Kazalinsk
| Kazalinsk | |
|---|---|
| Қазалы | |
 | |
| 45°46′ şm. e. 62°07′ ş. u. | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | 120400 |
|
| |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Kazalinsk (qaz. Қазалы) — Qazaxıstanın Qızılorda vilayətinin Kazalin rayonundakı şəhər. Kazalinsk şəhər rəhbərliyinin inzibati mərkəzi və yeganə yaşayış məntəqəsi. KATO kodu - 434423100 [2][3].
Şəhər Sırdərya çayının sağ sahilindədir. 1903-cü ildə qurulan Orenburq-Daşkənd dəmir yolu (Kandıaqaş-Arıs hissəsi) üzərində Kazalinsk dəmir yolu stansiyası (kod 670507)[4], şəhərdən 12 km şimalda, bölgə mərkəzi - şəhər- tipli qəsəbə Ayteke-Bi (keçmiş Novokazalinsk). Bu yaşayış məntəqəsinə Kazalinsky sifəti də tətbiq olunur[5].
XX əsrin ikinci yarısında Aral dənizi və Sırdərya deltasının deqradasiyasından əvvəl sakinlərin əsas məşğuliyyəti balıqçılıq və balıq emalı idi. Hal-hazırda bağlanmış bir balıq və kərpic zavodu var idi.
Şəhər rəsmi olaraq Aral dənizi ekoloji fəlakət zonasına daxil edilmişdir.
Əhalisi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şəhər sakinlərinin əksəriyyəti qazaxlardır. Həm də onlarla rus köhnə mömin ailəsi yaşayır. Sakinlər iş axtarmaq üçün şəhəri tərk edərək Baykonur, Kızılgül, Qazaxıstanın və Rusiyanın digər şəhərlərinə yola düşdülər.
2019-cu ilin əvvəlində şəhərin əhalisi 5777 nəfər idi (3053 kişi və 2724 qadın) [6].
| İl | 1970 | 1991 | 1999 | 2009 | 2016 |
| Əhalisi, nəf. |
9 | 7[7] | 7,3[8] | 7,7[8] | 6,8[9] |
Coğrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ayteke-Bi-Birlik yolu şəhərdən keçir. Aralsk-Josalı-Qızıdorda magistral yolu şəhərdən 15 km şimalda uzanır; M-32 (Samara-Şımket) nömrəsinə malikdir.
Kazalinsk şəhəri rüblük inkişafa malikdir. Evlər əsasən birmərtəbəli, palçıq kərpicdən və ya kərpicdən tikilmişdir. Şəhərin mərkəzində bişmiş kərpicdən tikilmiş iki mərtəbəli ofis binaları. 20-30 m enində əsas küçələrdə asfalt və ya çınqıl var, digərlərində 10-20 m genişlikdə asfalt örtüklüdür. Kazalinsk, Sırdərya daşqını zamanı daşqından qorunmaq üçün cənubdan torpaq bəndlə hasara alınıb.
Təbiəti[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ərazisi şəhərdən 1 km cənubda axan Sırdərya çayı ilə şərqdən qərbə keçilən düz bir düzənlikdir. Relyefin mütləq yüksəklikləri 55-65 m-dir.Sırdərya daşqını genişdir (30-50 m-ə qədər), yerlərdə bataqlıq var, çox sayda kanal, göl və sıx suvarma şəbəkəsi var.
Sırdərya 50-150 m enində, 0.7-3 m dərinlikdə, cari sürət 0.8 m / s, dibi qumlu və viskozdur. Çay yatağı çox sayda ada və kanalla dolaşıqdır. Sahillər dik və dik, qayalıqların hündürlüyü 2-6 m-dir.Çayda və kanallarında su təzə, palçıqlıdır, hərtərəfli təmizləndikdən sonra içməyə yararlıdır. Çayda ən yüksək su səviyyəsi aprel-avqust aylarıdır. İyun ayının sonu-iyul ayının əvvəlində su orta səviyyədən 3 m-ə qədər yüksəlir, dekabrın əvvəlində Sırdərya və mövcud bütün su anbarları donur, martın sonunda açılır; şiddətli qışlarda buzun qalınlığı 1,1 m-ə çatır, bəzi yerlərdə 1,2 m-ə qədər olan kiçik gəmilər Sırdərya boyunca üzürlər
Sırdəryanın sel sahilində və adalarda tikanlı kol - toqay kolları geniş yayılmışdır. Tuqaylar arasında ayrı söyüd, djida (loha) və qovaq ağacları dayanır. Göllərdə və çay sahillərində bəzi yerlərdə qamış 3-4 m hündürlükdə böyüyür və çox vaxt keçilməz kolluqlar əmələ gətirir. Suvarılan torpaqlarda tərəvəz və düyü yetişdirilir.
Ərazinin qalan hissəsində səhra və yarımsəhra bitki örtüyü 2 m hündürlüyə qədər nadir kollar (yarımqol, biyurgün, kəkpək, yovşan) və 0,5 m hündürlüyündə (çəmənlik, lələk) kollarla təmsil olunur. ot, dəvə tikanı). İyunun əvvəlinə qədər ot örtüyü tükənir.
Şəhər söyüd, qarağac və qovaq ilə abadlaşdırılıb, özəl sektorda meyvə bağları var.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Population Census in Kazakhstan (1999).
- ↑ "Классификатор административно-территориальных объектов". Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. 2016-07-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-06-30.
- ↑ "Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов, районных центров и поселков на начало 2019 года". Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. 2020-06-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-22.
- ↑ "Коды ж/д станций". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-11.
- ↑ Фотографии станции Казалинск[ölü keçid]
- ↑ "Филиал РГП "Казгидромет" по Кызылординской области". 2018-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-21.
- ↑ «Современный толковый словарь»: изд. «Большая Советская Энциклопедия», 1997 г.
- ↑ 1 2 "Итоги Национальной переписи населения 2009 года. Население Республики Казахстан (том 1)". Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. 2015-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-12.
- ↑ "Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов, районных центров и поселков на 1 января 2016 года". Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. 2016-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-06-30.
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Tarixi materiallar Arxivləşdirilib 2020-02-18 at the Wayback Machine
- Описание Казалинска начала XX века П.И Пашино, «World Discovery Kazakhstan», № 01(12) 2007 г.
- Оренбургско-Ташкентская железная дорога (История дороги и Казалинска)
- "История и экономика Казалинского района (сайт акимата Кызылординской области)".[ölü keçid]