Lyu Şaoçi
| Lyu Şaoçi | |
|---|---|
| çin. 刘少奇 | |
 | |
Çin Xalq Respublikasının sədri[d] | |
| 27 aprel 1959 – 31 oktyabr 1968 | |
| Əvvəlki | Mao Tsedun |
| Sonrakı | Li Syannyan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 24 noyabr 1898[1][2][…] |
| Vəfat tarixi | 12 noyabr 1969[3][4][…] (70 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | ağciyər iltihabı |
| Partiya |
|
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, sindikatçı[d] |
| Hərbi xidmət | |
| Qoşun növü | Çin Xalq Azadlıq Ordusu |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Lyu Şaoçi (24 noyabr 1898 – 12 noyabr 1969) —Lyu Şaoçi Çin inqilabçısı və siyasətçisi idi. O, 1954–1959-cu illərdə Çin Xalq Nümayəndələri Yığıncağının Daimi Komitəsinin sədri, 1956–1966-cı illərdə Çin Kommunist Partiyasının birinci dərəcəli sədr müavini və 1959–1968-ci illərdə Çin Xalq Respublikasının sədri (Çin prezidenti) olmuşdur. Lyu, Mao Tszedunun mümkün varisi hesab olunurdu, lakin Mədəni İnqilab zamanı vəzifəsindən uzaqlaşdırılmışdır.
Lyu Şaoçi gənclik illərində əmək hərəkatlarında, o cümlədən 30 May Hərəkatında iştirak etmişdir. 1927-ci ildə Çin Vətəndaş Müharibəsi başlayandan sonra Çin Kommunist Partiyası tərəfindən Şanxay və Şimal-Şərqi Çində fəaliyyət göstərməyə təyin olunmuş, 1932-ci ildə Tsyansi Sovetinə səfər etmişdir. O, Uzun Yürüşdə iştirak etmiş və 1936-cı ildə Şimali Çində partiya katibi təyin edilərək bölgədəki anti-Yapon müqavimət hərəkatına rəhbərlik etmişdir.
İkinci Çin-Yapon Müharibəsi zamanı Lyu Şaoçi Çin Kommunist Partiyasının Mərkəzi Düzənliklər Bürosuna rəhbərlik etmişdir. 1941-ci ildə Yeni Dördüncü Ordu hadisəsindən sonra o, Yeni Dördüncü Ordunun siyasi komissarı olmuşdur. 1943-cü ildə Lyu Yenana qayıtdıqdan sonra Çin Kommunist Partiyasının Katibliyinin katibi və Mərkəzi Hərbi Komissiyanın sədr müavini olmuşdur.
1949-cu ildə Çin Xalq Respublikasının elan edilməsindən sonra Lyu Şaoçi Mərkəzi Xalq Hökumətinin sədr müavini oldu. 1954-cü ildə Çin Xalq Nümayəndələri Yığıncağı qurulduqdan sonra, o, bu qurumun Daimi Komitəsinin sədri seçildi. 1959-cu ildə isə Mao Tszedunu əvəz edərək Çin Xalq Respublikasının sədri oldu.
Sədrliyi dövründə Lyu, xüsusilə 1962-ci ildə keçirilən "Yeddi Min Kadrlər Konfransı"ndan sonra, Çində iqtisadi bərpa siyasətləri həyata keçirdi. 1961-ci ildə Mao tərəfindən onun rəsmi varisi elan olundu. Lakin 1966-cı ildə Mədəni İnqilabın başlanğıcından sonra Mao tərəfindən tənqid olunaraq vəzifəsindən uzaqlaşdırıldı. 1967-ci ildə ev dustaqlığına salındı və siyasi səhnədən tamamilə uzaqlaşdırıldı. O, “Çin burjuaziyasının qərargahının komandanı”, Çinin ən görkəmli “kapitalist yolçusu” və inqilaba xəyanət edən şəxs kimi damğalandı.
Lyu Şaoçi 1969-cu ildə şəkərli diabetin ağırlaşması nəticəsində həbsxanada vəfat etdi. Ölümündən sonra uzun illər boyu tənqid edilən Lyu, nəhayət 1980-ci ildə Den Syaopinin rəhbərlik etdiyi hökumət tərəfindən bəraət aldı. Bu, "Boluan Fanczenq" dövrünün bir hissəsi olaraq həyata keçirildi. Den hökuməti ona rəsmi milli anım mərasimi təşkil etdi.
Erkən siyasi fəaliyyəti
[redaktə | vikimətni redaktə et]1925-ci ildə Liu Quanqcouda yerləşən Ümumçin Əmək Federasiyasının İcraiyyə Komitəsinin üzvü oldu. Növbəti iki il ərzində o, Hubey və Şanxayda bir sıra siyasi kampaniyalara və tətil hərəkatlarına rəhbərlik etdi. 1925-ci ildə Şanxayda Li Lisan ilə birlikdə, 30 May Hərəkatından sonra kommunist fəaliyyətini təşkil etdi. Şanxayda işlədikdən sonra Liu Uhana səfər etdi. O, qısa müddətə Çanqşada həbs olundu və sonra 16 ay davam edən Quanqcou–Honq-Konq tətilini təşkil etmək üçün Quanqcouya qayıtdı.
1927-ci ildə Partiyanın Mərkəzi Komitəsinə seçildi və onun Əmək Departamentinin rəhbəri təyin edildi. Liu 1929-cu ildə Şanxaydakı Partiya qərargahında fəaliyyətini davam etdirdi və Fentian şəhərində yerləşən Mançuriyadakı Partiya Komitəsinin katibi oldu. 1930 və 1931-ci illərdə Altıncı Mərkəzi Komitənin Üçüncü və Dördüncü Plenumlarında iştirak etdi və 1931 və ya 1932-ci ildə Çin Sovet Respublikasının Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinə (yəni Siyasi Büronun tərkibinə) seçildi. 1932-ci ilin sonlarında isə Şanxayı tərk edərək Cianqsi Sovetinə getdi.
Liu 1932-ci ildə Fucian əyalətinin Partiya katibi oldu. 1934-cü ildə Zunyi Konfransına qədər davam edən Uzun Yürüşə qatıldı, lakin sonra Kuomintangın nəzarətində olan bölgələrə ("Ağ Bölgələrə") göndərilərək Pekin və Tyanjin mərkəz olmaqla yeraltı fəaliyyətləri yenidən təşkil etdi. 1936-cı ildə Şimali Çinin Partiya katibi oldu və oradakı anti-yapon hərəkatına Pən Çjen, An Ziwen, Bo Yibo, Ke Çinşi, Liu Lantao və Yao Yilin ilə birlikdə rəhbərlik etdi. 1937-ci ilin fevralında Şimali Çin Bürosunu Pekində yaratdı. Eyni ildə o, Partiyanın tarixi problemləri ilə bağlı Zanq Ventyanı tənqid etdi və 1927-ci ildən sonrakı solçu səhvləri açıq şəkildə vurğulayaraq Zunyi Konfransında əldə edilmiş konsensusu pozdu. 1939-cu ildə Mərkəzi Düzənliklər Bürosuna, 1941-ci ildə isə Mərkəzi Çin Bürosuna rəhbərlik etdi.
1937-ci ildə Liu kommunistlərin Yan’an bazasına səfər etdi və 1941-ci ildə Yeni Dördüncü Orduya siyasi komissar təyin olundu. 1945-ci ildə keçirilən Yeddinci Partiya Qurultayında beş Çin Kommunist Partiyası katibindən biri seçildi. 7-ci Qurultaydan sonra etdiyi çıxışda Liu, hər bir partiya üzvünün mənimsəməli olduğu dörd "kütləvi prinsip"i açıqladı: "hər şey kütlələr üçün; kütlələr qarşısında tam məsuliyyət; kütlələrin özünü azad etməsinə inam; və kütlələrdən öyrənmək".
Bu qurultaydan sonra Liu Mançuriyada və Şimali Çində bütün kommunist qüvvələrinin ali rəhbəri oldu, lakin bu rolu tarixçilər tez-tez nəzərdən qaçırırlar.
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Liu Shaoji // Gran Enciclopèdia Catalana (kat.). Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ Liu Shaoqi // Internet Philosophy Ontology project (ing.).
- ↑ 1 2 Short P. Mao: A Life (ing.). Great Britain: Hodder & Stoughton, 1999. P. 585. 782 p. ISBN 978-0-340-60624-7
- ↑ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ (unspecified title).