II Perdikka

II Perdikka
q.yun. Περδίκκας
Doğum tarixi	e. ə. V əsr
Vəfat tarixi	e.ə. 413
Vəfat yeri	Makedoniya İmperiyası
Fəaliyyəti	monarx
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

II Perdikka (q.yun. Περδίκκας Β΄ της Μακεδονίας) — e.ə.454-413-cü illərdə hökmranlıq edən Makedoniya çarı. I Aleksandrın ölümündən sonra oğulları arasında daxili münaqişə yarandı və bu münaqişədə Perdikka qalib gəldi. Onun taxta çıxdığı dövrdə Makedoniya geridə qalmış bir dövlət idi, həm cənubda Afina dəniz ittifaqı, həm də şimalda Odris krallığı tərəfindən işğal edilmək təhlükəsi ilə üzləşmişdi. Əvvəlcə Perdikka hər vasitə ilə açıq silahlı qarşıdurmadan qaçmağa və yalnız sərhədlərində bir çox yunan koloniyalarının yaranmasına müşahidə etməyə məcbur oldu. Peloponnes müharibəsinin başlaması ilə Makedoniya kralı, dövlət üçün maksimum fayda ilə, Halkidiki, Afina, Sparta və Korinfdəki yunan polisləri arasındakı mürəkkəb əlaqələrdən istifadə etdi. Perdikka ən azı on dəfə müharibənin əsas iştirakçıları ilə ittifaqlara girdi və onu dayandırdı.

Perdikkanın ikisifətli siyasəti Afinanın təsirinin ölkədə zəifləməsinə səbəb oldu. Makedoniya regionda əsas oyunçuya çevrildi. Makedoniya üçün Perdikkanın əsas xidmətləri ölkə tarixinin kritik anlarında dövləti qoruyub saxlaması olmuşdur. Müasirləri arasında Perdikka hiyləgər və xain siyasətçi kimi şöhrət qazanmışdı. Məsələn, o, məşhur spartalı hərbi liderlərdən biri Brasidin Halkidiki kampaniyasına qoşulmuş, Afinaya müttəfiq olan bir sıra şəhərləri tutmuşdu. Spartalı komandir Perdikkanın qonşularının mülklərini ələ keçirmək əmrini yerinə yetirməkdən imtina etdikdən sonra Makedoniya çarı Afina ilə ittifaqa girdi. Müvafiq dəstək olmadan Brasidin ordusu hücum əməliyyatlarını davam etdirə bilmədi və spartalı komandirin özü afinalılarla döyüşdə öldü.

Perdikka Makedoniyanı yunan mədəniyyəti ilə çulğalaşdırmağa çalışırdı. Onun sarayında məşhur şairlər və elm adamları sığınacaq tapmışdılar ki, onların arasında "tibbin atası" Hippokratı xüsusilə vurğulamaq lazımdır.

Mənbələr

Perdikka haqqında ən mühüm və tam olan qədim mənbə Fukididin "Tarix"idir. Tarixçi təkcə Makedoniya çarı Perdikkanın müasiri deyildi, güman olunur onun varisi Arxelayı da ziyarət etmişdi. Lakin, Fukididlə Perdikka arasında şəxsi tanışlıq ehtimalı da istisna edilmir. Buna baxmayaraq, antik tarixçi Perdikkanın özünün şəxsiyyəti ilə maraqlanmırdı. Makedoniya çarının hərəkətlərinə səpələnmiş istinadlar Peloponnes müharibəsinin gedişi haqqında hekayənin ana xətti ilə əlaqələndirilir. Fukididin təqdimatının belə xüsusiyyətlərinə görə alimlər Makedoniya ilə Afina arasındakı əlaqəni ətraflı təsvir edə bilərlər. Lakin onlar Makedoniyanın daxili siyasəti, qonşuları ilə münasibətləri, bu tarixi dövrdə regionun inkişaf xüsusiyyətləri haqqında tam məlumata malik deyillər.

Fukidid Perdikkini öz yatağında ölən, “kulis oyununun” ən uğurlu ustalarından, taktik və strateqlərdən biri kimi qiymətləndirdi. Antik tarixçi Makedoniya çarının siyasətini pisləmir və əsaslandırmır. Bəlkə də başa düşürdü ki, bu yolla Perdikka “iki od arasında” qalaraq öz mövqeyini qoruyub saxlaya bilib.

Fukididdən başqa Afina komediyaçılarında Perdikka haqqında dağınıq məlumatlara rast gəlinir. Hermippin “Səbətləri daşıyan” komediyasında (qədim yunanca: Φορμοφόροι) dramaturq Afinaya bütöv yalan vədlər göndərən Makedoniya çarına istehza ilə baxır. Makedoniya çarı haqqında Platon, afinalı natiqlər Demosfen və Lisi də məlum verib. Digərləri arasında, Perdikka "ədalət, dostlara fayda verməkdən və düşmənlərə zərər verməkdən ibarətdir" kimi kinli ifadə ilə hesab olunurdu. Son antik müəlliflərdən Mark Yunian Yustin Perdikka haqqında Pompey Troqun Historiarum Philippicarum epitomunda yazmışdır. Bu mənbələr həm Perdikkanın ittifaq müqavilələrini tez-tez pozması, həm də Makedoniya əleyhinə Afina təbliğatı nəticəsində yaranan “xain” və şərəfsiz hökmdar obrazı ilə xarakterizə olunur.

Epiqrafikada yazılı mənbələrlə yanaşı Perdikkanın həyatı və hakimiyyəti dövrü ilə bağlı mühüm məlumatlar yer alır. Numizmatik məlumatlar təsvir edilən dövrdə Perdikkanın daxili siyasəti və Makedoniyanın ticarət əlaqələri haqqında dolayı nəticə çıxarmağa imkan verir.

Ədəbiyyat

Mənbələr

• Афиней. Пир мудрецов. Литературные памятники. М.: Наука. Пер. Н. Т. Голинкевича. Комм. М. Г. Витковской, А. А. Григорьевой, Е. С. Иванюк, О. Л. Левинской, Б. М. Никольского, И. В. Рыбаковой. Отв. ред. М. Л. Гаспаров. 2003. ISBN 5-02-011816-8.
• Демосфен. Речи Демосфена в 3-х томах. Памятники исторической мысли. М.: Издательство РАН. Перевод с греческого В.Г. Боруховича, М.Н. Ботвинника, А.И. Зайцева, В.В. Вальченко, Л.М. Глускиной, А.Я. Тыжова, И.А. Шишовой. Ответственные редакторы: Е.С. Голубцова, Л.П. Маринович, Э.Д. Фролов. 1994. ISBN 5-88451-08-X.
• Диодор Сицилийский. Историческая библиотека. Античное наследие. М.: Лабиринт. Перевод, статья, комментарии и указатель О. П. Цыбенко. 2000.
• Платон. Собрание сочинений в четырёх томах. Философское наследие. М.: Мысль. Общая редакция А. Ф. Лосева, В. Ф. Асмуса, А. А. Τахо-Годи. Автор вступительной статьи и статей в примечаниях А. Ф. Лосев. 1990. ISBN 5-244-00451-4.
• Платон. Сочинения в четырёх томах. СПб.: Изд-во С.-Петерб. ун-та. Под общей редакцией А. Ф. Лосева и В. Ф. Асмуса. 2007. ISBN 978-5-288-04369-7.
• Плутарх. Сравнительные жизнеописания в двух томах. М.: Наука. Перевод С. П. Маркиша, обработка перевода для настоящего переиздания — С. С. Аверинцева, переработка комментария — М. Л. Гаспарова. 1994.
• Фукидид. [[История (Фукидид)|История]]. М.: АСТ, Ладомир. 1999. ISBN 5-86218-359-0.

Tədqiqat əsərləri

• Борза Ю. История античной Македонии (до Александра Великого). Историческая библиотека. СПб.: Нестор-История. пер. с англ. М. М. Холода при участии А. Бодрова, О. и В. Иванцовых, 3. Барзах; научная ред. и вступ. статья М. М. Холода; приложения М. М. Холода, Э. Д. Фролова и Ю. Н. Кузьмина. 2013. ISBN 978-5-44690-015-2.
• Бузескул В. П. История афинской демократии. «Studia Classica». СПб.: ИЦ «Гуманитарная Академия». Вступ. ст. Э. Д. Фролова; науч. редакция текста Э. Д. Фролова, Μ. М. Холода. 2003. ISBN 5-93762-021-6.
• Кембриджская история древнего мира. М.: Ладомир. Под редакцией Д.-М. Льюиса, Дж. Бордмэна, Дж.-К. Дэвиса, М. Оствальда. 2014. ISBN 978-5-86218-519-5.
• Киляшова К. А. Политическая роль женщин при дворе македонских царей династии Аргеадов. Диссертация на соискание учёной степени кандидата исторических наук. Каз.: Казанский (Приволжский) федеральный университет. Научный руководитель доктор исторических наук, профессор Э. В. Рунг. 2018.
• Лурье С. Я. История Греции. СПб.: Издательство С.-Петербургского ун-та. Составитель, автор вступительной статьи Э. Д. Фролов. 1993. ISBN 5-288-00645-8.
• Синицын А. А. Замечания к истории "Тройственного союза": Пердикка II, Брасид и полисы Халкидики во Фракийской кампании. Саратовский национальный исследовательский государственный университет имени Н.Г. Чернышевского. 2017.
• Суриков И. Е. Геродот. Жизнь замечательных людей: сер. биогр.; вып. 1174. М.: Молодая гвардия. 2009. ISBN 978-5-235-03226-2.
• Шофман А. С. История античной Македонии. Каз.: Издательство Казанского университета. 1960.
• Ярхо В. Н. Греческая и греко-римская комедия. Античное наследие. М.: Лабиринт. 2002. ISBN 5-87604-007-X.
• Carney E. D. Women and Monarchy in Macedonia. Norman: University of Oklahoma Press. 2000. ISBN 0-8061-3212-4.
• Cole J. W. Perdiccas and Athens. Classical Association of Canada. 1974.
• Hammond N. G. L., Griffith G. T. A History of Macedonia. Oxf.: Clarendon Press. 1979. ISBN 0-l9-814814-3.
• Müller Sabine. Perdikkas II. — Retter Makedoniens. Berlin: Frank&Timme GmbH. 2017. ISBN 978-3-7329-9605-6.
• Pinault J. R. Hippocratic Lives and Legends. Leiden; Şablon:N.Y.; Köln: E.J. Brill. 1992. ISBN 9004095748.
• Roisman Joseph, Worthington Ian. A Companion to Ancient Macedonia. Wiley. 2010. ISBN 9781444351637.
• Vasilev M. The Military-Political Campaign of Sitalces against Perdiccas II and Chalcidians (431-429 BC). Skopje. 2011.