Bualo-Narsejak

Bualo — Narsejak (fr. Boileau-Narcejac) — Fransız əsilli iki yazıçıdan (Pyer Bualo (1906–1989) və Toma Narsejak (1908–1998)) ibarət ədəbi tandem.

Pyer Bualo və Toma Narsejak ədəbi dueti dünyada bu tip birliyin tək nümunəsi deyil.

Lakin Qrimm qardaşları, Qonkur qardaşları, Elleri Kvin tandemi kimi digər duetlərdən fərqli olaraq Pyer Bualo ilə Toma Narsejakı heç bir qohumluq əlaqəsi birləşdirmirdi. Müstəqil yazıçılar kimi məşhurlaşdıqdan sonra birgə fəaliyyətə başlamaqları da onları digərlərindən fərqləndirən amildir.

Bualo Narsejak tandemi iki müstəqil yazıçı kimi fəaliyyət göstərən Bualo və Narsejakdan tamamilə fərqli üslubda və tərzdə əsərlər yaradıb. Bualo-Narsejak birliyi detektiv üslubunda psixoloji roman janrının banisi hesab ediir.

Pyer Bualo

Pyer-Lui Bualo (fr. Pierre Louis Boileau) 28 aprel 1906-cı ildə Parisdə dünyaya gəlmişdir. Bualo-Narsejak tandemindən ilk yazmağa başlayan və məşhurlaşan məhz Bualo idi.

Bualo Hələ uşaq ikən Nik Karterin Moris Leblan haqqında yazdığı macəra romanlarını maraqla oxuyar və təhlil edərdi.

1923-cü ildə Pyer Bualo kommersiya məktəbini bitirib, Paris fabrikasının işçisi olur. Lakin detektivlərə qarşı marağı sönməmişdi. O dövrdə İngiltərədən Fransaya yeni dəb gəlmişdi: jurnallarda "tapmaca-hekayələr" dərc edilirdi, oxucular tapmacaların cavablarını isə jurnalın növbəti sayında öyrənirdilər.

Pyer Bualo da belə jurnallar üçün yazmağa başlayır.

1932-ci ildə "Hər kəs üçün oxu" jurnalında Bualonun, sonradan "Titrəyən Pyer" əsərinin baş qəhrəmanına çevriləcək Andre Brünel haqqında yazdığı hekayələr dərc edilmişdir.

İki iilik uğursuzluqlardan sonra 1934-cü ildə "Titrəyən daş" adlı romanı işıq üzü görür. Andre Brünkelin baş qəhrəmanı olduğu daha bir neçə roman yazdıqdan sonra Bualo dövlət işini atır və özünü tamamilə ədəbiyyata həsr edir.

1938-ci ildə Bualo öz katibəsi ilə evlənir və ölənə kimi ailə həyatı yaşayır.

Bualonun sayca dördüncü kitabı olan "Vakxın istirahəti" romanı 1938-ci ildə Fransa "Macəra Romanları Yarışmasının" (Prix du Roman d'Aventures) qalibi olur. Eyni ildə, sonradan Toma Narsejak kimi tanınacaq, Pyer Robert Ero (fr. Pierre Robert Ayraud) yazıçılıq fəaliyyətinə başlayır.

Birinci dünya müharibəsinin başlaması ilə Bualo orduya çağırılmış və xidmətinin ilk günlərində əsir düşmüşdür. Ağır xəstəliyi səbəbi ilə ölmək üçün almanlar tərəfindən vətəninə geri göndərilən Bualo, Fransaya qayıtdıqdan sonra möcüzəvi şəkildə sağalmış və Hitler Almaniyasının keçmiş əsirlərinə yardım üçün qurulmuş xeyriyyə cəmiyyətində işləməyə başlamışdır. Bu dövr ərzində gördükləri və yaşadıqlarını qələmə alması Bualonu Narsejakla görüşünə qədər məşhur bir yazıçı etdi.

Pyer Rober Ero (Toma Narsejak)

Pyer Rober Ero 3 iyul 1908-ci ildə Roşfor-Sür-Mer şəhərində anadan olub.

Pyer Eronun təxəllüsü haqqında müxtəlif fikirlər var. Versiyalardan birinə görə Pyer Ero cavanlığında Toma kəndinin yaxınlığında kiçik bir oğlanla Narsejak çayından balıq tutarmış. Bu xatirəni əbədiləşdirmək üçün isə o özünə Toma Narsejak təxəllüsünü seçmişdir. 1926-cı ildə Puatye şəhər universitetinin fəlsəfə fakultəsinə qəbul olunmuşdur. 1930-cu ildə ədəbiyyat və tarix müəllimi diplomu ilə lisey müəllimi işləməyə başlamışdır. İşləyərək yenidən imtahan verən Narsejak iki diplom daha əldə edib, fəlsəfə sahəsində çalışmaq hüququ qazanmışdır. 1939-cu ildə "qəribə müharibənin" başlaması ilə hərbi xidmətə çağırılan Toma Narsejak məhz orduda yazıçı olmuşdur. Hərbi əməliyyatların olmamağı ucbatından vaxtını yazmaqla keçirən Narsejak "Gecəyarısı qatili" romanını yazıb.

Müharibə bitdikdən sonra bir müddət həyat yoldaşı ilə kənddə, kitab olmayan bir yerdə yaşayan Narsejak kitabsız darıxdığı üçün sonradan onu məşhurlaşdıran bir neçə roman daha yazmışdır. O dövrə aid fəlsəfə sahəsində bir sıra işləri mövcuddur. Pyer Eronun 1947-ci ildə nəşr edilmiş "Detektiv janrının estetikası" kitabında artıq məşhur yazıçıya çevrilmiş Pyer Bualonun yaradıcılığı da tənqid edilirdi.

Bualo-Narsejak yaradıcılığı

40cı illərdən sonra İngilis tipli romana artıq maraq ölmüşdü. Raymond Çandler, Deşil Hemmet və başqa Amerikalı yazıçılar triller janrında yazmağa başlamışdılar. Bu dəyişikliyi görən və yaxşı analiz edən Toma Narsejak "Detektiv janrının estetikası" adlı kitab yazır. Bu kitabda Pyer Bualonu yaxşı mənada tənqid edir, onun əsərlərni yüksək qiymətləndirir.

Bualo özü bu kitabı oxuduqdan sonra Narsejakla yazışmağa başlayır.

1948ci ildə ilin ən yaxşı macəra romanına görə Narsejakı təltif etmək üçün təşkil edilmiş mərasimdə yazıçılar ilk dəfə üz-üzə görüşüblər. O an Bualo-Narsejak tandeminin başlanğıcı hesab edilir.

1951ci ildə "Revyu De Mond" adlı jurnalda Bualo və Narsejakın Alen Bukkarek imzası ilə yazdıqları kiçik "xəyal ov" adlı roman işıq üzü görür. Nəşriyyat evləri bu fərqli romanı heç bir detektiv seriyasına aid edə bilmədiklərindən romanı çap etməkdən imtina edirdilər. Ancaq "Danoel" nəşriyyat evi bu riskə getdi və uduzmadı, kitab triumfa çevrildi, 18 dilə təcümə edildi. Romanın əsasında Kluzo 1954cü ildə "Şeytan qadınlar" adlı film çəkmişdir.

Bualo və Narsejak qırx illik birgə yaradıcılıq fəaliyyətləri ərzində detektiv janrında 50-dən çox roman və povest yazıblar. Detektivlərlə yanaşı yazdıqlarının siyahısında 37 tipik roman, Moris Leblanın "Cənab oğru" adlı romanının davamı şəklində yazılmış 5 cild Arsen Lüpen haqqında roman, 6 cild "gənclər üçün" roman, iki hekayə toplusu və "Şəxsiyyətlər uzurpasiyası" adlı hekayə toplusu da var.

Yazıçılar fərqli şəhərlərdə yaşadıqları üçün birgə yazmaq həmmüəllif olmaq çətin olurdu. Bəzi məktublarda " Silah xoşuma gəlmir, zəhərdən istifadə edək" kimi ifadələr olurdu. Bunları oxuyan poçt nümayəndələri əlbəttə ki, polisə müraciət edirdilər. Bu cür Polis ziyarətləri ancaq Bualo-Narsejak məşjur yazıçı birliyi olduqdan sonra bitdi.

70ci illərin ortalarından Bualo-Narsejak detektiv janrından yayınmağa başlamışdılar.

Bualo-Narsejak həmçinin detektiv janrının nəzəriyyə ustaları hesab edilirlər. Biri 1964-cü, digəri 1975-ci ildə olmaqla hər ikisi eyni adlı (Polis romanı) ədəbi tənqid essesi yazıblar.

Bualo-Narsejakın əsərləri əsasında çox sayda film çəkilmişdir. Dahi yazıçıların süjetlərini ekranlaşdıranların arasında Anri Jorj və Alfred Hiçkok kimi məşhur rejissorlar da var.

1986-cı ildə Bualo-Narsejakın öz yaradıcıqlarını əks etdirən "Tandem və ya otuz beş illik gərgin həyəcan" adlı kitabları işıq üzü görüb.

Bualo 16 yanvar 1989 cu ildə dünyasını dəyişdikdən sonra Narsejak bir neçə kitab daha yazıb. Onların birgə yazıdıqları son əsərləri "Mən bir xəyal idim" idi. Bualo Öldükdən sonra Narsejak bu əsəri tək tamamlayıb. Toma Narsejak Pyer Bualonun ölməyinə baxmayaraq sonradan yazdığı bütün əsərlərini Bualo-Narsejak adı ilə yazıb. Narsejak 90 yaşına bir neçə gün qalmış, 1998-ci il İyunun 7-də dünyasını dəyişib.

Seçilmiş biblioqrafiya

Pyer Bualo

• Titrəyən Pyer La Pierre qui tremble. Paris: Éditions de France, À ne pas lire la nuit. — № 36. — 1934).
• La Promenade de minuit, Paris, Éditions de France, coll. À ne pas lire la nuit № 50 (1934)
• Vakxın istirahəti Le Repos de Bacchus. Paris: Librairie des Champs-Élysées. — Le Masque. — № 252. 1938.
• Qatilsiz altı qətl Six crimes sans assassin. Paris: Éditions de France. — À ne pas lire la nuit. — № 134. — 1939.
• Les Trois Clochards. Paris: Fayard. — 1945.
• Qatil boş əllərlə gəlir L'assassin vient les mains vides. — France-Soir. — 1945.
• Les Rendez-vous de Passy. Paris: Librairie des Champs-Élysées. — Le Masque № 398. — 1951.

Toma Narsejak

• L'assassin de minuit, Paris: Athéné. —La Mauvaise Chance № 3. — 1945.
• La police est dans l'escalier, Paris: Portulan. — La Mauvaise Chance № 16. — 1946.
• Detektiv janrının estetikası. — 1947.
• La Nuit des angoisses, Paris: S. E. P. E. —Le Labyrinthe . — 1948.
• Ölüm səyahətdə La mort est du voyage, Paris: Librairie des Champs-Élysées, Le Masque № 355. — 1948.
• Faut qu'ça saigne, Paris: Édition Scorpion. — Les Gants noirs,. — 1948, в соавт. с Terry Stewart.
• Slim entre en scène, Paris: Amiot-Dumont. — L’As de pique № 2. — 1949, Terry Stewart -la birgə (John Silver Lee təxəllüsü ilə).
• Slim n'aime pas le mélo, Paris: Amiot-Dumont. —L’As de pique № 4. — 1949.
• Le ciel est avec Slim, Paris: Amiot-Dumont. —L’As de pique № 6. — 1949.
• La Colère de Slim, Paris: Amiot-Dumont. —L’As de pique № 9. — 1949.
• Slim a le cafard, Paris: Amiot-Dumont. —L’As de pique № 11. — 1949.
• Slim chez Tito, Paris: Portulan. —L’Empreinte. — 1950.
• Slim et les soucoupes volantes, Paris: Portulan. —к L’Empreinte. — 1950.
• Le Goût des larmes или фр. Dix de der, Paris: Portulan. — С L’Empreinte. — 1950.
• Le Mauvais Cheval, Paris: Presses de la Cité. — 1951.
• Liberty Ship, Paris: Presses de la Cité. — 1952.
• Une seule chair, Paris: Presses de la Cité. — 1954.
• Le Grand Métier, Paris: Presses de la Cité. — 1955.
• Libertalia ou le Pirate de Dieu, Paris: Presses de la Cité. — 1979.

Bualo-Narsejak (Birgə yazdıqları)

• "Xəyal ov" ("L'ombre et la proie", 1951);
• "Celle qui n'était plus", 1952
• "Kölgədəki üzlər" (1953);
• "Ölülər dünyasından" "D'entre les morts"
• "Dişi canavarlar" ("Les Louves", 1955);
• "Bəd nəzər" ("Le mauvais ocie", 1956);
• "Yatmış gözəlin sarayı" ("Au bois dormant", 1957);
• "Les magiciennes", 1957
• "Mühəndis rəqəmləri çox sevirdi" ("L'ingenieur aimait trop les chiffres", 1958);
• "A coeur perdu", 1959);
• "Şəxsiyyətlər uzurpasiyası" 1959, 1980
• "Cadu" ("Malefices", 1961);
• "Qurbanlar" ("Les victimes", 1964);
• "Et mon tout est l'homme", 1965
• "Mənim bütünüm — insandır" (1966);
• "Polis romanı" (esse, 1966);
• "Ölüm dedi: ola bilər" ("La mort a dit: peut-etre", 1967);
• "Məsafəli ölüm" ("Telecrime", 1968);
• "Delirium", 1969);
• "Dəniz qapıları" (. "La porte du large", 1969);
• "Ada" ("L'ile", 1970);
• "Dullar" ("Les veufs", 1970);
• "La vie en miettes", 1972
• "Primula əməliyyatı" ("Operation "Primevere", 1973);
• "İuda qardaş" ("Frere Judas", 1974);
• "La tenaille", 1975
• "La lepre", 1976
• "Qocalıqda" ("Carte vermeille", 1979);
• "L'age bete", 1980
• "Toxunulmazlar" ("Les intouchables", 1980);
• "Sonuncu dayanacaq" ("Terminus", 1981);
• "İzləyicilərin sevimlisi" ("Box-office", 1981);
• "Xala" ("Mamie", 1982);
• "Yatmış sular" ("Les laux dormantes", 1983);
• "La dermiere cascade", 1984
• "start" ("Schuss", 1985);
• "Mister Hayd" "Mister Hyde7", 1987
• "Qapalı məkan" ("Champs clos", 1988);
• "Mən bir xəyal idim" (1989).
• "Günəş əlimdə" ("Le soleie dans ia main", 1990);
• "Müqavilə" ("Le contract", 1992);
• "Bonsay" ("Bonsai", 1992);
• "O biri dünyadan" ("L'ai efe un fantome", 1991);
• "Əl cəldliyi" ("La main passe", 1992);