Lui-Jak Tenar

Lui-Jak Tenar
Lui-Jak Tenar
	fr. Louis Jacques Thénard
Doğum tarixi	4 may 1777[…]
Vəfat tarixi	21 iyun 1857[…] (80 yaşında)
Vəfat yeri	Paris;
Vətəndaşlığı	Fransa;
Təhsili	Fransa Politexnik Məktəbi;
Fəaliyyəti	kimyaçı, siyasətçi, professor
Üzvlüyü	London Kral Cəmiyyəti,; İsveç Kral Elmlər Akademiyası,; Fransa Elmlər Akademiyası (1810–),; Göttingen Elmlər Akademiyası[d],; Peterburq Elmlər Akademiyası,; Rusiya Elmlər Akademiyası,; Prussiya Elmlər Akademiyası[d],; Bavariya Elmlər Akademiyası[d];
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Lui-Jak Tenar (fr. Louis Jacques Thénard) (04.05.1777 – 20.06.857) fransız kimyaçısı, Paris Elmlər Akademiyasının prezidenti^[4]

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Lui-Jak Tenar 1777-ci il mayın 4-də La Luptyeredə (Nojan-sür-Sen yaxınlığında) anadan olmuşdu. 1798-ci ildə Parisdəki Politexnik Məktəbini bitirərək elə orada işləməyə başlamışdı. 1804-1840-cı illərdə Kollej de Fransın, eyni zamanda 1810-cu ildən Paris Universiteti və Politexnik Məktəbinin professoru kimi fəaliyyət göstərmişdi. 1810-cu ildən Paris Elmlər Akademiyasının üzvü və 1823-ci ildə onun prezidenti olmuşdu.^[5]

Elmi maraq sahəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tenarın elmi maraq sahəsi, əsasən, qeyri-üzvi kimya idi. O, tədqiqatlarını, əsasən, Gey-Lyüssakla birgə aparırdı. Onlar kalium və natrium hidroksidlərinin istiliyin təsiri ilə dəmirlə reduksiyası vasitəsilə bu metalların alınma üsulunu işləmişlər. 1808-ci ildə o, kaliumun bor oksidinə təsiri nəticəsində bor almış, 1809-cu idə xlorun hidrogenlə reaksiyasına işığın təsirini aşkar etmiş, 1810-cu ildə üzvi birləşmələrin analizi üsullarını təklif etmişdi. O, natrium, kalium, yod və xlorun kimyəvi element olduğunu, xlorid və yodid turşularının tərkibində oksigenin olmadığını sübut etmişdi. 1818-ci ildə o, hidrogen peroksidi kəşf etmiş və bu maddəni təmiz şəkildə ala bilmişdi. Elə həmin ildə o, natrium amidi də kəşf etmişdi.

Əsərləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tenar kimya və kimyəvi texnologiya sahəsində çoxsaylı əsərlərin müəllifidir. Belə ki, 1818-1824-ci illərdə o, bərk cisimlərin hidrogen peroksidin parçalanmasına katalitik təsirini aşkar etmişdi. O vaxtdan bu reaksiya müxtəlif maddələrin katalitik fəallığını müəyyənləşdirmək üçün etalon rolunu oynayır. 1813-cü ildə Tenar dəmir, gümüş, mis, qızıl və platinin təsiri altında ammonyakın termiki parçalanması üzrə bir sıra təcrübələr aparmışdı.

Uğurları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Üzvi kimya sahəsində çalışaraq, o, bir sıra fosfin törəmələrini (xüsusilə 1845-ci ildə trimetilfosfini) uğurla sintez etmişdi. İlk dəfə olaraq o sadə (dietil) və mürəkkəb efirlər arasında olan eksperimental fərqləri təsdiqləmiş, öddən xolin turşusunu ayırmışdı. O, “Elementar kimya kursu” (1-4-cü hissə, 1813-1816) adlı kitabın müəllifidir. 1826-cı ildə Tenar Sankt-Peterburq Elmlər Akademiyasının xarici fəxri üzvü seçilmişdi. Onun şərəfinə bir minerala tenardit adı verilmişdi.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Волков В.А., Вонский Е.В., Кузнецова Г.И. Выдающиеся химики мира. – М.: ВШ, 1991. 656 с.
Энциклопедический словарь. Брокгауз Ф.А., Ефрон И.А. В 86 тт.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

↑ ¹ ² Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
↑ ¹ ² Louis, Jacques Thénard // Sycomore (fr.). / Assemblée nationale
↑ Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.
↑ Список профессоров Коллеж де Франс
↑ Жак Луи Тенар в базе Леонор

[_3251c96a67ed77e5-1] ¹ ² Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.

[_9156d5e8427f6e2e-2] ¹ ² Louis, Jacques Thénard // Sycomore (fr.). / Assemblée nationale

[_66866fbc245b24ab-3] Mathematics Genealogy Project (ing.). 1997.

[4] Список профессоров Коллеж де Франс

[5] Жак Луи Тенар в базе Леонор

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]