Kineziologiya

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Akademik kineziologiya sahəsində tədqiqatı (solda) və təcrübəni (sağda) təmsil edən bir sıra şəkillər

Kineziologiya (yun. κίνησις-kinezis — hərəkət, yun. λόγος-loqos — elm) — əzələlərin bütün istiqamətlərdə mexaniki hərəkətlərini öyrənən elm və ya praktik qayda. Kineziologiya hərəkətin fizioloji, anatomik, biomexaniki, patoloji, neyropsixoloji prinsipləri və mexanizmlərinə müraciət edir. Kineziologiyanın insan sağlamlığına tətbiqi sahələrinə biomexanikaortopediya; güc və kondisioner; idman psixologiyası; motor nəzarəti; bacarıq əldə etmək və motor öyrənmə; fiziki və əmək terapiyası kimi reabilitasiya üsulları; idmanməşq fiziologiyası daxildir. İnsan və heyvanların hərəkətinin öyrənilməsinə hərəkət izləmə sistemlərindən, əzələ və beyin fəaliyyətinin elektrofiziologiyasından, fizioloji funksiyaların monitorinqi üçün müxtəlif üsullardan və digər davranış və idrak tədqiqat üsullarından ölçülər daxildir.[1][2]

Əsaslar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kineziologiya hüceyrə biologiyası, molekulyar biologiya, kimya, biokimya, biofizika, biomexanika, bioriyaziyyat, biostatistika, anatomiya, fiziologiya, məşq fiziologiyası, patofiziologiya, nevrologiya və qidalanma elminin fundamental elmlərini tətbiq etməklə insan hərəkəti, performansı və funksiyası elmini öyrənir. Kineziologiya üzrə bakalavr dərəcəsi biotibbi tədqiqatlarda, eləcə də tibb, stomatologiya, fiziki terapiya və peşə terapiyası kimi peşəkar proqramlarda magistr təhsili üçün güclü hazırlıq təmin edə bilər.

1965-ci ildə Massaçusets Amherst Universiteti məşq elmləri sahəsində uzaqgörən tədqiqatçılar və akademiklərin rəhbərliyi altında ABŞ-nin ilk Məşq Elmi Departamentini (indi Kineziologiya adlanır) yaratdı.[3] 1967-ci ildə Vaterloo Universiteti Kanadanın ilk kineziologiya şöbəsini açdı.

Prinsipləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məşq vasitəsilə uyğunlaşma idmançılarda təkmilləşdirilmiş fiziki hazırlığa, eləcə də klinik populyasiyalarda sağlamlıq vəziyyətinə aid olan kineziologiyanın əsas prinsipidir. Məşq, beynin neyrooplastikliyi[4] və dayaq-hərəkət sisteminin uyğunlaşması səbəbindən bir çox hərəkət pozğunluğu və dayaq-hərəkət aparatının vəziyyəti üçün sadə və müəyyən edilmiş bir müdaxilədir.[5] Müalicəvi məşq həm normal[6] , həm də patoloji populyasiyalarda neyromotor nəzarəti və motor imkanlarını yaxşılaşdırdığı göstərilmişdir.[7][8]

Kineziologiyada atletik, normal və klinik populyasiyalara tətbiq edilə bilən bir çox müxtəlif növ məşq müdaxiləsi var. Aerobik məşq müdaxilələri ürək-damar dayanıqlığını yaxşılaşdırmağa kömək edir.[9] Anaerob güc təlim proqramları əzələ gücünü,[10] gücü[11] və arıq bədən kütləsini artıra bilər.[12] Düşmə riskinin azalması və sinir-əzələ nəzarətinin artması balans müdaxilə proqramlarına aid edilə bilər.[13] Elastiklik proqramları funksional hərəkət diapazonunu artıra və yaralanma riskini azalda bilər.[14]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. Bodo Rosenhahn, Reinhard Klette and Dimitris Metaxas (eds.). Human Motion - Understanding, Modelling, Capture and Animation. Volume 36 in Computational Imaging and Vision, Springer, Dordrecht, 2007
  2. Ahmed Elgammal, Bodo Rosenhahn, and Reinhard Klette (eds.) Human Motion - Understanding, Modelling, Capture and Animation. 2nd Workshop, in conjunction with ICCV 2007, Rio de Janeiro, Lecture Notes in Computer Science, LNCS 4814, Springer, Berlin, 2007
  3. "Kinesiology". University of Massachusetts Amherst. Archived from the original on 3 February 2023.
  4. Forrester, LW; Wheaton, LA; Luft, AR. "Exercise-mediated locomotor recovery and lower-limb neuroplasticity after stroke". Journal of Rehabilitation Research and Development. 45 (2). 2008: 205–20. doi:10.1682/jrrd.2007.02.0034. PMID 18566939.
  5. Dalgas, U; Stenager, E; Lund, C; Rasmussen, C; Petersen, T; Sørensen, H; Ingemann-Hansen, T; Overgaard, K. "Neural drive increases following resistance training in patients with multiple sclerosis". Journal of Neurology. 260 (7). July 2013: 1822–32. doi:10.1007/s00415-013-6884-4. PMID 23483214.
  6. Roig, M; Skriver, K; Lundbye-Jensen, J; Kiens, B; Nielsen, JB. "A single bout of exercise improves motor memory". PLOS ONE. 7 (9). 2012: e44594. Bibcode:2012PLoSO...744594R. doi:10.1371/journal.pone.0044594. PMC 3433433. PMID 22973462.
  7. Potempa, K; Lopez, M; Braun, LT; Szidon, JP; Fogg, L; Tincknell, T. "Physiological outcomes of aerobic exercise training in hemiparetic stroke patients". Stroke: A Journal of Cerebral Circulation. 26 (1). January 1995: 101–5. doi:10.1161/01.str.26.1.101. PMID 7839377.
  8. Hirsch, MA; Farley, BG. "Exercise and neuroplasticity in persons living with Parkinson's disease". European Journal of Physical and Rehabilitation Medicine. 45 (2). June 2009: 215–29. PMID 19532109.
  9. Schjerve, IE; Tyldum, GA; Tjønna, AE; Stølen, T; Loennechen, JP; Hansen, HE; Haram, PM; Heinrich, G; Bye, A; Najjar, SM; Smith, GL; Slørdahl, SA; Kemi, OJ; Wisløff, U. "Both aerobic endurance and strength training programmes improve cardiovascular health in obese adults". Clinical Science. 115 (9). November 2008: 283–93. doi:10.1042/CS20070332. PMID 18338980. 2023-07-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-05-10.
  10. Staron, RS; Karapondo, DL; Kraemer, WJ; Fry, AC; Gordon, SE; Falkel, JE; Hagerman, FC; Hikida, RS. "Skeletal muscle adaptations during early phase of heavy-resistance training in men and women". Journal of Applied Physiology. 76 (3). March 1994: 1247–55. doi:10.1152/jappl.1994.76.3.1247. PMID 8005869.
  11. Jozsi, AC; Campbell, WW; Joseph, L; Davey, SL; Evans, WJ. "Changes in power with resistance training in older and younger men and women". The Journals of Gerontology. Series A, Biological Sciences and Medical Sciences. 54 (11). November 1999: M591–6. doi:10.1093/gerona/54.11.m591. PMID 10619323.
  12. Campbell, WW; Crim, MC; Young, VR; Evans, WJ. "Increased energy requirements and changes in body composition with resistance training in older adults". The American Journal of Clinical Nutrition. 60 (2). August 1994: 167–75. doi:10.1093/ajcn/60.2.167. PMID 8030593.
  13. El-Khoury, F; Cassou, B; Charles, MA; Dargent-Molina, P. "The effect of fall prevention exercise programmes on fall induced injuries in community dwelling older adults: systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials". BMJ (Clinical Research Ed.). 347 (20). Oct 29, 2013: f6234. doi:10.1136/bmj.f6234. PMC 3812467. PMID 24169944.
  14. Hartig, DE; Henderson, JM. "Increasing hamstring flexibility decreases lower extremity overuse injuries in military basic trainees". The American Journal of Sports Medicine. 27 (2). Mar–Apr 1999: 173–6. doi:10.1177/03635465990270021001. PMID 10102097.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]