Məzmuna keç

Həsən əl-Bəsri

Vikipediya, azad ensiklopediya
Həsən əl-Bəsri
ərəb. حسن البصري
Doğum tarixi 642[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 15 oktyabr 728[3][1][…]
Vəfat yeri
Elm sahələri qiraət
Tanınmış yetirmələri Malik ibn Dinar
Həbib əl-Əcəmi
Vasil ibn Ata

Həsən əl-Bəsri (ərəb. حسن البصري‎; 642[1][2][…], Mədinə[4]15 oktyabr 728[3][1][…], Bəsrə[4][5]) və ya Əbu Səid əl-Həsən ibn Yəsar əl-BəsriTabiin nəslinə mənsub məşhur alim, ilahiyyatçı və zahid.

Həsən əl-Bəsri 642-ci ildə Mədinə şəhərində anadan olub, 657-ci ildən Bəsrədə yaşayıb və orada da vəfat edib. O, 663–665-ci illərdə indiki Əfqanıstan ərazisində hərbi yürüşdə iştirak etmişdir. Ənəs ibn MalikAbdullah ibn Məsuddan elm öyrənmişdir. Onun ətrafında qruplaşan dini dərnək bütün Əməvi dövlətinin və Bəsrənin intellektual həyatının mərkəzi idi. Əl-Həsən əl-Bəsrinin nüfuzu isə o qədər böyük idi ki, onu rasionalistlər, ənənəçilər və hətta sufilər də öz müəllimi kimi qəbul edirdilər.

Həsən əl-Bəsrinin qorunub saxlanmış fikirləri, onun təkcə möminliyindən deyil, həm də bəzi hədislərin şərhinə rasional yanaşmasından və müsəlman adətinin ayrı-ayrı xüsusiyyətlərindən və həmçinin də fəqihlərə tənqidi yanaşmasından xəbər verir.

Həsən əl-Bəsrinin tələbələrindən bəziləri bunlardır:

1. Risalə ilə Əbdilməlik ibn Mərvan fil-qadər. Ən məşhur risaləsidir.

2. Risalə fi fəzli Məkkə. Şəhərlərin fəziləti haqqında yazılmış ilk əsərdir.

3. ət-Təfsir. Bu əsər sonradan "Təfsirül-Həsən əl-Bəsri" adıyla nəşr olunmuşdur.

4. əl-Fəraiz (Ərbəə və xəmsun fəraiz). Müxtəlif adlarla kitabxanalarda nüsxəəri mövcuddur. "Əlli Dörd Fərz Risaləsi" adı ilə tanınır.

5. Şürutül-imamə. Bu risalənin Süleymaniyyə Kitapxanasında bir nüsxəsi saxlanılır.

6. əl-İstiğfaratül-münqizə minən-nər. Süleymaniyyə Kitapxanasında nüsxələri mövcuddur. "İstiğfarat mənsubə lil-İmam əl-Həsən əl-Bəsri" adı ilə nəşr olunmuşdur (Məkkə 1982).

7. əz-Zühd. Həsən əl-Bəsrinin ibadət, ixlas, təvəkkül, doğruluq, təvazökarlıq, qənaət kimi mövzularda söylənmiş sözlərinin toplandığı əsərdir. Bu əsərə Həsən əl-Bəsri haqqında məlumatlar da (müqəddimə şəklində) əlavə edilərək nəşr edilmişdir. (Qahirə 1991).

Həmçinin Həsən əl-Bəsrinin dövrünün alim və rəhbərlərinə ünvanladığı məktublarının cəmləndiyi "Cəmhəratu rəsailil-Ərəb" adlı əsər də nəşr edilmişdir. Həsən əl-Bəsriyə məxsus olduğu güman edilən digər risalələri bunlardır:[6]

  • əl-Qiraə,
  • Nüzulül-Quran,
  • Kitabül-Ədəd fil-Quran,
  • Risalə fit-təkalif və Kitabül-İxlas.[7]
  1. 1 2 3 4 al-Hasan al-Basri // Nationalencyklopedin (швед.). 1999.
  2. 1 2 BAṢRĪ ḤASAN AL- // Encyclopædia Universalis (fr.). Encyclopædia Britannica, 1968.
  3. 1 2 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  4. 1 2 3 4 http://www.gutenberg.org/files/24314/24314-h/24314-h.htm.
  5. 1 2 http://www.encyclopedia.com/article-1G2-3424502155/mutazilah.html.
  6. Əbu Nueym. Hilyə, cild I (ərəb). Qahirə. 1974–79. 134, .
  7. Bağdadlı, İsmayıl paşa. Hədiyyətül-arifin, cild I (ərəb). 265.