Kiyev su anbarı
| Kiyev su anbarı | |
 | |
| Ölkə |  Ukrayna |
| Tikilmə tarixi | 1.976 |
| Uzunluğu | 110 m |
| Eni | 12 m |
| Sahəsi | 922 m² |
| Həcmi | 3,73 mln m³ |
| Tökülən çaylar | Dnepr çayı Pripyat çayı |
| Axan çaylar | Dnepr çayı |
Kiyev su anbarı (ukr. Київське водосховище) — Kiyevin şimalında, Dnepr çayı üzərində yerləşən su anbarı. Sahəsi 922 km²-dir.
Şimalda demək olar ki, Belarusla sərhədə çatır. Şərq hissəsi (ərazi olaraq Çerniqov vilayəti) 2002-ci ildə yaradılmış Mejreçenski Regional Landşaft Parkının bir hissəsidir.
Pripyat, Teterev, Uj, İrpen və başqa çaylar Kiyev su anbarına tökülür. Su anbarı istirahət və balıq ovu üçün əlverişli yerdir[1].
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Su anbarı 1964–1966-cı illərdə salınmışdır. Mümkün dağıntılarla bağlı narahatlıqlar 2022-ci ilin fevralında yenidən yaranıb. Rusiya qüvvələri 25 və ya 26 fevralda Kiyevə hücum zamanı elektrik stansiyasına nəzarəti ələ keçirirlər[2] Ukrainian forces recaptured it on 26 February.[3]. Ukrayna qüvvələri onu fevralın 26-da geri alırlar. Ukrayna hava hücumundan müdafiə vasitələrinin bəndə doğru uçan raketin qarşısını aldığı iddia edirlər. "İnterfaks" bildirir ki[4], bənd zərər görsə, daşqın "Kiyevin bütün sol sahilini" məhv edə bilər.
Xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Su anbarı 1964–1966-cı illərdə qurulub və Dneprdəki altı böyük su anbarının sonuncusu olur. Onun ən böyük eni 12 km-dir. Bənd Dnepr çayının yuxarı axarında, Kiyevin yuxarı hissəsində, Vışqorod şəhəri yaxınlığında yerləşir. Su anbarının sahəsi 922 km²-dən çoxdur, uzunluğu təqribən 110 km, maksimum eni 12 km, bəzi yerlərdə 3 km-ə qədərdir. Ən böyük dərinliyi (15 m-ə qədər) bəndin yaxınlığında yerləşir, orta dərinlik (4,1 m) və dayazlıqlar (2 m-ə qədər) anbarın bütün ərazisinin demək olar ki, yarısını tutur.
Hündürlük fərqi Kiyev su elektrik stansiyası tərəfindən elektrik enerjisi istehsal etmək üçün istifadə olunur.
Təsvir[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kiyev su anbarının ərazisi hər biri özünəməxsus xüsusiyyətlərə malik olan bir neçə hissəyə bölünə bilər. Beləliklə, Dnepr çayının yatağı boyunca Dnepr və Pripyatın birləşməsindən yuxarıda yerləşən Dnepr uzanması çox dayazdır. Bu, Pripyat kanalı boyunca mənsəbin üstündən uzanan Pripyat çatı üçün də xarakterikdir. Bu uzanmaların yuxarı və ya kanal hissələri əslində bir qədər yavaş axını və suyun səviyyəsinin yüksəldiyi çaylardır. Xüsusiyyətlərinə görə, onlar su anbarı zonasının üstündə yerləşən Dnepr və Pripyat bölmələrindən az fərqlənirlər.
Axarların aşağı, uzanmış hissələri göl xarakteri daşıyır. Onların dayaz sahələri (3 m-ə qədər) daha yüksək bitki örtüyü və yosunlarla zəngindir. Pripyat çayının suları zəngin maddələrin artması səbəbindən Dnepr sularından rənginə görə fərqlənir. Teterevin mənsəbidə dayazdır. Lakin Teterev su tutarının su rejiminə, eləcə də su anbarının flora və faunasına təsiri Dnepr və Pripyatdan daha az nəzərə çarpır. Bu, həmin çayların zəngin sulu olması ilə əlaqədardır. Teterev suları ilə məişət və sənaye çirkab suları anbara daxil olur. Bu da suyun "çiçəklənməsinə" səbəb olur.
Dnepr ilə Pripyat çayının birləşməsindən aşağıda yerləşən su anbarının əsas hissəsini üç hissəyə bölmək olar.
Hidrologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
İl ərzində anbar suyunun səviyyəsi dəyişir. Yanvar ayından martın ortalarına qədər azalır, sonra sel suları nəticəsində aprelin ortalarına qədər yüksəlir, aprel-iyun aylarında isə yenidən düşür. Onun artması yalnız qışın əvvəlində müşahidə olunur ki, bu da payız yağışları ilə əlaqədardır və sonra suyun səviyyəsi yenidən azalır.
Su anbarında səviyyə rejimindən asılı olaraq qurumuş zona və daimi daşqın zonası fərqlənir. Drenaj zonasında iki alt zona fərqlənir. Müvəqqəti daşqın zonası yalnız su anbarının yuxarı hissəsində olur. Bu ərazilər martın ortalarından iyunun sonuna qədər su altında qalır. Onun ərazisində çəmən bitkiləri inkişaf edir. Balıqlar buraya kürü tökmək üçün gəlir, burada heyvanlar və bitki orqanizmləri bolca inkişaf edir, bu da suyun durğunluğundan sonra su anbarına doğru müxtəlif orqanizmlərin həyati fəaliyyətinə və suyun keyfiyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Müvəqqəti drenajın alt zonası əvvəlkindən aşağıda yerləşir. Bu ərazilər yalnız sentyabrın əvvəlində, payızda səviyyəsinin aşağı düşməsi ilə əlaqədar olaraq sudan azad olur. Onlar əsasən su bitkiləri ilə örtülmüşdür.
Su anbarında su mübadiləsi ildə 9–12 dəfə həyata keçirilir, Dnepr və Pripyatdan gələn suyun həcmindən asılı olaraq, daşqın dövründə (aprel-may) su anbarı çaydan az fərqlənir. Yalnız Dneprdə yay axını zamanı (iyun-iyulun sonu) su anbarının axını azalır, gölə bənzər bir görünüş alır. Bütün digər Dnepr su anbarlarının üstündə yerləşən Kiyev su anbarının xarakterik xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, yazda anbarın yuxarı hissəsi ilə onun əsas çıxışı arasında 1,5–2 m-ə çata bilən böyük səviyyə fərqi var. Yayda su 20–24 °C-ə qədər qızır. Buz örtüyü dekabr-yanvar aylarında əmələ gəlir və martın ortalarına və ya sonuna qədər davam edir.
İxtiyofauna[redaktə | mənbəni redaktə et]
Həm yuxarıdakı su çəmənlikləri, həm də su anbarındakı dayazlıqların su bitkiləri kürü tökmək üçün geniş istifadə olunduğundan burada kürü tökən balıqların sayı artmışdır. Ən çox külmə, çapaq, ağ çapaq, qızılüzgəc, xanı, göy balıq, lilbalıq, durnabalığı, daban balığı var.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Куркин Б. М., Щербуха А. Я. "Киевское водохранилище на сайте «Царская рыбалка»". Fishking.ru. 2012-04-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-07-12.
- ↑ "Kyiv hydroelectric power plant controlled by Russian troops - Ifax". Reuters (ingilis). 2022-02-26. 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
- ↑ "Київська ГЕС повністю під контролем України – міністр енергетики". Інтерфакс-Україна (ukrayna). 26 February 2022 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.
- ↑ "Українські ППО збили ракету, що летить у бік дамби Київського водосховища, - "Укрводшлях", Мінінфраструктури". Інтерфакс-Україна (ukrayna). 26 February 2022 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-26.