Lənkəran-Astara iqtisadi rayonu

İqtisadi rayon
Lənkəran-Astara iqtisadi rayonu
Ölkə	Azərbaycan
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi	6.140 km²
Əhalisi
Əhalisi	855.700 nəfər
Lənkəran-Astara iqtisadi rayonu

Lənkəran-Astara iqtisadi rayonu — və ya Cənub rayonu Azərbaycan Respublikasının iqtisadi rayonlarından biri. Lənkəran-Astara iqtisadi-coğrafi rayonunun Cəlilabad, Astara, Lerik, Lənkəran, Masallı və Yardımlı inzibati rayonları daxildir.

Lənkəran iqtisadi rayonunun ən inkişaf etmiş və önəmli şəhəri Cəlilabad və Lənkərandır. İqtisadi rayon Azərbaycanın cənubunda, İran və Türkiyəyə gedən yollar üzərində yerləşir. Şərqdə Xəzər dənizi, qərbdə və cənubda İran ilə həmsərhəddir. Sahəsi 6,14 min km² –dır, bu da ölkə ərazisinin 7,1%-nə bərabərdir. Lənkəran ovalığı və Talış dağları əsas oroqrafik vahidlərdir. İqtisadi rayonun ərazisinin 26%-i meşələrlə örtülmüşdür. Region rütubətli subtropik iqlimə malik olmaqla təbii şəraitinə görə ölkənin digər iqtisadi rayonlarından fərqlənir. Əhalinin sayı 855,7 min nəfər, o cümlədən şəhər əhalisi 212,0 min nəfərdir. Ölkə əhalisinin 9,3%-i burada yaşayır. Əhalinin orta sıxlığı hər km² -ə 141 nəfər, urbanizasiya səviyyəsi 24,8%-dir (2012). Kənd təsərrüfatında faraş tərəvəzçilik, kartofçuluq, üzümçülük, taxılçılıq üstünlük təşkil edir. İqtisadi rayon mühüm sitrus meyvəçiliyi rayonudur. Sənaye sahələri kənd təsərrüfatı xammallarının emalı əsasında inkişaf etmişdir, bitkiçilik və balıqçılıq məhsullarının emalına əsaslanır. Yeyinti sənayesində balıq emalı, çay, meyvə-tərəvəz konservi və şərab istehsalı mühüm yer tutur, ət, süd, pendir, çörəkbişirmə müəssisələri fəaliyyət göstərir. Bakı-Astara dəmir yolu və Ələt-Astara avtomobil yolu yük və sərnişinlərin daşınmasında, həmçinin Azərbaycanın İran və Türkiyə ilə iqtisadi əlaqələrinin genişlənməsində mühüm rol oynayır. Lənkəranda müasir tələblərə uyğun hava limanı fəaliyyət göstərir. Gözəl landşaft, isti və soyuq mineral sular, əlverişli iqlim şəraiti və inkişaf etmiş nəqliyyat şəbəkəsi rayonda kurort və turizm təsərrüfatının inkişafı üçün əlverişli şərait yaradır.

Təbii sərvətləri

Regionda faydalı qazıntılar azdır, qeyri-filizlərdən tikinti qumu, gil, çaydaşı, gips ehtiyatları vardır, zəngin termal və mineral sulara malikdir. İqtisadi rayonda rütubətli subtropik iqlim, məhsuldar torpaqlar, su və əmək ehtiyatları kənd təsərrüfatının inkişafı üçün böyük imkanlar yaradır. Sahilboyu balıq ovlanır.

İqtisadiyyatı

Lənkəran istisadi rayonunun iqtisadiyyatının əsasını aqrar-sənaye kompleksi təşkil edir. Kənd təsərrüfatını inkişaf etdirmək üçün burada çox əlverişli təbii-iqtisadi şərait var. Rütubətli subtropik iqlim, məhsuldar torpaqlar, su və kifayət qədər əmək ehtiyatları kənd təsərrüfatının intensiv inkişafı üçün böyük imkanlar yaradır. Kənd təsərrüfatının strukturunda faraş tərəvəzçilik, çayçılıq, üzümçülük, taxılçılıq üstünlük təşkil edir. Azərbaycanda istehsal olunan çayın 99%-ə qədəri, tərəvəz-bostan məhsullarının yarıdan çoxu bu iqtisadi rayonun payına düşür.

Nəqliyyat şəbəkəsi

Lənkəran-Astara iqtisadi-coğrafi rayonu özünün coğrafi və geosiyasi mövqeyi ilə respublikamızın iqtisadi və siyasi əlaqələrində çox böyük rol oynayır.

Dəmir yolu və avtomobil nəqliyyatı

İqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş qonşumuz İran İslam Respublikası ilə əlaqələrimiz əsasən tranzit ərazi kimi bu region vasitəsilə həyata keçirilir. Azərbaycanda İran sərhədinə qədər Bakı-Astara dəmir yolu xətti 1941-ci ildə çəkilmişdir.Dəmir yoluna paralel olaraq beynəlxalq əhəmiyyətli avtomobil yolu da fəaliyyət göstərir. Lənkəran-Astara iqtisadi-coğrafi rayonu ərazisindən keçən (tranzit yollar) bu yollar vasitəsilə Rusiya-İran iqtisadi əlaqələri də yaranmışdır.

Su nəqliyyatı

İqtisadi-coğrafi rayonun nəqliyyat şəraitini daha da yaxşılaşdırmaq məqsədilə gələcəkdə Xəzər dənizinin ucuz və qısa su yolundan istifadə olunmalıdır [İmrani Z.T.2008]. Elmi-texniki tərəqqinin surətlə inkişaf etdiyi bir zamanda Bakı ilə Lənkəran və Astara şəhərləri arasında sərnişin və yük daşınması üçün sürətli və hər cür şəraitə malik gəmilərdən istifadə edilməlidir. Bu məqsədlə Lənkəran və Astarada dəniz liman kompleksləri yaradılmalıdır. Hava yollarını inkişaf etdirmək üçün Lənkəran şəhərində beynəlxalq əhəmiyyətli təyyarə limanı tikilmişdir. Cədvəl 9.8.

İqtisadi-coğrafi rayonda respublika və yerli əhəmiyyətli yolların quruluşu, km

[Z.S.Məmmədova (2002) görə]

İnzibati rayonlar	Cəmi avtomo bil yolları, km	Xüsusi cəkisi, %-lə	Respublika əhəmiyyətli, yol, km	Xüsusi cəkisi, %-lə	Yerli əhə- miyyətli yol, km	Xüsusi cəkisi, %-lə
Lənkəran	426	17,0	152	21,2	274	15,3
Masallı	355	14,2	144	20.2	211	11,8
Lerik	706	28,2	97	13,5	609	34,2
Yardımlı	385	15.4	88	12,2	297	16,6
Cəlilabad	360	14,4	183	25,5	177	9,9
Astara	270	10,8	53	7,4	217	12,2
Cəmi	2502	100	717	100	1785	100

İqtisadi-coğrafi rayonda avtomobil yollarının ümumi uzunluğu 2502 km-dir ki, bunun da 717 km-i (29%) respublika, 1785 km-i (71%) isə yerli əhəmiyyətli yolların payına düşür. 2011-ci ildə iqtisadi-coğrafi rayonda avtomobil nəqliyyatı ilə 6,1 mln. ton yük və 53,6 mln. sərnişin daşınmışdır ki, bu da 2000-ci ilə görə uyğun olaraq 3,4 mln ton və 23,0 mln nəfər artım deməkdir. Göstərilən dövrdə yük dövriyyəsi 876,4 mln ton/km, sərnişin dövriyyəsi 463,5 mln sərnişin/km olmuşdur. Qəzvin-Rəşt (İran) dəmir yolunun Astara ilə birləşdirilməsi layihəsi mövcuddur. Lənkəran-Astara iqtisadi-coğrafi rayonunun avtomobil yollarının quruluşunda asfalt yollar 12%, qara örtüklü 17%, çınqıl örtüklü 39%, qrunt yollar isə 32% təşkil edir (cədvəl 9.9.).

İqtisadi-coğrafi rayon üzrə avtomobil yollarının texniki vəziyyəti

[Z.S.Məmmədova (2002) görə]

İnzibati rayonlar	Avtomobil yollarının uzunluğu (km)	O cümlədən
		Asfalt örtüklü (km)	Qara örtüklü (km)	Çınqıl örtüklü (km)	Qrunt yollar (km)
Lənkəran	426	64	111	184	47
Masallı	355	86	44	108	117
Lerik	706	20	43	475	168
Yardımlı	385	15	33	56	281
Cəlilabad	360	62	129	81	88
Astara	270	28	70	60	112
Cəmi	2502	295	430	964	813

Sosial infrastrukturu

Lənkəran Dövlət Universiteti, orta məktəblər, Dram teatrı, Diyarşünaslıq muzeyi və s. regiondakı əsas sosial infrastrukturlardır.

Mənbə

• İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin Regionların inkişafı və dövlət proqramları şöbəsi
• http://gsaz.az/articles/view/117/LankaranAstara-iqtisadicografi-rayonu
• https://metinmehdi.wordpress.com/2016/04/21/l%C9%99nk%C9%99ran-astara-iqtisadi-cografi-rayonu/