Dizenteriya amöbü
| Dizenteriya amöbü | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Ranqsız: Tip: Yarımtip: İnfratip: Fəsilə: Cins: ???: Dizenteriya amöbü |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
|
||||||||||
| ||||||||||
Dizenteriya amöbü[2] (lat. Entamoeba histolytica) — amöblər dəstəsindən ibtidai orqanizm. Amöb dizenteriyasının törədiçisi.
İlk dəfə 1875-ci ildə rus alimi F. A. Lyoş tərəfindən təsvir edilmişdir. İnsanın bağırsaqlarında çoxalır (bu halda insan sağlamdır, lakin dizenteriya amöbü gəzdirir). Dizenteriya amöbünün bu formasına kiçik forma (forma minuta) deyilir. Ölçüsü 20 mkm-ə qədərdir. Bəzən kiçik forma yoğun bağırsaq divarına keçir və burada çoxalıb yaralar (amöb dizenteriyası) əmələ gətirir. Bu forma toxuma forması adlanır. Ölçüsü 20—25 mkm olur. Kiçik formadan fərqli olaraq ounun sitoplazmasında heç bir törəmə olmur. Yoğun bağırsaqda yara əmələ gəlməsi nəticəsində selik, irin və qan ifraz olunur. Bu zaman yaralardan bağırsaq mənfəzinə düşən dizenteriya amöbünün kiçik formaları, həmçinin toxuma formaları 30 mkm-dək və daha artıq böyüyərək eritrositlərlə qidalanmaq qabiliyyəti qazanır. Dizenteriya amöbünün bu forması böyük vegetativ forma, yaxud eritrofaq adlanır. Xarici mühitə düşən bu forma tez məhv olur.
Dizenteriya amöbünün vegetativ forması xarici mühitdə 15—20 dəq ərzində məhv olur. Sistalar suda, rütubətli torpaqda bir ayadək və daha artıq qala bilir. Dizenteriya amöbü insandan başqa siçovul, meymun, it və pişiklərdə də parazitlik edir. Lakin bunlarda az təsadüf olunur. Bu heyvanlar infeksiya mənbəyi hesab edilmir.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Nomenclature I. C. O. Z. Opinion 312. Validation, under the Plenary Powers, of the name Amoeba coli as from Grassi, 1879, to be the name for the large non-dysenteric amoeba of Man and the designation of that species to be the type species of the genus Entamoeba Casagrandi & Barbagallo, 1895, and designation under the same powers of the name Entamoeba histolytica Schaudinn, 1903, to be the name for the dysenteric amoe.... // Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature London: 1954. C. 9, burax. 1. S. 1–60.
- ↑ Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğəti (az.). Elm nəşriyyatı. 2021. səh. 46. ISBN 978-9952-523-37-9.
amöb