Finlandiya şpitsi
Finlandiya şpitsi | |
---|---|
![]() | |
Mənşəyi | |
Ölkə | |
![]() |
Finlandiya şpitsi – finlandiyamənşəli ov iti cinsi. Bu cins müxtəlif ov heyvanlarının, o cümlədən gəmiricilərdən tutmuş ayılara qədər, ovlanmasında istifadə edilmişdir. Finlandiya şpitsi ov heyvanının yerini müəyyən etdikdə hürərək sahibinə xəbər verir. Əvvəlcə ağaclara qaçan ovları tapmaq üçün istifadə olunsa da, sonradan maral və hətta ayı ovunda da effektiv olduğu müəyyən edilmişdir. Finlandiyada bu cins hələ də əsasən ov iti kimi istifadə olunur.
Tarixi
[redaktə | vikimətni redaktə et]Finlandiya şpitsi təxminən 3.000 il əvvəl mərkəzi Rusiyadan Finlandiyaya gələn şpits tipli itlərdən inkişaf etmişdir. Qədim dövrlərdə bu itlər, əsasən, insanların ov və yemək əldə etməsində mühüm rol oynayırdı. Lakin 1880-ci illərə qədər nəqliyyatın inkişafı və digər it cinsləri ilə qarışması nəticəsində saf Finlandiya şpitsi cinsi yox olmağa başlamışdır. Helsinki şəhərindən olan idmançı Hüqo Roos şimal meşələrində saf Finlandiya şpitsi fərdlərini taparaq, bu cinsi bərpa etməyə qərar vermişdir. 30 illik diqqətli yetişdirmə işləri nəticəsində müasir Finlandiya şpitsi formalaşmışdır. Finlandiya İtçilik Klubu bu cinsin standartını altı dəfə yeniləmişdir. Ən son versiya 1996-cı ildə təsdiqlənmişdir. 1979-cu ildə Finlandiya şpitsi Finlandiyanın milli iti elan edilmişdir. Klub bu cinslə bağlı ov təcrübəsini UNESCO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil etmək üçün də çalışır.[1][2]
Xüsusiyyətləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]Finlandiya şpitsi kvadrat bədən quruluşuna malikdir. Erkəklərin boyu 44.5–50.8 sm, çəkisi 12–14 kq, dişilərin boyu 39.4–45.7 sm, çəkisi isə 7.3–10 kq arasında dəyişir. Dişi itlər adətən erkəklərdən bir qədər uzundur və daha incə quruluşa malikdir. Onların uzun ayaqları çevik hərəkət qabiliyyəti təmin edir. Finlandiya şpitsi ikiqat xəzə malikdir: yumşaq və sıx alt xəz, sərt və kəskin üst xəz. Xarici xəz boyun, kürək, ayaqlar və quyruq hissədə daha sıx və uzundur. Erkək fərdlərdə xəz dişilərdən daha uzun və sərtdir. Quyruğun tükləri ümumi görünüş üçün mühüm rol oynayır, lakin çox uzun olmamalıdır. Bu cins ildə iki dəfə xəzini tökür, bu zaman sahiblər tükləri metal daraqla təmizləməlidirlər. Balalar qırmızı tülkü balasına bənzəyən rənglərdə doğulurlar: qara, qəhvəyi, sarı və ya boz. Yetkin fərdlər isə qızıl-qırmızı rəngdə olurlar. Tünd şabalıdı rəng ən çox rast gəlinənlərdəndir. İdeal rəng, balanslı və parlaq qızıl-qırmızıdır.[3][4]
Temperamenti
[redaktə | vikimətni redaktə et]Finlandiya şpitsi fəal, canlı və xəbərdar bir cinsdir. Ailəsinə sadiqdir, lakin yad insanlara qarşı ehtiyatlıdır. Bu cins müstəqil xarakterə malik olsa da, ailə ilə sıx əlaqəyə ehtiyac duyur. Uşaqlarla yaxşı anlaşır və oynamağı sevir, lakin kiçik uşaqlarla təmas zamanı nəzarət tövsiyə olunur. Finlandiya şpitsi hər hansı qeyri-adi hadisəni müşahidə etdikdə hürməyə meyillidir. Onların ov bacarıqlarında hürmək mühüm yer tutur. Bu cins dəqiqədə 160 dəfə hürə biləcək qədər sürətli səs çıxarma qabiliyyətinə malikdir. Şimali Avropada ən yaxşı hürən iti müəyyən etmək üçün yarışmalar təşkil olunur. Bu cins ağıllı, lakin müstəqil xarakterlidir. Onlar yumşaq yanaşma və müsbət gücləndirmə ilə daha yaxşı öyrədilir. Sərt təlim üsullarına yaxşı cavab vermirlər. Səbirli və sakit yanaşma Finlandiya şpitsini mükəmməl bir yoldaşa çevirə bilər.[5][6]
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Skoglund, P.; Ersmark, E.; Palkopoulou, E.; Dalén, L. "Ancient Wolf Genome Reveals an Early Divergence of Domestic Dog Ancestors and Admixture into High-Latitude Breeds". Current Biology. 25 (11). 2015: 1515–9. doi:10.1016/j.cub.2015.04.019. PMID 26004765.
- ↑ Antti Aarnio; Kaija Unhola. "The Finnish Spitz is bred from a native landrace". The Finnish Canine Museum. Finnish Kennel Club. 6 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 February 2017.
- ↑ "Official Breed Standard". New Zealand Kennel Club Website. 6 February 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 February 2017.
Feet: Preferably round. Hind dew claws are always removed. Removal of front dew claws optional.
- ↑ "AKC MEET THE BREEDS®: Finnish Spitz". American Kennel Club. 29 July 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 February 2017.
- ↑ Cunliffe, p.19
- ↑ Cunliffe, p.21