Hörmüz döyüşü (1622)
| Hörmüz döyüşü | |||
|---|---|---|---|
 Hörmüz şəhəri və qalası XVII əsrdə. | |||
| Tarix | 1622 fevral – 1622 aprel | ||
| Yeri | Hörmüz adası, İran körfəzi | ||
| Səbəbi | Hörmüzün Portuqaliya tərəfindən ələ keçirilməsi | ||
| Nəticəsi | İngiltərə-Səfəvi ittifaqının qələbəsi | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Hörmüz Səfəvi dövlətinə birləşdirildi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|||
| Komandan(lar) | |||
|
|||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
|
|||
| Ölənlər və yaralananlar | |||
|
|||
.svg){kind=small}
Hörmüz döyüşü — 1622-ci ildə baş vermişdir. 10 həftəlik mühasirədən sonra İngiltərə-Səfəvi dövlətlərinin müttəfiq qoşunları qaladakı portuqal qarnizonunu məğlub etməyi bacarırlar. Bununla da Fars körfəzində İngiltərə ilə Səfəvi dövlətinin ticarət yolu açılmış olur.[1] Hörmüzün Səfəvilər tərəfindən geri qaytarılmasından əvvəl Portuqaliya təxminən bir əsr idi ki, buranı özünə tabe etmişdi. Hörmüz 1507-ci ildən Portuqaliyaya tabe idi, buranı portuqal sərkərdə Alfonso de Albuerque tabe etmişdi. Bu yer vasitəsilə portuqallar Hindistan ilə Avropa arasındakı bütün ticarəti öz nəzarətlərinə keçirmişdilər.[2][3]
İngiltərə-Səfəvi ittifaqı[redaktə | mənbəni redaktə et]
İngiltərə tərəfi müharibədə Ost-Hind şirkəti tərəfindən təmin edilən 5 döyüş gəmisi və 4 kiçik gəmi ilə təmsil olunurdu. Səfəvilər isə ingilislərlə ittifaq qurulana qədər artıq müharibəyə başlamışdılar. I Şah Abbasın qoşunu portuqalları Qeşm adasındakı qalada mühasirəyə almışdı. I Şah Abbas ümid edirdi ki, ingilislər onlara yardım edəcək. Onun əmri ilə Allahverdi xanın oğlu İmamqulu xan ingilislərlə danışığa başladı və onların dəstəyini əldə etməyi bacardı. Qarşılığıda isə Səfəvi dövləti İngiltərətə ipık ticarətində güzəştlər verməli idi. Bundan əlavə tərəflər Hörmüzün gömrük gəlirlərinin və toplanılacaq qənimətin paylaşılması, əsirlərin öz inanclarına uyğun olaraq ölkələrinə verilməsi və döyüşdə iştirak edən İngiltərə donanmasının xərcinin yarısının Səfəvilər tərəfindən çəkilməsi məsələlərində də razılığa gəldilər.[4]
Əməliyyatlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
İngilis donanması ilk öncə Qeşmi bombalamaq üçün 24 km uzağa getdi. Portuqaliyalılar kiçik müqavimətdən sonra təslim oldular. İngilislər az sayda itki versələrdə, ölənlərin arasında məşhur səyyah Uilyam Baffin də var idi.
İngiltərə-Səfəvi donanması Hörmüzə çatdıqdan sonra Səfəvi ordusu quruy açıxdı. İngilislərin Portuqaliya qarnizonunun toplandığı qalanı bombardman etdikdən sonra Səfəvi ordusu 1622-ci ilin aprel ayının 22-də qalanı aldı.[2] Portuqal qarnizonundan qaçmağı bacara bilənlər Maskatdəki digər portuqal bazasına getdilər.[2]
Nəticə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Portuqaliya və İspaniyanın 1580-ci ildən 1640-cı ilə qədər eyni sülalə tərəfindən idarə edilməsinə baxmayaraq, İngiltərə və Portuqaliya müharibə vəziyyətində deyildi. Bukingem hersoqu Corc Villiers Səfəvilərə yardım edən şirkəti təhdid etməyə başladı. Lakin Səfəvi ilə razılaşmada nəzərdə tutulan 10.000 funtu aldıqdan sonra bunu sonlandırdı. Kral I Ceymsin Corc Villiersə "mən səni ispanlarından şikayətlərindən qurtardım, sən isə mənə heç nə qaytarmırsan?" sözündən sonra krala da 10.000 funt verildi.
Hörmüzün ələ keçirilməsi Ost-Hind şirkətinə Səfəvilərlə ticarəti inkişaf etdirmək üçün münbit şərait yaratdı. İngilislər hazır geyimləri və digər məmulatları ipəklə dəyişdirirdilər. Lakin bəzi çətinliklər hələ də qalmaqda idi. İngilis macəraçı Robert Şirli də bu ticarət əlaqələrinin inkişafında maraqlı idi.[5]
Qalereya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hörmüz qalasının ələ keçirilməsi zamanı öldürülən Uilyam Baffin.
Qeşm adasındakı Portuqaliya qalası
Portuqaliya qalası
.jpg)
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ K. N. Chaudhuri. The English East India Company: The Study of an Early Joint-Stock Company 1600–1640. Taylor & Francis. 1999. ISBN 0-415-19076-2.
- ↑ 1 2 3 Sykes, 2006. səh. 279
- ↑ A History of Christianity in India by Stephen Neill p.549
- ↑ Biography Charles Knight, p.7
- ↑ George Robert Gleig. The History of the British Empire in India. 1. Murray. 1830. səh. 346.