Heydərabad nizamlığı
 | Bu məqalənin mətnini Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırmaq lazımdır. Məqalədə cümlə quruluşlarındakı yanlışlıqları və orfoqrafik səhvləri düzəltdikdən sonra {{qaralama - az}} şablonunu silməyi unutmayın. |
Heydərabad nizamlığı | |
|---|---|
| 1724–1948 | |
| Paytaxtı | Heydərabad |
| Rəsmi dilləri | urduca, Teluqu dili, farsca, Marathi dili, Kannada dili |
| Dini | İslam (sünni) |
| İdarəetmə forması | Mütləq monarxiya |
| Nizamlar | |
| I Asəfcah Mir Qəmərəddini xan | |
| Tarixi | |
• Yaranması | 1724 |
• Süqutu | 1948 |
Heydərabad nizamlığı—1724-1948-ci illərdə iqtidarda olmuş dövlət.
Tarixi[redaktə | əsas redaktə]
Böyük Moğollar imperiyasına bağlı bir əyalət ikən (Dəkkən subədarlığı) 1713-1724-cü illər arasında vali olan Nizamülmülk Asəfcah Qəmərəddin Çin Kılıç xanın bağımsızlığını elan etməsiylə ortaya çıxmışdır. Xanədanın qurucusu Nizamülmülk əslən Səmərqənddən Buxaraya, oradan da Hindistana köç etmiş bir ailənin övladı olub 1671-ci ildə doğuldu. Atası Şəhabəddin xan (Qaziddin Fîrûz Cəng) Babürlu xanədanına böyük xidmətlər etmişdi. Nizamülmülk də qısa müddətdə Sultan Övrəngzeybin gözünə girdi və ona Qılınc xan ünvanı verildi.
Övrəngzeybdən sonra dağılmağa üz tutan Babürlü dövlətinin ən qabiliyətli dövlət adamlarından biri olaraq diqqət çəkən Qamərəddin Çîn Qılınc xan, Maratalarla aparılan savaşlardakı uğurları səbəbiylə Sultan Fərruxsiyər tərəfindən təvcih edilən Nizamülmülk ünvanıyla tanındı, daha sonra Nasırəddin Muhamməd şah da onu Dehliyə çağıraraq Asəfcah ünvanını verdi və Dəkkən valiliyi öhdəsində qalmaq üzrə vəzirlik məqamına gətirdi (13 fevral 1722).
Vəzirlikdə olduğu bir il içərisində imperatorluğun gələcəyini parlaq görməyən və Sultan Nasırəddin Muhamməd şah ilə anlaşamayan Nizamülmülk diqqətini Dəkkən işlərində yoğunlaşdırdı; bu arada Malva və Qucərat torpaqları üzərində ağırlıqlarını hiss etdirərək bölgədə təhdid ünsürü halına gələn Marataları sindirdi. Bu gəlişmələrdən əndişələnən Muhamməd şah onu Əvəd (Oudh, Avadh) əyalətinə təyin etdi; ancaq Nizamülmülk bu vəzifəni qəbul etməyərək Dəkkənə doğru yola çıxdı. Bu sırada Dəkkən valiliyinə təyin edilmiş olan Mübariz xanın onu durdurmaq istəməsi üzərinə çıxan savaşda mütləq bir zəfər qazandı və feilən müstəqqilliyini elan etdi (11 oktyabr 1724); bir müddət sonra da Muhamməd şaha gəlişmələrdən dolayı üzüntü duyduğunu bildirən bir məktub yazaraq bağlılığını bildirdi.
Böyük Moğollar sultanı məcburən bu oldu-bittini qəbul edərək onu Asəfcah ünvanıyla təkrar Dəkkən valiliyinə təyin etdiğini açıqladı (iyun 1725). Ancaq artıq bu təyinin gerçəkdə bir önəmi qalmamış və bölgədə Hindistan tarixinin dönüm nöqtələrindən biri olan və Heydarabad nizamlığı olaraq anılan Asəfcahî xanədanı dövrü başlamışdı.
Nizamları[redaktə | əsas redaktə]
|
|
Ədəbiyyat[redaktə | əsas redaktə]
- T. W. Haig, “Haydarabad”, İA, V/1, s. 389;
- J. Burton-Page, “Ĥaydarābād”, EI² (İng.), III, 319-323.
