Roma boşləçəyi

Roma boşləçəyi
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Birləpəlilər Dəstə: Qulançarçiçəklilər Fəsilə: Səhləbkimilər Yarımfəsilə: Orchidoideae Triba: Orchideae Yarımtriba: Orchidinae Cins: Boşləçək Növ: Roma boşləçəyi
Beynəlxalq elmi adı
Dactylorhiza romana Soó, 1962
Şəkil axtarışı NCBI   59320 EOL   1094605

Roma boşləçəyi (lat. Dactylorhiza romana) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin boşləçək cinsinə aid bitki növü.

Arealı

Aralıq dənizi sahillərindən Mərkəzi Asiyaya qədər yayılmışdır.

Qısa morfoloji təsviri

Çoxillik ot bitkisidir. Kök yumruları 2-4 qanadlıdır, uzunluğu 3 sm-ə qədərdir. Gövdənin hündürlüyü 15-30 sm-dir. Yarpaqları 5-12 sayda olub, gövdənin aşağı hissəsində yerləşir, tərs-yumurtaşəkilli və ya uzunsov-lansetşəkilli, xətvari, uzunluğu 8-12 sm, kütdür, yuxarı yarpaqları ensiz, qısadır. Çiçək qrupu sıx, qısa, silindrik, çoxçiçəkli, bəzən tərs-yumurtaşəkilli, uzunluğu 3-8 sm-dir. Çiçəkləri açıq-sarı və ya tünd-qırmızı, bənövşəyi, bəzən agımtıl rəngdədir. Çiçək dodağı girdə-dördkünclü, üçqanadlı, uzunluğu 5-7 mm, yan tərəfdəki qanadı oval, kənarlar bir qədər dişlidir, orta qanadı kvadratşəkilli, qurtaracağında çıxıntılar var.

Yarpaqları 5-12 saydadır, gövdənin aşağı hissəsində yerləşirlər, qaidə hissəsinə yaxın çox daralmışdır və əksinə yumurtaşəkilli və ya uzunsov-xətvari neştərşəkillidir. Uzunluğu 8-12 sm, küt ucludur; yuxarı yarpaqları ensiz və qısadır.

Çiçək qrupu sıxdır, qısa, silindrik, çoxçiçəkli, bəzən əksinəyumurtaşəkilli olub, uzunluğu 3-8 sm-dir. Çiçəkləri açıq-sarı və ya bənövşəyi-tünd-qırmızı, bəzən ağ rəngdə olur. Dodağı dəyirmi-dörd künc, üçbölümlüdür və 5-7 mm uzunluqda olur; yan bölümləri oval, kənarlardan dairəvi dişlidir, orta bölümü kvadrata bənzər, çox vaxt sonu girintili-çıxıntılıdır. Çiçəkləməsi may, meyvə verməsi may-iyun ayları.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

Çiçəkləməsi may-iyun aylarındadır. Aşağı dağ qurşaqlarından subalp yüksəkliklərinə qədər bitir. Rütubətli yerlərdə, meşələrdə və kolluqlarda rast gəlinir. Dekorativ bitki kimi istifadə oluna bilər.

Yayılması

Böyük Qafqazın Quba, şərq-qərb hissəsində, Kiçik Qafqazın şimalında, mərkəzində, Naxçıvanın cənub, Lənkəranın dağlıq hissəsində və ovalığında rast gəlinir.

 Yaşayış mühiti

Rütubətli yerlərdə, meşə və kolluqlarda rast gəlinir.

Sayı və tendensiyası

Ölkə üzrə müxtəlif ərazilərdə rast gəlinsə də, populyasiyanın sayında azalma tendensiyası müşahidə edilir.

Məhdudlaşdırıcı amillər

İqlim və antropogen amillər.

Mühafizə tədbirləri

Mühafizəsi üçün xüsüsi tədbirlər aparılmır. Yayılma yerlərində antropogen təsiri azaltmaq məqsədi ilə yasaqlıqların təşkili, populyasiya səviyyəsində genetik tədqiqi, toxumlarının toxum banklarında saxlanması, bərpasının təmin edilməsi, yeni yayılma yerlərinin axtarılması təklif olunur.

Sinonimləri

• Dactylorchis romana (Sebast.) Verm.
• Dactylorhiza cantabrica H.A.Pedersen
• Dactylorhiza libanotica (Mouterde) Aver.
• Dactylorhiza markusii (Tineo) H.Baumann & Künkele
  • Dactylorhiza romana subsp. libanotica (Mouterde) Kreutz
  • Dactylorhiza romana var. markusii (Tineo) Soó
  • Dactylorhiza romana subsp. markusii (Tineo) Holub
  • Dactylorhiza romana subsp. romana
  • Dactylorhiza romana subsp. siciliensis (Klinge) Soó
  • Dactylorhiza romana var. sicula (Tineo) Soó
  • Dactylorhiza sambucina subsp. cantabrica (H.A.Pedersen) Kreutz
  • Dactylorhiza sambucina subsp. pseudosambucina (Ten.) H.Sund.
  • Dactylorhiza sambucina subsp. romana (Sebast.) Bornm.
  • Dactylorhiza sambucina subsp. siciliensis (Klinge) H.Sund.
  • Dactylorhiza sambucina f. zimmermannii (A.Camus) P.Delforge
• Dactylorhiza sicula (Tineo) Aver.
  • Dactylorhiza sulphurea subsp. pseudosambucina (Ten.) Franco
  • Dactylorhiza sulphurea subsp. siciliensis (Klinge) Franco
• Orchis bracteata Ten.
  • Orchis fasciculata var. obtusifolia Tineo
• Orchis lucana Spreng.
• Orchis markusii Tineo
• Orchis mediterranea Klinge
  • Orchis mediterranea subsp. pseudosambucina (Ten.) Klinge
  • Orchis mediterranea subsp. siciliensis Klinge
• Orchis natalis Tineo
• Orchis ochroleuca Schur
• Orchis pseudosambucina Ten.
  • Orchis pseudosambucina subsp. markusii (Tineo) Nyman
  • Orchis pseudosambucina var. natalis (Tineo) Nyman
  • Orchis pseudosambucina subsp. sicula (Tineo) K.Richt.
• Orchis romana Sebast.
  • Orchis romana var. incarnata E.G.Camus & A.Camus
  • Orchis romana subsp. libanotica Mouterde
  • Orchis romana var. lutea E.G.Camus & A.Camus
  • Orchis romana f. markusii (Tineo) Soó
  • Orchis romana f. obtusifolia (Tineo) Soó
• Orchis sambucina Brot.
  • Orchis sambucina var. zimmermannii A.Camus
• Orchis siciliensis Klinge
• Orchis sicula Tineo
  • Orchis sulphurea var. markusii (Tineo) Maire