Hüseyniyyə məscidi
| Hüseyniyyə məscidi | |
|---|---|
 | |
 | |
| 40°40′51″ şm. e. 46°21′26″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər | Gəncə |
| Yerləşir | Hüseyn Cavid küçəsi |
| Tikilmə tarixi | 1825 |
| Üslubu | Arran memarlıq məktəbi |
| Vəziyyəti | stabil |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hüseyniyyə məscidi və ya Tatlar məscidi — Azərbaycanın Gəncə şəhərində yerləşən 1825-ci ildə tikilmiş məscid və tarix-memarlıq abidəsi.
Məscid, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2 avqust 2001-ci ildə verdiyi 132 nömrəli qərar ilə yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına salınıb.
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Tatlar məscidi 1825-ci ildə Gəncə şəhərində tikilib.[1] Məscidin yerini Bəhman Mirzənin qızı Səbiyyə xanım vəqf edib.[2]
Məsciddə Mərkəzləşmiş Kitabxana Sisteminin 19 saylı kitabxana filialı fəaliyyət göstərib.[3]
Məscidin 1303-cü (1886) ildə tikildiyi mehrabındakı kitabədə göstərilmişdir. Abidənin mehrabında hələlik yaxşı oxunan üç kitabə var. Qara yazıların yerliyi qızılı rəngdədir. cənub, qərb və Şərq istiqamətində olan divar kitabələrinin yazı tərzinin bir nəfərə məxsus olduğunu xəttin eyni qurluşa malikliyiylə müəyyənləşdirmək mümkündür. Minbərin qərb tərəfindəki kitabənin, birinci iki xətti ərəb və sonradan gələn sətirlər Azərbaycan dilindədir. Birinci və ikinci xətlərdə deyilir ki, abidənin mehrabını təbrizli müəllim, elmə qiymət verən Axund Molla Əsədulla oğlu 1321-ci (1906) ildə yazılarla bəzəmişdir. Azərbaycan dilində olan bu yazı bir bənd bu şerdən ibarətdir:
Memar çox olmaqdan bənnaları ləc düşdü, Hər kəs çəkib öz nəqşin, ta qibləsi gəc düşdü. Barmaq qədəri meyil et, sol səmtinə mehrabın, Kim, qiblə gəc olmaqdan tarixi ğəşəc düşdü.
Binanın içərisində mehraba yaxın divarın qərb hissəsində, indi suvağın altında qalan nəbati ornamentlər olmuşdur. Ornamentlərin olması, pəncərələrin böyüklüyü abidənin məscid deyil, mədrəsə, mehmanxana məqsədilə tikildiyini söyləməyə əsas verir. Çünki Şərqdə dini abidələri nəbati ornamentlərlə bəzəmək qadağan idi, lakin bu binadan uzun müddət məscid kimi istifadə edilmişdir. Mehrabın zehlərindəki yazılar da bunu sübut edir. Abidənin mehrabı naqis çıxmışdır. Bu nöqsanın kim tərəfindən düzəldilməsini divarın qərb istiqamətində olan kitabə aydınlaşdırır. Orada deyilir: "Bu mübarək, müqəddəs məkan Gəncədə bina olubdur ki, allah evi kimi qəriblərə xitmət etsin, lakin sonradan binadan məscid kimi istifadə etmək üçün ona mehrab qondarmışlarsa da, mehrabın qibləsi düzgün alınmamışdır. Buna görə də Fani təxəllüslü Mirzə Sadıq cənubdan qərbə tərəf bir barmaq mayili olan mehrabın əyrisini aradan qaldırmağa cəhd göstərmişdir".
Abidənin tikilməsi, adı və yazıları haqda kiçik bir tarixçəni müasir dövrə gətirib çıxaran kitabələrdən üçüncüsü daha maraqlı məlumat verir. Xəttat yazır: "Bu məscidin yerini, öz mülkindən, torpağından şahzadə Bəhmən Mirzə Qovanlı-Qacarın qızı Səbiyyə xanım Qovanlı-Qacar vəqf edib. Burada yaşayan… başqa səxavət sahibləri də binanın tikilməsinə xərc çəkiblər…".
Şəkilləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]-
Hüseyniyyə məscidi (XIX əsrin 2-ci yarısı) -
Hüseyniyyə məscidi
.png)
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Azərbaycan Respublikası Məscidlərinin Ensiklopediyası (PDF) (az.). Bakı: Beynəlxalq Əlhuda. 2001. səh. 173. ISBN 964-8121-59-1. 2021-07-23 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- ↑ Gəncənin maddi mədəniyyət abidələri (az.). Bakı: Nurlan. 2004. 65. 2024-09-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-19.
- ↑ Abdullayeva, Sevinc. "Azərbaycanın dövlətçilik və mədəniyyət tarixində Gəncənin yeri və rolu". 525-ci qəzet. 2014-10-21. səh. 7. 2022-07-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-27.
_Mosque_-_1,_Tabriz,_Iran.jpg)