Gildiya
Gildiya — orta əsrlərdə Avropa şəhərlərində yaranmış, eyni peşə və ya sənət sahəsinə aid olan şəxslərin yaratdığı iqtisadi və sosial birliklər.[1] Gildiyalar əsasən sənətkarlar, tacirlər, dərzilər və digər peşə sahibləri arasında təşkil olunmuşdur. Gildiyanın əsas məqsədi üzvlərinin maraqlarını qorumaq, məhsul və xidmət keyfiyyətinə nəzarət etmək və müəyyən sosial təminatları həyata keçirmək olmuşdur.[2]
XVIII əsrin sonlarından başlayaraq Sənaye inqilabı nəticəsində gildiyaların əhəmiyyəti azalmağa başladı. Yeni sənaye istehsalı üsulları və fabrik sistemləri gildiyaların nəzarət imkanlarını zəiflətdi.[3] Dövlətin iqtisadiyyata müdaxiləsinin artması və azad bazar prinsiplərinin yayılması ilə gildiyalar ləğv edilməyə və ya sıradan çıxmağa başladı. Fransa İnqilabı və İngiltərədə qəbul olunan bir sıra qanunlar gildiyaları rəsmi olaraq ləğv etdi.[4]
Tarixi
[redaktə | vikimətni redaktə et]Gildiyalar ilk dəfə olaraq IX əsrdə Şimali Avropanın ticarət şəhərlərində — xüsusilə Saksoniya və Skandinaviyada meydana gəlmişdir.[5] Lakin öz klassik formasını XII–XIV əsrlərdə Qərbi Avropada — Fransa, İtaliya, İngiltərə və Almaniya şəhərlərində tapmışdır. Gildiyalar zamanla həm iqtisadi, həm də siyasi gücə çevrilmişdir. Onlar şəhər şuralarında təmsil olunmuş, bəzən isə vergi yığımı və hüquqi məsələlərdə rol oynamışdır.[6][7]
Orta əsr şəhərlərində gildiya üzvü olmayan şəxslərin ticarətlə məşğul olması və ya məhsul satması qadağan edilə bilərdi.[8] Bu da gildiyaların ticarətə nəzarət imkanlarını artırırdı. Gildiyalar daxilində usta, şagird (çıraq) və səyyah sənətkar (kalfa) kimi rütbələr mövcud idi. Usta olmaq üçün xüsusi imtahanlardan keçmək və “usta əsəri” təqdim etmək tələb olunurdu.[9]
Növləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Ticarət gildiyaları — şəhərlərarası və ölkələrarası ticarətlə məşğul olan tacirlərin birləşməsi.[10]
- Sənət gildiyaları — yerli istehsalla məşğul olan sənətkarların təşkilatları. Buraya dərzilər, çəkməçilər, dülgərlər, dəmirçilər və s. daxil idi.
- Dini gildiyalar — dini mərasimləri, xeyriyyə işlərini və cənazə xidmətlərini təşkil edən birliklər.[11]
Həmçinin bax
[redaktə | vikimətni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Welsh, Jennifer. "Huge Ancient Roman Shipyard Unearthed in Italy". Live Science. Future. 23 sentyabr 2011. 13 fevral 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 iyun 2021.
- ↑ Gies, Joseph; Gies, Frances. Life in a medieval city (English). Crowell. 1969. ISBN 978-0-213-76379-4. OCLC 70662.
- ↑ Rashdall, Hastings. The Universities of Europe in the Middle Ages: Salerno. Bologna. Paris. Clarendon Press. 1895. 150.
- ↑ Powell, Marvin A. Metrology and Mathematics in Ancient Mesopotamia // Sasson, Jack M. (redaktor). Civilizations of the Ancient Near East. III. New York, NY: Charles Scribner's Sons. 1995. səh. 1955. ISBN 0-684-19279-9.
- ↑ Hammurabi. "Code of Hammurabi, King of Babylon". Avalon Project. King, Leonard William tərəfindən tərcümə olunub. New Haven, CT: Yale Law School. 1910. 10 may 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 iyun 2021.
- ↑ Hammurabi. . Sommer, Otto tərəfindən tərcümə olunub. "Code of Hammurabi, King of Babylon". Records of the Past. Washington: Records of the Past Exploration Society. 2 (3). 1903: 85. İstifadə tarixi: 20 iyun 2021.
234. If a shipbuilder builds ... as a present [compensation].
- ↑ Hammurabi. "Code of Hammurabi, King of Babylon" (PDF). Liberty Fund. Harper, Robert Francis tərəfindən tərcümə olunub (2nd). Chicago: University of Chicago Press. 1904. səh. 83. 13 iyun 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 20 iyun 2021.
§234. If a boatman build ... silver as his wage.
- ↑ The Documentary History of Insurance, 1000 B.C.–1875 A.D. Newark, New Jersey: Prudential Financial. 1915. 5–6. İstifadə tarixi: 15 iyun 2021.
- ↑ Epstein, Steven A. Wage Labor and Guilds in Medieval Europe. Chapel Hill, North Carolina: University of North Carolina Press. 1995. 10–49. ISBN 978-0807844984.
- ↑ de Ligt, L. "D. 47,22, 1, pr.-1 and the Formation of Semi-Public "Collegia"". Latomus. 60 (2). 2001: 346–349. ISSN 0023-8856. JSTOR 41539517. 12 noyabr 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 iyun 2025.
- ↑ Ginsburg, Michael. "Roman military clubs and their social functions". Transactions and Proceedings of the American Philological Association. 71. 1940: 149–156. doi:10.2307/283119. JSTOR 283119.
Əlavə ədəbiyyat siyahısı
[redaktə | vikimətni redaktə et]- Picard, Liza. Elizabeth's London: Everyday Life in Elizabethan London. Weidenfeld & Nicolson. 2003. ISBN 978-0-297-60729-8.
- Brentano, Lujo. On the History and Development of Gilds and the Origin of Trade-Unions. Research & Source Works Series. Burt Frankin. 1969 [1870]. ISBN 978-0833703682.
- Epstein, Steven A. Wage Labor and Guilds in Medieval Europe. UNC Press Books. 1991. ISBN 978-0-8078-4498-4.
- Olson, Mancur. The Rise and Decline of Nations: Economic Growth, Stagflation, and Social Rigidities. Yale University Press. 2008 [1982]. ISBN 978-0-300-15767-3.
- Ogilvie, Sheilagh. 2019. The European Guilds: An Economic Analysis. Princeton University Press. covers 1000 to 1880.
- Rosser, Gervase. The Art of Solidarity in the Middle Ages: Guilds in England 1250–1550, Oxford University Press, 2015, https://books.google.com/books?id=A0rTBgAAQBAJ
Xarici keçidlər
[redaktə | vikimətni redaktə et]
- Medieval Guilds – World History Encyclopedia
- Medieval guilds
- St. Eloy's Hospice The last Guild House in Utrecht (archived 28 November 2006)
Gilds // Britannika Ensiklopediyası (XI). 1911.
Lüğətlər və ensiklopediyalar | |
|---|---|
| Normativ yoxlama |
