Dəspinə xatun

Despina xatun
Despina xatun
	yun. Θεοδώρα Μεγάλη Κομνηνή
Ağqoyunluların xatunu
	1458 – 1478
Əvvəlki	Sara xatun
Sonrakı	Gövhər sultan (sonrakı bilinən)
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	təq. 1438
Doğum yeri	Trabzon imperiyası
Vəfat tarixi	1507
Vəfat yeri	Diyarbəkir
Atası	IV İohann
Həyat yoldaşı	Uzun Həsən
Uşağı	Sultan Yaqub; Aləmşah bəyim
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Dəspinə xatun (yun. Θεοδώρα Μεγάλη Κομνηνή — Teodora Meqale Kominin; təq. 1438, Trabzon – 1507, Diyarbəkir) — Uzun Həsənin xanımı. Trabzon imperatoru olan Komnenoslardan IV İohannın qızı.^[1]

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Teodoranın ilkin həyatı haqqında məlumatlar müəmmalıdır. Xüsusilə onun anasının kimliyi barəsində tədqiqatçılar ortaq fikirdə deyil. Bəziləri onun anasını Baqrationi sülaləsindən gürcü şahzadəsi,^[2] bəziləri isə Krımlı tatar şahzadəsi sayır.^[3] Onun haqqında ilk məlumat 1451-ci ilin fevralında, XI Konstantin Paleoloq üçün gəlin axtarışı məqsədilə Trabzona gəlmiş Bizans səfirlərinin gündəliklərində keçir. Güman ki, bu vaxt onun 13 yaşı vardı, çünki Bizansda ən aşağı evlilik yaşı 13 idi. Çox güman 1439-cu ildə doğulmuşdur.

Evliliyi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Teodora gözəlliyi ilə məşhur idi və Trabzon imperatoru IV İohann və qardaşı David bu faktdan yararlanmağa və ortaq düşmən olan Osmanlı imperiyasına qarşı Ağqoyunlularla ittifaq bağlamaq üçün 1458-ci ildə Teodora və Uzun Həsən evləndi. Teodora, bundan sonra Despina xatun kimi tanınmağa başladı (Despina yunanca xatun, kraliça titullarının ekvivalentidir), lakin bu evlilik Trabzona kömək etmədi, 15 avqust 1461-ci ildə Trabzon imperiyası II Mehmed tərəfindən işğal olunaraq Osmanlıya birləşdirildi. 1463-cü ildə David, oğulları və digər qohumları edam olundular.

Xatun kimi fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Despina xatun dövlət işlərinə təsir edirdi. Venesiya respublikası ilə diplomatik əlaqələrin qurulmasında əsaslı rol oynamış, 1473-cü ildə Katerino Zeno ilə şəxsən görüşmüşdü. Ağqoyunluların Osmanlıları məğlub etdiyi Ərzincan döyüşündə Uzun Həsənə düşmənə rəhm etməməsini məsləhət görmüşdü. Uzun Həsənin ölümündən sonrakı fəaliyyəti haqqında çox məlumat yoxdur. Diyarbəkirdəki Müqəddəs Georgi kilsəsində basdırılmışdır.

Ailəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

1458-ci ildə Uzun Həsənlə evlənmişdir. Övladları:

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

↑ "Profile of Alexios IV and his children in "Medieval Lands" by Charles Cawley". 2015-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-11.
↑ William Miller, Trebizond: The last Greek Empire of the Byzantine Era: 1204–1461, 1926 (Chicago: Argonaut, 1969), pp. 81f
↑ A. Vasiliev, "Tero Tafur, a Spanish Traveler of the Fifteenth Century and His Visit to Constantinople, Trebizond, and Italy," Byzantion, 7 (1932), p. 98

[1] "Profile of Alexios IV and his children in "Medieval Lands" by Charles Cawley". 2015-05-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-08-11.

[2] William Miller, Trebizond: The last Greek Empire of the Byzantine Era: 1204–1461, 1926 (Chicago: Argonaut, 1969), pp. 81f

[3] A. Vasiliev, "Tero Tafur, a Spanish Traveler of the Fifteenth Century and His Visit to Constantinople, Trebizond, and Italy," Byzantion, 7 (1932), p. 98

[1]

[2]

[3]