Eştrela çoban iti

Eştrela çoban iti
Mənşəyi
Ölkə	Portuqaliya
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Eştrela çoban iti (port. cão da Serra da Eştrela) – Portuqaliyanın Eştrela dağlarında yetişən böyük it cinsi. Əsasən sürüləri və evləri qorumaq üçün yetişdirilmiş, eyni zamanda ailə iti kimi də saxlanılan bu cins Pireney yarımadasının ən qədim it cinslərindən biri hesab olunur.

Xüsusiyyətləri

Eştrela çoban itinin iki fərqli tük tipi mövcuddur. Hər iki növdə tük quruluşu keçi tükünün toxumasına bənzəyir. Uzun tüklü növlərdə qalın və bir qədər kobud xarici tük bədənə yaxın yerləşir. Düz, ya da bir qədər dalğalı olur, lakin heç vaxt qıvrım olmur. Alt tüklər çox sıxdır və adətən xarici tüklərdən daha açıq rəngdə olur. Ayaqların ön tərəfi və başdakı tüklər qısa və hamardır. Qulaqlardakı tüklər əsasən uca doğru qısalır. Boyun, omba, quyruq və ayaqların arxa hissəsindəki tüklər daha uzundur və boyun nahiyəsində yelənək, ombada və ayaqların arxasında qalın tüklər, quyruqda isə lələkvari tük örtüyü yaradır. Erkək itlərdə "aslan yeləsi" ola bilər. Qısa tüklü növlərdə isə xarici tük qısa, qalın və bir qədər kobuddur, sıx alt tüklərə malikdir. Lələkvari tüklər nisbətən az olur. Yetkin erkək itlərin ideal boyu 65–72 sm, dişilərin isə 62–69 sm-dir. Sağlam vəziyyətdə olan erkəklər 40–50 kq, dişilər isə 30–40 kq arasında çəkidə olurlar. Eştrela çoban iti müxtəlif rənglərdə olur. Çöl süsəni rəngi, qurd-bozu və sarı, bəzən "brindle" (çalarlar) icazə verilən rənglərdir. Bu rənglərin üzərində ağ işarələr və ya qara kölgələr olmalıdır. Bütün rənglərdə üz maskası tünd qara olmalıdır. Mavi rəng arzuolunmazdır.

Temparamenti

Eştrela çoban iti atletik və güclü bir cinsdir. Sakit, lakin qorxmazdır və təhlükə hiss etdiyi an dərhal reaksiya göstərir. Bu xüsusiyyətləri onu həm əla gözətçi, həm də mükəmməl mühafizə iti edir. Ağıllı, sadiq və tanıdığı insanlara qarşı mehriban, yadlara qarşı isə ehtiyatlıdır. Uşaqlara qarşı təbii bir qoruyucu instinktləri vardır. Küçüklükdən başlayaraq sosiallaşma və təlimə ciddi diqqət yetirilməlidir. Müstəqil düşüncəyə malik bir cins olduğundan davamlı və sabit təlim tələb edir. Ərazisini qoruyarkən çox hürməyə meyillidir və hər kəs üçün uyğun ev heyvanı deyil.

Sağlamlıq

Bütün safqan itlərdə olduğu kimi, sağlam nəslin davamlılığı üçün məsuliyyətli yetişdiricilər əsas rol oynayır. Bununla belə, bu cins ümumiyyətlə sağlamdır və narahatlıq doğuran xüsusi irsi xəstəliklərə meyilli deyil. Lakin böyük cinslərdə olduğu kimi, onlarda da omba və dirsək displaziyası riski mövcuddur. Ortalama 16 il yaşadıqları müəyyən edilmişdir.

Tarixi

Eştrela çoban iti Portuqaliyanın Eştrela bölgəsində yaranmışdır. Ən qədim dövrlərdən bu cins sürüləri qorumaq üçün istifadə olunub. Tarixi yazılı mənbələrdə çox az yer almışdır. XX əsrin əvvəllərinə qədər bu cins bölgədən kənarda demək olar ki, tanınmırdı. 1908–1919-cu illər arasında bu itlərin tanıdılması və qorunması məqsədilə xüsusi sərgilər (concursos) təşkil edilirdi. Bu tədbirlər zamanı itlər sürüləri necə idarə etdikləri və sahiblərinin əmrlərinə necə tabe olduqları ilə qiymətləndirilirdi. 1922-ci ildə ilk cins standartı qeydə alınmışdır. Daha sonra, 1933-cü ildə daha dəqiq bir standart hazırlanmış və "qarmaq formalı quyruq" və "qıvrılmış qulaqlar" cinsin əsas xüsusiyyətləri kimi qəbul edilmişdir.

İkinci Dünya müharibəsinə qədər əsasən çobanlar və fermerlər bu cinsi yetişdirirdilər. 1950-ci illərdə bu cinsə maraq yenidən artdı və sərgilər bərpa edildi. 1970-ci illərdə cinsin nəsli kəsilmək təhlükəsi ilə üzləşdi, lakin 1974-cü il inqilabından sonra bu təhlükə aradan qaldırıldı və cinsin qorunması üçün ciddi tədbirlər görüldü. 1972-ci ildə Eştrela çoban iti ilk dəfə Böyük Britaniyaya, 1973-cü ildə isə ABŞ-yə ixrac edilmişdir. 2004-cü ildə ABŞ-də Amerika Eştrela Çoban İti Assosiasiyası yaradıldı.