Kerç-Yenikale kanalı
| Kerç-Yenikale kanalı | |
|---|---|
| ukr. Керч-Єнікальський канал | |
 | |
| Axdığı yerlər | Kerç kanalı |
| Giriş | Kerç kanalı |
| Mənsəb | Azov dənizi |
| Uzunluğu | 24,3 km |
| Giriş hündürlüyü | 0 m |
| Mənsəbin hündürlüyü | 0 m |
Kerç-Yenikale kanalı (KEK) (ukr. Керч-Єнікальський канал) — Kerç boğazında olan gəmiçilik kanalı. Azov dənizini Qara dənizlə birləşdirir. Kanal həm də Krım yarımadasını Taman yarımadasından ayırır.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kerç-Yenikale kanalı XIX əsrin sonunda gəmiçilik üçün daha əlverişli şərait yaratmaq məqsədi ilə yaradılmışdır. Kanalın inşası 1874-1877-ci illərdə həyata keçirilmişdir. Kanalın adı Rusiya İmperiyası zamanı Krım yarımadasında olan Kerç-Yenikala inzibati mərkəzinin adından götürülümüş. Yenikale ərazidə yerləşən Yenikale qalasının adıdır. Kanalın ilkin dərinliyi — 5,7 metr idi.
1903-cü ildə kanalın dərinliyi 6,4 metrə, 1908-ci ildə isə dərinlik 7,3 metrə çatdırılmış. Kanalın ümumi uzunluğu 26,4 km-dir. Mövcud dərinlik normal gəmiçilik üçün yetərincə deyildi.
Az müddət sonra kanal dərinliyinin 8,5 metrə qədər dərinləşdirilməsi layihəsi işlənildi və uzunluğu 35 km qədər çatdırılması nəzərdə tutuldu. Bu layihə 17 aprel 1912-ci ildə verilmiş fərmanla maliyələşdirilməli idi.
Birinci Dünya müharibəsi, eləcə də vətəndaş müharibəsi bu layihənin həyata keçirilməsini əngəllədi. İkinci Dünya müharibəsi illərində yetərincə dağıntıya məruz qalmış və kanal yatağı batmış gəmilərlə və digər partlayıcı qurğularla doldurulmuşdur.
Kanalda bərpa işləri əsasən 1945-1966-cı illərdə həyata keçirilmiş və kanal dərinliyi yenidən 7,3 metrə çatdırılmışdır. Batırılmış gəmilər və digər əşyalar kanaldan çıxarıldı[1].
1965-1966-ci illərdə Kerç-Yenikale kanalının dərinliyi Qara dəniz tərəfdən dərinləşdirildi, kanalın giriş hissəsi genişləndirildi. 1969-1970-ci illərdə kanalın eni 120 metrə, dərinliyi isə 9-9,75 metrə çatdırıldı. 1970-ci ildə kanalın giriş hissəsinin dərinliyi 8 metr oldu. Bu dərinlik artıq o dövrün ən nəhəng «Zaporoje» tipli gəmilərinin kanaldan keçməsinə imkan verirdi.
2004-cü ildən sonra kanalda heç bir təmir və ya yenidənqurma işləri aparılmır[2].
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
Керчь-Еникальский пролив // Военная энциклопедия : [в 18 т.] / под ред. В. Ф. Новицкого … [и др.]. — СПб. ; [М.] : Тип. т-ва И. Д. Сытина, 1911—1915.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "Форум "В Керчи" • Просмотр темы — Керченский морской торговый порт". www.vkerchi.com.ua (rus). 2018-11-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-02.
- ↑ "Керчь-Еникальский канал". water-rf.ru. 2019-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-02.