Leonard Kleynrok
| Leonard Kleynrok | |
|---|---|
| ing. Leonard Kleinrock | |
.jpg) | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri |
 ABŞ, Nyu-York |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | riyaziyyatçı, informatik, patent sahibi ixtiraçı[d], professor |
| Üzvlüyü | |
| lk.cs.ucla.edu/index.html | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Leonard Kleynrok (ing. Leonard Kleinrock; d. 13 iyun 1934, Nyu-York, ABŞ) — informasiya texnologiyaları və kompüter şəbəkələri sahəsində amerikalı mühəndis və alimdir. O, Mühəndislik işi Məktəbinin və Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin tətbiqi elmlər üzrə professorudur. Kleynrok kompüter şəbəkələrinin inkişafına mühüm töhfələr verib və internetin sələfi olan ARPANET şəbəkəsinin inkişafında əhəmiyyətli rol oynayıb.
Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Leonard Kleynrok 13 iyun 1934-cü ildə Nyu-Yorkda yəhudi ailəsində dünyaya gəlib. O, 1951-ci ilində Bronks Ali Elmi Məktəbini, 1957-ci ildə elektrotexnika üzrə bakalavr dərəcəsi ilə Siti kolleci bitirib. 1959-cu ildə Massaçusets Texnologiya İnstitutunda elektrotexnika və informatika üzrə magistr dərəcəsinə yiyələnib və 1963-cü ildə həmin ali məktəbdə sözügedən istiqamət üzrə doktorluq elmi dərəcəsinə layiq görülüb. Tezliklə o, Kaliforniya Universitetinin professor-müəllim heyətinə qoşulur.
Kleynrok 1961-ci ildə "Böyük rabitə şəbəkələrində informasiya axını" rəqəmli rabitə şəbəkəsinə həsr edilmiş elmi işini dərc etdirir. Bu ideyalar onun doktorluq dissertasiyasının əsasını təşkil etdi. Kleynrokun çıxardığı nəticələr "Rabitə şəbəkələri" nəşrində (1964) dərc edilir. Kitabda müasir internet texnologiyasının əsasını təşkil edən paket kommutasiyasının əsas prinsipləri ifadə edilmişdi. Qeyd edək ki, hesablama şəbəkələrində paket kommutasiyası verilənlərin ötürülməsinin əsas üsuludur. Bu, paket kommutasiyası zamanı verilənlərin VÖŞ(verilənləri ötürmə şəbəkəsi) vasitəsilə ötürülməsi zamanı gecikmələrin az olmasına və bir sıra səbəblərə əsaslanır. Kanal kommutasiyası üsulu tələb edir ki, kanalı yaradan bütün əlaqə xətləri eyni ötürmə qabiliyyətinə malik olsun, bu da VÖŞ-ün strukturuna olan tələbi sərtləşdirir. Məlumatların və paketlərin kommutasiyası isə verilənlərin istənilən ötürmə qabiliyyətli əlaqə xətləri ilə ötürülməsinə imkan verir. Bunlar hesablama şəbəkələrində informasiya ötürülməsi üsulu kimi paket kommutasiyasından istifadə edilməsini vacib edir.
Kleynrok 1988-ci ildə o, ABŞ Konqresində milli şəbəkənin yaradılması haqqında məruzəni təqdim etmiş qrupun sədri idi. 1991-95-ci illərdə Kleynrok Kaliforniya Universitetinin kompüter elmlərinin Departamentinin sədri vəzifəsini tuturdu.
Kleynrok ABŞ-nin ən yüksək elmi mükafatı olan Milli elmi medala layiq görülüb. Medalı 29 sentyabr 2008-ci il tarixində Ağ Evdə prezident kiçik Corc Buş ona təqdim edib.
2012-ci ildə Kleynrok İnternet Cəmiyyətinin şöhrət zalına daxil edilib. Eyni zamanda həmin ildə Aleksandr Qreham Bell adına Qızıl medalla mükafatlandırılıb.
Zamanı qabaqlan ideyaları[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kleynrok müsahibələrinin birində deyir:
"Tələbə olarkən mənim kurs yoldaşlarımın əksəriyyəti informasiya nəzəriyyəsi və kodlaşdırma sahəsində tədqiqatlarla məşğul olmağa başladılar. Bizim universitetimizdə çox gözəl tədqiqatçı, elmi maraq dairəsinə bu növ problemlərin daxil olduğu Klod Şennon idi. Mən bu sahədə fəaliyyətə başlamaq istəyirdim. Təhsil prosesində bir çox hesablama maşınları məni əhatə edirdi və mən anladım ki, onların arasında ünsiyyət təşkil etmək lazım olacaq. Beləliklə, mən kompüterlərin arasında effektiv məlumat mübadiləsinin texnologiyasını hazırlamağa qərar verdim".
Onun ideyaları zamanı qabaqlayırdı, buna görə də yalnız 1960-cı illərin sonlarında öz geniş tətbiqini tapdı. Fəaliyyət istiqamətlərinin hərbi hədəflər üçün kompüter texnologiyalarının, xüsusilə də rabitənin yaradılmasından ibarət olan Qabaqcıl Tədqiqat Layihələri Agentliyi (ARPA) ideyalarla maraqlanmağa başladı. ARPA-da əsas məsələ belə qoyulmuşdu - nüvə hücumundan müdafiə üçün hərbi sahədə istifadə edə bilən kompüter şəbəkəsini yaratmaq. Şəbəkə ABŞ müdafiə sisteminin nəzarət məntəqələrini əlaqələndirməli idi. Bundan başqa şəbəkələr üzrə verilən informasiyanın məxfiliyinin saxlanılması şərtlərini təmin etmək lazım idi. Bu şərtin icrası üçün iki əsas ideyaya əsaslanan şəbəkənin konsepsiyası təklif edilmişdi: mərkəzi kompüterin yoxluğu(şəbəkənin bütün kompüterləri bərabər hüquqlu olmalı idi), şəbəkə ilə faylların ötürülməsinin paket üsulu.
İnternet[redaktə | mənbəni redaktə et]
Leonard Kleynrok "Röyter" agentliyinə verdiyi müsahibədə qeyd edir:
1969-cu il, 29 oktyabr tarixində Kaliforniya Universitetinin kompüter mütəxəssisləri qrupu öz kompüterləri ilə Kaliforniyanın şimalındakı Stenford elmi tədqiqat institutunun kompüterini birləşdirməyə qərar verdi. Bir alim Kaliforniya Universitetində kompüter arxasında otururdu və Stenford İnstitutunun alimi ilə telefonla danışırdı.
Birinci “log” sözü yazılmalı idi və öz növbəsində Stenfordun mütəxəssisi cavabda “in” yazmalı idi, buna görə də “login” sözü yaranmalı idi. Kaliforniya Universitetində oturan əvvəlcə “l” yazdı və telefonla Stenforddakı kolleqasından hərfin çatıb-çatmadığını soruşdu. Cavab müsbət idi. Müvəffəqiyyətlə göndərilmişdi. Ancaq sonra “hər şey dağıldı”. Amma başlanğıc qoyulmuşdu. Əvvəlcə şəbəkə yalnız alimlərə müxtəlif mərkəzlərdə kolleqalarının kompüterlərində olan informasiyadan istifadə etməyə kömək edirdi. Onda hələ heç kəsə ağlına gəlmirdi, internet hansı miqyasa nail olacaq. Bu tarix internetin dünyada ilk dəfə meydana gəldiyi tarix hesab olunur.
İnternetin sonrakı inkişafı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Artıq 1971-ci ildə 15 müxtəlif obyektlərdə olan kompüterləri vahid şəbəkədə birləşdirmək mümkün olmuşdu. Bu sistemin adı ilk illər ARPANET idi. 1972-ci ildə ARPANET vasitəsilə elektron məktub göndərilməsinə imkan verən proqram yaradıldı. İlk dəfə olaraq @ işarəsi elektron poçt ünvanlarında işlədilməyə başlandı və 1980-ci ildə bu işarə Beynalxalq standart kimi təsdiqləndi. 1973-1974-cü illərdə TCP/İP protokolu meydana çıxdı. TCP/İP protokolu 2 rabitə protokolundan ibarətdir. Transmission Control Protocol ötürməyə nəzarət protokolu – verilənlərin ötürülməsinə nəzarət edən protokol və İnternet Protocol yəni internet protokolu. 1980-ci ildə DNS yaradıldı. 1985-ci ildə ABŞ milli elm fonduna məxsus NSFNET – Milli elm fondu şəbəkəsi yaradıldı. Həmin ildə ilk dəfə olaraq 56 kb/saniyə sürətilə informasiya ötürülməsinin üsulu tapıldı. Növbəti ildə isə informasiya ötürülməsi üçün 1,5 Mb sürət əldə edildi. Lakin ilk illərdə bu sürəti qlobal olaraq hər yerdə deyil, yalnız laboratoriya daxilində tətbiq etmək olurdu.
Şəbəkə vasitəsilə kompüterlərdə olan çoxlu sayda sənədlərdən hamı eyni vaxtda istifadə edə bilməsi üçün 1989-1990-cı illərdə www sistemi yaradıldı. Tim Berner Li hiper mətnli sənədlər texnologiyasını yaratdı. İnternetin qloballaşması 1988-1989-cu illərə təsadüf edir. Bu illərdə Kanada, Fransa, Almaniya və 1992-ci ildə Böyük Britaniya və Latviya NSFNET vasitəsilə internetə qoşuldular. İnternet sözü isə ilk dəfə olaraq 1990-cı ildə istifadə olunmağa başlayıb. 1994-cü ildə ilk dəfə olaraq internetdən elektron kommersiya məqsədilə istifadəyə başlanılıb. Azərbaycanda isə internetdən ilk dəfə olaraq 1995-ci ildə istifadə olunmağa başlanılıb.
İşləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Kleinrock, Leonard. "Information Flow in Large Communication Nets". Ph.D. Thesis Proposal. Massachusetts Institute of Technology. May 1961.
- Kleinrock, Leonard. "Information Flow in Large Communication Nets". RLE Quarterly Progress Report. Massachusetts Institute of Technology. July 1961.
- Kleinrock, Leonard. "Information Flow in Large Communication Nets". RLE Quarterly Progress Report. Massachusetts Institute of Technology. April 1962.
- Kleinrock, Leonard. "Message Delay in Communication Nets with Storage" (PDF). (PhD thesis). Cambridge, MA: Massachusetts Institute of Technology. December 1962.
- Kleinrock, Leonard. Communication Nets: Stochastic Message Flow and Design. McGraw-Hill. 1964. 220. ISBN 978-0486611051.
- Kleinrock, Leonard. Queueing Systems: Volume I – Theory. New York: Wiley Interscience. 2 January 1975. 417. ISBN 978-0471491101.
- Kleinrock, Leonard. Queueing Systems: Volume II – Computer Applications. New York: Wiley Interscience. 22 April 1976. 576. ISBN 978-0471491118.
- Kleinrock, Leonard; Kamoun, Farok. "Hierarchical Routing for Large Networks, Performance Evaluation and Optimization". Computer Networks. 1 (3). January 1977: 155–174.
- Kleinrock, Leonard; Gail, Richard. Queueing Systems: Problems and Solutions. Wiley-Interscience. 12 April 1996. 240. ISBN 978-0471555681.
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Cahangir Atakişiyev. "Rabitə dünyası" qəzeti. № 32 (779), 23 avqust 2013, səh. 27. (az.)
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- "Leonard Kleinrock's Home Page". UCLA. İstifadə tarixi: 11 February 2004.
- "KIHC: The Kleinrock Internet History Center at UCLA". UCLA. İstifadə tarixi: 11 November 2004.
- "Bibliography". UCLA. İstifadə tarixi: 24 May 2012.
- "Network history links". İstifadə tarixi: 11 November 2004.
- "Oral history interview with Leonard Kleinrock". University of Minnesota, Minneapolis: Charles Babbage Institute. 3 April 1990. İstifadə tarixi: 15 May 2008. Kleinrock discusses his work on the ARPANET.