Buxara əmirliyi
Bu məqalənin bəzi məlumatlarının mənbəsi göstərilməmişdir. Daha ətraflı məlumat üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə baxa və məqaləyə uyğun formada mənbələr əlavə edib Vikipediyanı zənginləşdirə bilərsiniz. (mart 2021) |
1785–1920 | |||||||||
![]() Buxara Əmirliyi (yaşıl rəngdə).1850-ci illər. | |||||||||
Statusu | Yarı müstəqil dövlət (Rusiya protektoratı altında 1873–1917) | ||||||||
Paytaxtı | Buxara | ||||||||
Rəsmi dilləri | Özbək Fars dili[1] | ||||||||
Dini | Sünni İslam, Şiə İslam, Sufizm (Nəqşibəndilik), Zərdüştilik, İudaizm | ||||||||
İdarəetmə forması | Mütləq monarxiya | ||||||||
Xan | |||||||||
• 1785–1800 | Mir Məsum Şah Murad (ilk) | ||||||||
• 1911–1920 | Seyid Alim xan (son) | ||||||||
Tarixi | |||||||||
• Yaranması | 1785 | ||||||||
• Süqutu | 1920 | ||||||||
Ərazisi | |||||||||
Əhalisi | |||||||||
• Təxmini | 2478000[2]
(1875-ci il) | ||||||||
Valyutası | pul (fulus), tilla və tanqa[4] | ||||||||
|
Buxara Əmrliyi (Özbəkcə: Buxoro Amirligi (1785 – 1920)), Həştərxan hakimiyyətinin son xanı olan Əbul Qazi zamanında, Məhəmməd Rəhm Xan rəhbərliyindəki Monqol mənşəli ancaq Çingiz xan soyundan olmayan Manqıtlar 1747-ci ildə Buxaranı işğal edərək 1753-cü ildə Əmrliyini elan etmişdi. Dövrün Orta Asiyanın adətinə görə Çingiz Xan soyundan gəlməyən Xan ola bilmədiyi üçün 1756-cı də "Əmir əl-Möminin" ünvanını istifadə etmişdi və 1785-ci ildə Həştərxan hakimiyyətinin Buxara xanlığına son qoymuşdur.
1747-ci ildə Nadir Şahın ölümündən sonra, Muhammad Rəhm Xan, Abulfayz Xanı və onun oğulunu öldürdülər, beləcə Cani hakimiyyətinə son qoyuldu. Bundan sonra əmrlər oyuncaq xanlara icazə verdilər, Abdul Qazi Xanın ölümündən sonra Mir Günahsız Şah Muradın taxta çıxması üçün imkan yarandı [5]
Manqıtler zamanında xanlığın sərhədləri daralmağa başladı və XIX əsrin sonlarına doğru mərkəz olan Buxaraın da ruslar tərəfində işğalından sonra Buxara xanlığı Rus boyunduruluğuna keçdi və 1920-ci ildəki Sovet işğalına qədər yarı müstəqil qaldı. Xanlıq torpaqları 1860-cı ilə qədər bu günkü Türkmənistanı, Özbəkistanın qərbini və Qazaxıstanın cənub-qərbini əhatə edirdi.
Xivə xanlığı və Kokand xanlığı ilə birlikdə Özbək üç xanlığı olaraq xatırlanmışdır.
Buxara Əmrləri[redaktə | əsas redaktə]
- Günahsız Şah Murad 1785-1800
- Heydər xan 1800-1826
- Hüseyn 1826
- Ömər 1826-1827
- Nəsrulla xan 1827-1860
- Müzəffər xan 1860-1886
- Əbdüləhəd xan 1886-1910
- Məhəmməd Alim Xan 1910-1920
Mənbə[redaktə | əsas redaktə]
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ Roy (2000), The new Central Asia: the creation of nations, p.70
- ↑ E.K. Travel from Orenburg to Bukhara. Foreword N.A. Halfin. Moscow, The main edition of the eastern literature of the publishing house "Science", 1975. (in Russian:Мейендорф Е. К. Путешествие из Оренбурга в Бухару. Предисл. Н. А. Халфина. М., Главная редакция восточной литературы издательства "Наука", 1975.)
- ↑ http://3.bp.blogspot.com/-BCdEMgFhAzg/URYO6A8B1HI/AAAAAAAADLw/-HAzla6bBMk/s1600/muslim-world-1900.jpg
- ↑ ANS Magazine The Coinage of the Mangit Dynasty of Bukhara. by Peter Donovan. Retrieved: 16 July 2017.
- ↑ Soucek Svat, A History of Inner Asia (2000), səhifə 179-180