Luzuriaga radicans
| Luzuriaga radicans | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Növ: Luzuriaga radicans |
||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
Luzuriaga radicans (lat. Luzuriaga radicans) — bitkilər aləminin zanbaqçiçəklilər dəstəsinin alströmeriyakimilər fəsiləsinin luzuriaga cinsinə aid bitki növü.
Təsvir[redaktə | mənbəni redaktə et]
Luzuriaga radicans incə kökləri ağacların gövdələrinə yapışan həmişəyaşıl dırmaşan bitkidir. Bitkinin uzunsov, açıq-yaşıl rəngli yarpaqlarının düzülüşü növbəlidir və uzunluqları 1-4 sm, enləri isə 0,3-1 sm arasında dəyişir. Çiçəkləri hermafroditdir. 1 sm uzunluğundakı çiçəklər tək və ya 2-4 çiçəkdən ibarət qruplar şəklində yerləşir. Altı ağ ləçəyin ölçüsü qeyri-bərabərdir. Çiçəklərdə altı erkəkcik və və erkəkciklərdən daha uzun olan üslub üç ağızcığa malik bir dişicik var. Bitkinin meyvələri hamar, kürəşəkilli giləmeyvələrdir. Qırmızı-narıncı rəngli giləmeyvələr 0,8-1 sm diametrindədir və təxminən 4-mm uzunluğunda on iki yastı toxuma malikdirlər.
Taksonomiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
İlk dəfə 1802-ci ildə ispan botanikləri İpolito Ruiz Lopez və Xose Antonio Pavon tərəfindən təsvir edilmiş və nəticədə növün botaniki müəllifi "Ruiz & Pavon" kimi ifadə edilmişdir. Luzuriaga radicans dörd növdən ibarət olan luzuriaga cinsinin tipik növüdür.
Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Radicans epiteti latınca "dırmaşan kök" mənasını verir və tipik dırmaşan köklər üçün istifadə edilir.
Yayılma və yaşayış yeri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yayılma arealı cənubi Çilidən cənubi Argentinaya qədər uzanır. Növ sıx bitki örtüyü altında daimi yağışla təmin olunmuş kölgəli və nəmli mühitə üstünlük verir. Sahilyanı ərazilərdə 500 m-ə qədər, sahilyanı dağlıq ərazilərdə isə 500–2000 m hündürlüklərə qədər görünə bilər. Daxili vadilərdə aşağı hündürlüklərdə də rast gəlinməsi mümkündür.
Ekologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bitki ya tamamilə suda, ya da sadəcə kökləri suda olmaqla bataqlıqlarda, o cümlədən göllərin və çayların sahillərində böyüyür.
Qoruma[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bitki və onun istifadəsi həddindən artıq istifadə və meşələrin məhv edilməsi səbəbi ilə getdikcə əlçatmaz olmuşdur. Buna baxmayaraq onu Valdiviya yaxınlığındakı Lankahuye qoruğu kimi qorunan ərazilərdə tapmaq mümkündür.
Becərmə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yetişdirmək çətindir. Bitki ağacdan çıxarıldıqdan sonra yenidən böyümək üçün təxminən 5 il vaxt tələb edir.
İstifadəsi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dekorativ bitki kimi qiymətləndirilir, gövdəsi isə məişət əşyalarının və əl işlərinin, o cümlədən səbət və süpürgələrin istehsalında istifadə olunur. Tarixən ondan hasar və kəndir hazırlanmasında da istifadə olunsa da, indi əsasən sənətkarlıqda istifadə olunur. Meyvələri yeməlidir və çiy halda yeyilir. Bitkinin meyvələri əvvəllər ənənəvi qida olsa da, artıq bu məqsədlə istifadə olunmur.
Populyar mədəniyyətdə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Luzuriaga radicans-a "Çilot" adlı Çili əfsanəsində istinad edilir. Burada "Trako" adlı bir məxluq bitkidən hazırlanmış paltar geyinir və meyvələri ilə qidalanır.