Dövlət Universal Mağazası

GUM-un fasadı Qızıl meydana baxır

GUM-un damının havadan görünüşü

Yuxarı Ticarət Binalarının gecə görünüşü

Dövlət Universal Mağazası və ya GUM (rus. ГУМ, tələffüzü [[Beynəlxalq fonetik əlifba|[ˈɡum]]], abbreviatura rus. Главный универсальный магазин; Rom: Glavnyy Universalnyy Magazin; azərb. Əsas Universal Mağaza‎) — əvvəllər bir çox Sovet şəhərlərində mövcud olan alış-veriş mərkəzlərinə verilən addır, eyni zamanda Sovet dövründə Beynəlxalq Hökumət Mağazası (rus. Государственный универсальный магазин; Rom: Gosudarstvennyy Universalnyy Magazin) olaraq tanınırdı. Oxşar ada malik mağazalar keçmiş sovet dövlətlərində yerləşirdi.

Ən məşhur GUM Moskvanın Kitay-qorod rayonunda, qərb tərəfi Qırmızı meydana baxan formada inşa edilmişdir. Bu gün ticarət mərkəzi kimi istifadə olunur. 1920-ci illərin əvvəllərində bu yer Yuxarı Ticarət Binaları (rus. Верхние торговые ряды; Rom: Verkhniye Torgovyye Ryady) kimi tanınırdı.

Yaxınlıqda Bolşoy Teatrı ilə üzbəüz GUM-a çox oxşar olan başqa bir bina yerləşirdi, bu gün bu bina TsUM kimi tanınır. Təxminən eyni ölçüdə olan Şimali Amerika tipli ticarət mərkəzində şüşə dam mövcuddur.

Moskva GUM

Dizaynı və strukturu

Vladimir Şukovun hazırladığı damın dizaynı

794 fut (242 m) uzunluğunda fasada malik olan bina Qırmızı Meydanın şərqində yerləşir. 1890-1893-cü illərdə Aleksandr Pomerantsev (memar) və Vladimir Şuxov (mühəndis) tərəfindən tikilmişdir. Trapezoidal strukturlu bina rus orta əsrlər memarlığına malikdir və onun bünövrəsi poladdan, damı isə şüşədən ibarətdir, binanın strukturu XIX əsr London dəmir yollarına oxşardır.

Şüşə dam dizaynı tikinti zamanı binanı unikal etmişdir. Damın diametri 46 fut (14 m) uzunluqdadır. O, parlaq və zərif görünür, lakin 50.000-dən çox metal arakəsmələrdən ibarət möhkəm konstruksiyaya malikdir və güclü qar yağışına davamlıdır. İşıqlandırma iri tağlı dəmir və şüşə tavan pəncərələri ilə təmin edilir ki, onların hər birinin çəkisi 820 kiçik tondur (740 t) və 20.000-dən çox şüşə bölməyə malikdir. Fasad qırmızı qranit, Tarusa mərməri və əhəngdaşı ilə örtülmüş üç üfüqi təbəqəyə bölünür. Hər bölmə üç təbəqədən ibarətdir və dəmir-beton keçidlərlə birləşir.

Tarix

1893 -cü ildə univermağın daxili. Vladimir Şukov tərəfindən hazırlanmışdır.

Unikal binanın daxili görünüşü və binanın inşası başa çatdıqdan sonrakı vəziyyəti

II Katerina neoklassik binaların layihələndirilməsi ilə məşğul olan italyan memar Giacomo Quarenghiyə Qırmızı Meydanın şərq tərəfində ticarət mərkəzinin layihələndirilməsini tapşırır. Hazırkı bina 1812-ci il Moskva Yanğınından sonra yanmış Cozef Bove tərəfindən layihələndirilmiş əvvəlki binaları əvəz etmək üçün tikilmişdir.

Oktyabr inqilabı zamanı binada 1200-ə yaxın mağaza var idi. İnqilabdan sonra GUM milliləşdirildi. Yeni İqtisadi Siyasət (1921-28) dövründə Xarici Ticarət Müşavirliyi kimi GUM sinfindən, cinsindən və etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq bütün Rusiyada istehlakçılara pərakəndə ticarət şirkəti kimi fəaliyyət göstərirdi. GUM-dakı mağazalar sosialist nizamının yaradılması və “ölkə boyu fəhlə və kəndlilər üçün istehlakın demokratikləşdirilməsi” kimi bolşeviklərin məqsədlərinə çatması üçün istifadə olunurdu. Nəhayət, GUM-un istehlakı təşviq etməklə kommunizm formalaşdırmaq səyləri müvəffəqiyyətsizliyə düçar olur, şübhəsiz ki, istehlakçıları dövlət mağazalarından uzaqlaşdırdı və ölkədə şikayət və hüquq mədəniyyəti yaratdı.”

GUM, 1928-ci ildə İosif Stalin tərəfindən ilk Beşillik Planı həyata keçirən komitə üçün ofis sahəsinə çevrilənə qədər mağaza kimi istifadə olunmağa davam etdi. Stalinin arvadı Nadejda 1932-ci ildə intihar etdikdən sonra onun cəsədini nümayiş etdirmək üçün GUM-dan istifadə edilmişdir.

1953-cü ildə univermaq kimi yenidən açıldıqdan sonra GUM Sovet İttifaqındakı bir neçə univermaqdan biri olmuşdur.

Sovet İttifaqının dağılmasından sonra GUM qismən, sonra isə tamamilə şəxsiləşdirilir. Perekryostok supermarket şirkətinə birləşdirilməzdən əvvəl bir neçə dəfə əl dəyişdirdi. 2005-ci ilin may ayında o, Rusiyanın lüks malların distribyutoru və butik operatoru Bosco di Ciliegiyə 50,25% faizlə satıldı. Xüsusi ticarət mərkəzi olaraq köhnə abbreviaturasını saxlaya bildi və indi də GUM adlanır. Bununla belə,abbreviaturanın birinci sözü olan Qosudarstvennı (“dövlət”) “Qlavnıy” (“əsas”) sözü ilə əvəz olundu, beləliklə, GUM-un yeni abbreviaturası “Əsas Universal Mağaza” oldu.

Mənbə

• Brumfield, William Craft (1991) The Origins of Modernism in Russian Architecture, University of California Press, Berkeley, Los Angeles, Oxford, ISBN 0-520-06929-3
• English, Elizabeth Cooper (2000). "Arkhitektura i mnimosti": The origins of Soviet avant-garde rationalist architecture in the Russian mystical-philosophical and mathematical intellectual tradition", a dissertation in architecture, University of Pennsylvania
• Hilton, Marjorie L. (2004). "Retailing the Revolution: The State Department Store (GUM) and Soviet Society in the 1920s". Journal of Social History, (Oxford University Press) 37 (4): 939–964; 1127. ISSN 0022-4529
• Rainer Graefe, Jos Tomlow: "Vladimir G. Suchov 1853–1939. Die Kunst der sparsamen Konstruktion." 192 S., Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart, 1990, ISBN 3-421-02984-9

Xarici keçidlər

• Official website
• GUM Structurae saytında
• Vladimir Grigorievich Shukhov
• The Roof of GUM