Hoflinq eksperimenti
ABŞ tədqiqatçısı Charles K. Hofling 1966-cı ildə tabe olma prosesini əyani əks etdirən eksperiment aparmışdır. Təcrübə çöl tədqiqatı metodu ilə, Amerika xəstəxanalarından birində aparılmışdır.
Təcrübənin şərtləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Təcrübənin şərtləri xəstəxana administrasiyası ilə razılaşdırılmışdı. Bu şərtlərə görə doktor telefon vasitəsilə tibb bacısına əmr verməli idi ki, o, pasientə "Astroten" adlı dərmandan 20 mg versin. Bu dərmanın adı uydurma idi və xəstələr üçün nəzərdə tutulmuş dərman siyahısında bu ad yox idi, lakin həmin adda dərman şüşəsi eksperimentator tərəfindən əvvəlcədən dərman otağında qoyulmuşdu. Dərman şüşəsinin üstündə aydın şəkildə qeyd edilmişdi ki, maksimal doza 10 mg-dır. Bundan başqa əmr verən doktoru tibb bacısı tanımırdı. Səhiyyə sisteminin qaydaları sadalanmış şərtlərdə xəstəyə təyin edilmiş dərmanın verilməsini qadağan edir.
Təcrübədən əvvəl Hofling bir qrup tibb bacısına və bu sahədə təhsil alan tələbələrə şərtləri izah edir və onların həmin situasiyada nə edəcəklərini soruşur. Sorğuya cavab verən on iki nəfərdən onu bildirdi ki, onlar belə əmri yerinə yetirməzdilər. Onlardan biri cavab verdi ki, tanış olmayan dərmanı, həm də iki dəfə yüksək doza ilə pasientə vermək xəstəxana qaydalarına və onun şəxsi etik normalarına uyğun olmadığı üçün o bu əmrə tabe olmazdı.[1]
Təcrübənin aparılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hofling xəstəxananın 22 tibb bacısı ilə bu təcrübəni apardı. Hər bir tibb bacısı telefonla, tanımadıqları doktordan, xəstəyə yüksək doza ilə qeydiyyatda olmayan dərman verilməsi əmrini aldı. Tibb bacılarından 21-i əmri alan kimi onu yerinə yetirməyə yollandı. Onlar pasientin otağının qarşısında saxlanıldılar. Ancaq bir tibb bacısı telefonla verilən əmrə tabe olmadı.
Süni şəkildə yaradılmış bu situasiyada xəstəxana qaydalarına uyğun gəlməyən ən azı dörd məsələ var idi ki, tibb bacıları onlara diqqət yetirməli idilər: 1) göstəriş telefon vasitəsilə verilmişdi; 2) dərman qeydiyyatdan keçməmişdi və ümumi siyahıda onun adı yox idi; 3) təyin edilən doza maksimal normanı iki dəfə aşırdı; 4) telefonla göstəriş verən şəxslə tibb bacılarının heç biri tanış deyildi.[2]
Təcrübə göstərdi ki, düşünmədən avtoritetin verdiyi əmrə tabe olma böyük və təhlükəli səhvlərə gətirib çıxara bilər.
Qeydlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Майерс, Д. (2005). Социальная психология. Питер. Санкт-Петербург
- Hofling, C. K. et al. (1966) "An Experimental Study of Nurse-Physician Relationships". Journal of Nervous and Mental Disease 141:171–180.
- Чалдини, Р. (2003). Психология влияния. Питер. Санкт-Петербург