Kənd təsərrüfatı
.jpg)
Kənd təsərrüfatı — bitki və heyvan mənşəli məhsulların istehsal olunması, bunların keyfiyyət və səmərələrinin yüksəldilməsi, bu məhsulların uyğun şərtlərdə mühafizəsi, işlənib qiymətləndirilməsi və satışa çıxarılmasına deyilir. İnsan qidanı ola biləcək və iqtisadi dəyəri olan hər cür bitki-heyvan mənşəli məhsulun baxım, bəsləmə, yetişdirmə, qoruma və mexanikiləşdirmə fəaliyyətlərinin hamısıdır.
Bu elm sahəsi elmi məlumatın yanında xüsusi qabiliyyət və ayanlıq tələb edir. Tətbiqli bir elm sahəsi olub, məqsədi insanların faydasına iqtisadi dəyərlər əldə etməkdir.
Kənd təsərrüfatı, iki təməl istehsal budağından meydana gəlir. Bunlar Bitki mənşəli İstehsal və Heyvan mənşəli İstehsaldır. Bu iki təməl Kənd təsərrüfatı istehsal budağı və hətta tərifləri arasındakı tək ayrı-seçkilik, istifadə etdikləri materialın birində bitki, o birində isə heyvan materialı olmuşdur.
Heyvan mənşəli istehsalı əkinçiliyin xaricində qəbul etmək, günümüzün gerçəklərinə zidd və çağın gerisində qalmış bir görüşdür və ancaq geri qalmış ya da inkişaf etməkdə olan cəmiyyətlərdə etibarlıdır. Çünki bu iki təməl istehsal qolu, bir-birinə ehtiyacı olan, bir-birini tamamlayan və dəstəkləyən iki istehsal budağıdır.
Sosial-iqtisadi xüsusiyyətləri[redaktə | əsas redaktə]
Kənd təsərrüfatı insan fəaliyyətinin ən başlıca və qədim sahəsidir. Dünyada elə bir ölkə yoxdur ki, orada kənd təsərrüfatı və ona yaxın olan meşə təsərrüfatı, ovçuluq, balıqçılıqla məşğul olmasınlar. Dünya əhalisinin 1 milyard nəfəri, yəni iqtisadi fəal əhalinin yarıya qədəri bu sahələrdə çalışır. Lakin bu göstəriciyə görə ölkələr arasında böyük fərqlər mövcuddur. Məsələn, Qərbi Avropa ölkələrinin kənd təsərrüfatında orta hesabla iqtisadi fəal əhalinin 9%-i, Şimali Amerikada 6%-i, Azərbaycanda isə 30%-i çalışır. İnkişaf Etməkdə Olan Ölkələrin bəzilərində bu göstərici 70-80%-ə çatır. Aydın məsələdir ki, belə fərq kənd təsərrüfatı işlərinin mexanikləşdirilmə səviyyəsində, həmçinin kənd təsərrüfatının ixtisaslaşdırılmasından, təbii şəraitdən, iqtisadi inkişafdan və digər amillərdən asılıdır.
Kənd təsərrüfatında iki başlıca iqtisadi inkişaf forması olan intensiv və ekstensiv formalar mövcuddur. İntensiv kənd təsrrüfatı istehsalı mexanikləşdirmə və kimyalaşdırma, torpağın suvarılması, meliorasiya və s. üçün böyük vəsait tələb edir. Bu forma əsasən İnkişaf Etmiş Ölkələr üçün səciyyəvidir. Ekstensiv kənd təsərrüfatı istehsalında artım əsas etibarilə əkin və otlaq sahələrinin genişləndirilməsi hesabına həyata keçirilir. Bu forma isə başlıca olaraq İnkişaf Etməkdə Olan Ölkələr üçün səciyyəvidir. Əkinçilik sahəsində həyata keçirilən yaşıl inqilab (müasir aqrotexniki qaydalardan istifadə edilməsi) və heyvandarlıq sahəsinə tətbiq edilən sənaye texnologiyaları (quş fabrikləri, donuz fermaları və s.) xüsusilə Latın Amerikası və Asiya ölkələrində öz bəhrəsini vermişdir. Kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı xeyli artmış və bu da aclığı aradan qaldırmağa imkan vermişdir. Bununla yanaşı "yaşıl inqilab" bir çox İnkişaf Etməkdə Olan Ölkələrə, xüsusilə istehlak xarakteri daşıyan kiçik kəndli təsərrüfatlarına toxunmamışdır.
İctimai əmək bölgüsünün inkişafı prosesində kənd təsərrüfatı iki əsas sahəyə - əkinçiliyə (yaxud bitkiçilik) və heyvandarlığa bölünmüşdür. Bu sahələr arasındakı nisbətə görə ölkələr arasında kəskin fərqlər var. Bu da ilk növbədə əmək yaxud kapital tutumundan, yerli təbii şəraitin xarakterindən asılıdır. Müasir aqrotexniki qaydalardan və elmi nailiyyətlərdən geniş istifadə edən Qərbi Avropa və Şərqi Avropa ölkələrinin əksəriyyətində, Şimali Amerikada, Avstraliya və Yeni Zelandiyada məhsullarının dəyərinə görə heyvandarlıq əkinçilikdən kəskin surətdə üstünlük təşkil edir. Təbii şəraitlə əlaqədar (iqlimin quraqlığı, torpağın aşağı məhsuldarlığı və s.) Asiya (xüsussilə Yaxın və Orta Şərq ölkələri), Latın aMerikasının bir sıra ölkələrinin (Uruqvay və s.) kənd təsərrüfatında da heyvandarlıq üstünlük təşkil edir. Bütövlükdə İEOÖ-lərin əksəriyyətinin kənd təsərrüfatında əkinçilik üstünlük təşkil edir. İEÖ-lər arasında İspaniya, Portuqaliya, Yunanıstan, xüsusilə Yaponiyanın kənd təsərrüfatında əkinçilik başlıca rol oynayır.
Bitki mənşəli istehsal[redaktə | əsas redaktə]
- Tarla Bitkiləri
- Yumşaq Nüvəli Meyvə Yetişdiriciliyi
- Sərt nüvəli Meyvə Yetişdiriciliyi
- Salxımvari Meyvə Yetişdiriciliyi
- Tropik və Subtropik meyvələr Yetişdiriciliyi
- Tərəvəz yetişdiriciliyi
- Bağ Yetişdiriciliyi
- Dekorativ Bitkiləri Yetişdiriciliyi
- Meyvə Yetişdiriciliyi
Heyvan mənşəli istehsal[redaktə | əsas redaktə]
- Maldarlıq
- Atçılıq
- Qoyunçuluq
- Qidaçılıq
- Quşçuluq
- Arıçılıq
- İpək böcəkçiliyi
- Kürk heyvandarlığı
- Su məhsulları
- Çöl İnkişaf Dəstəkləri - Təşviq və İnvestisiyalar
- Kooperativçilik
- Orqanik əkinçilik
- Əkinçilik iqtisadiyyatı
- Əkinçilik mexanikiləşdirilməsi
- Əkinçilik tədarükü
- Əkinçilik texnologiyası
- Əkinçilik strukturları və sulama
- Torpaq analizi və gübrələmə
- Torpaq məlumatı
- Torpaqsız əkinçilik
- Kənd təsərrüfatı dərmanlama texnikaları
