Ksani qalası
| Ksani qalası ქსნის ციხე | |
|---|---|
| Msxeta-Mtianeti (Gürcüstan 41°52′33″ şm. e. 44°34′41″ ş. u.) | |
.jpg) Ksani qalası (2011) | |
| Tipi | Qala |
| Tikinti yerinin tarixi | |
| Tikilib | XVI əsr |
| İnşaatçı | Knyaz Baqrat |
Ksani qalası (gürc. ქსნის ციხე), yaxud başqa adı ilə Mtkvari qalası (gürc. მტკვრის ციხე, mt'k'vris tsikhe ) — Şərqi Gürcüstanın Msxeta-Mtianeti bölgəsində yerləşən qaladır. Strateji olaraq Ksani və Mtkvari (Kür) çaylarının kəsişməsinə baxan təpənin üzərində yerləşir. 1512-ci ildə Muxrani knyazı I Baqrat tərəfindən inşa edilmiş və 1746-cı ildə yenidən tikilmişdir. Qala Gürcüstanın Milli Əhəmiyyətli Daşınmaz Mədəniyyət Abidələri siyahısına əlavə edilmişdir.[1]
Yeri və planı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ksani qalası Msxeta-Mtianeti bölgəsindəki Msxeta bələdiyyəsinə tabe olan Tsihisdziri kəndində yerləşir. Qala Ksani çayının sol sahilində, 600 metr hündürlüyündəki Sarkineti dağının zirvəsində yerləşir. Abidə strateji cəhətdən Ksani və Kür çaylarının kəsişmə nöqtələrində inşa edilmişdir. Qalaya yalnız cənub-qərbdən daxil olmaq mümkündür. Həmçinin qaladan hər iki çay vadisinin mənzərəsi görünür. Bölgədəki hakim mövqeyi sayəsində Gürcüstanın şərq-qərb magistral yolundan qalanı görmək mümkündür.[2]
Qala çoxbucaqlı şəklində inşa edilmişdir. Binanın tikintisində çay daşından istifadə edilmişdir. XVIII əsrdəki yenidənqurma zamanı daş və kərpicdən də istifadə edilmişdir. Divarlar müxtəlif ölçülü və formalı bürc və qüllələr ilə möhkəmləndirilmişdir. Həmçinin silindrli pəncərələr və dəyirmi rəflər də əlavə edilmişdir. Həyətdə hovuz və şərab anbarı yerləşir. Su qalaya dağ silsiləsi boyunca bir neçə kilometr uzanan tağlı su yolu ilə çatdırılır.[2][3]
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qala erkən tarixi qeydlərdə Mtkvari və ya Mtveri kimi tanınır, lakin "Ksani" adı daha məşhurdur və geniş istifadə olunur. Qala knyaz Baqrat tərəfindən inşa edilmişdir. Baqrat Muxrani bölgəsini qardaşı çar X Daviddən aldı və burada öz knyazlığını qurdu. Bu dövrdə qalaya Kaxeti çarı II Georgi tərəfindən yürüş təşkil edildi. II Georgi qalanı 3 ay mühasirədə saxlasa da, bu mühasirə heçbir nəticə vermədi.[2][4] 1513-cü ildə II Georgi Baqrat tərəfindən əsir alındı və həbs edildi. Qala bundan sonrakı dövrlərdə Muxrani sülaləsinin iqamətgahı olmuşdur. 1746-cı ildə Muxrani knyazı III Konstantin trəfindən yenidən inşa etdirilmişdir.[2]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (gürcü). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 May 2019 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 25 July 2019.
- ↑ 1 2 3 4 Gamkrelidze, Gela; Mindorashvili, Davit; Bragvadze, Zurab; Kvatsadze, Marine, redaktorlar Mtkuri fortress [მტკურის ციხე]. ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი [Topoarchaeological dictionary of Kartlis tskhovreba (The history of Georgia)] (PDF) (Georgian). Tbilisi: Georgian National Museum. 2013. 343–344. ISBN 978-9941-15-896-4. 2018-09-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-11-12.
- ↑ Закарая, П. (1983) Памятники Восточной Грузии. Искусство, Москва, 376 с. [Zakaraya, P. Monuments of Eastern Georgia](In Russian)
- ↑ Rayfield, Donald. Bagrat (I) Muxranbatoni // Thomas, David; Chesworth, John A. (redaktorlar ). Christian-Muslim Relations. A Bibliographical History. Volume 7: Central and Eastern Europe, Asia, Africa and South America (1500–1600). Brill. 2015. səh. 656. ISBN 9789004298484.
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ზაქარაია პ., საქართველოს ძველი ქალაქები და ციხეები, თბ., 1973;
- ზაქარაია პ., ქსნის ციხე, თბ.,1960.
- ბერიძე ვ., XVI-XVIII საუკუნეების ქართული ხუროთმოძღვრება, ტ. I, თბ.,1983.
- ციციშვილი ირ., ქართული ხელოვნების ისტორია, თბ., 1995.