Mədəaltı vəzin transplantasiyası

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Mədəaltı vəzin (pankreas) transplantasiyası
Arteriyaların rekonstruksiyası və portal venasının uzadılması ilə hazırlanmış mədəaltı vəzin transplantasiyası
Arteriyaların rekonstruksiyası və portal venasının uzadılması ilə hazırlanmış mədəaltı vəzin transplantasiyası
MeSH D016035
MedlinePlus 003007
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Mədəaltı vəzin (pankreas) transplantasiyası — sağlam mədəaltı vəzinin (insulin istehsal edə bilən) adətən şəkərli diabeti olan bir şəxsə köçürüldüyü orqan transplantasiyası.

Təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mədəaltı vəzi həzm prosesində tələb olunan funksiyaları yerinə yetirən həyatı bir orqan olduğundan, donor mədəaltı vəzi başqa yerə yerləşdirilir və xəstənin öz mədəaltı vəzi yerində qalır.

Sağlam mədəaltı vəzi yenicə vəfat etmiş donordan əldə edilir və ya sağ donorun mədəaltı vəzinin bir hissəsi götürülə bilər.[1] Hazırda mədəaltı vəzin transplantasiyası adətən insulindən asılı şəkərli diabeti olan, ağır fəsadlar inkişaf etdirə bilən insanlarda keçirilir.

Mədəaltı vəzi xərçənginin ən çox yayılmış və təhlükəli forması olan xəstələr ümumiyyətlə transplantasiya üçün uyğun deyirlər, çünki bu vəziyyət mədəaltı vəzi xərçənginin təkrarlanması səbəbindən çox yüksək ölüm nisbətinə malikdir.[2].

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

1-ci tip diabetin mədəaltı vəzi transplantasiyası ilə müalicəsi üçün ilk cəhd 17 dekabr 1966-cı ildə Minnesota Universitetində olunmuşdur.[3]

24 noyabr 1971-ci ildə Nyu Yorkda Montefior xəstəxanasında Marvin Qladman tərəfindən sidik drenajını istifadə edərək ilk mədəaltı vəzin transplantasiyası keçirildi.

1997-ci il ərzində dünya üzrə 10.000-dən çox mədəaltı vəzi transplantasiyası həyata keçirilmişdir. Onların 88%-i həm böyrək, həm də mədəaltı vəzi transplantasiyası olmuşdur.[4]

31 dekabr 2004-cü il tarixinə qədər bütün dünyada 23000-dən çox mədəaltı vəzi transplantasiyası həyata keçirilmiş və Beynəlxalq Patent və Ticarət Nişanları Reyestrinə məlumat verilmişdir. ABŞ-da 17000-dən çox, digər ölkələrdə isə təxminən 6000 transplantasiya həyata keçirilib.[5]

Tibbi istifadə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əksər hallarda mədəaltı vəzin transplantasiyası 1-ci tip diabeti olan, son mərhələdə böyrək çatışmazlığı, kövrək diabet və hipoqlikemik sindromu olan insanlarda aparılır. Bununla belə, bəzi 2-ci tip diabet xəstələri də mədəaltı vəzi transplantasiyasından faydalana bilər. 2-ci tip diabet xəstələri üçün göstərişlər BMI < 30 kq/m2 və aşağı ümumi insulin tələbidir (< 1 U/kq/gün). Mədəaltı vəzin transplantasiyalarının əksəriyyəti (>90%) eyni vaxtda mədəaltı vəzi və böyrək transplantasiyasıdır.[6]

Fəsadları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əməliyyatdan dərhal sonra yaranan ağırlaşmalara yeni mədəaltı vəzinin arteriya və ya venalarının tıxanması (tromboz), mədəaltı vəzinin iltihabı (pankreatit), infeksiya, qanaxma[7] və rədd edilməsi daxildir. Rədd dərhal və ya əməliyyatdan sonra istənilən vaxt baş verə bilər. Bu, transplantasiya edilmiş mədəaltı vəzinin başqa bir orqanizmdən gəldiyinə görə baş verir və resipiyentin immun sistemi bunu aqressiya kimi görür və onunla mübarizə aparmağa çalışır. Bunun qarşısını almaq üçün xəstələr immunosupressiv dərmanlar qəbul etməlidirlər. Dərmanlara adətən kortikosteroidlər, siklosporin, azatioprin və s. daxildir,

lakin imtina epizodları xəstənin həyatı boyu təkrarlana bildiyi üçün immunosupressantların dəqiq seçimi və dozası zamanla dəyişə bilər.[4] Bəzən siklosporin yerinə takrolimus[8] və azatioprin əvəzinə mikofenolat mofetil[9] təyin edilir.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "diabetes FAQ: treatment (part 3 of 5)Section - Type 1 cures -- pancreas transplants". www.faqs.org (ingilis). 2018-01-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-24.
  2. ↑ Fischer, Richard. "Early Recurrence of Pancreatic Cancer after Resection and During Adjuvant Chemotherapy". Saudi Journal of Gastroenterology : Official Journal of the Saudi Gastroenterology Association. 2012. 118–121. 2021-03-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-24.
  3. ↑ Squifflet, J.-P. "The history of pancreas transplantation: past, present and future". Acta Chirurgica Belgica. 2008-01-05. 367–378. 2019-01-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-25.
  4. ↑ 1 2 Stratta, R. J. "Immunosuppression in pancreas transplantation: progress, problems and perspective". Transplant Immunology. 1998-01-06. 69–77. 2019-01-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-25.
  5. ↑ Gruessner, Angelika C. "Pancreas transplant outcomes for United States (US) and non-US cases as reported to the United Network for Organ Sharing (UNOS) and the International Pancreas Transplant Registry (IPTR) as of June 2004". Clinical Transplantation. 2005-01-08. 433–455. 2018-10-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-25.
  6. ↑ Gruesomer AC, Sutherland DE. "Pancreas transplant outcomes for United States (US) and non-US cases as reported to the United Network for Organ Sharing (UNOS) and the International Pancreas Transplant Registry (SCRIPT) as of June 2004". Clinical Transplantation. 19 (4). 2005: 433–55. doi:10.1111/j.1399-0012.2005.00378.x. PMID 16008587.
  7. ↑ Yadav, K; Young, S; Finger, EB; Kandaswamy, R; Sutherland, DER. "Significant arterial complications after pancreas transplantation – A single center experience and review of literature". Clinical Transplantation. 31 (10). August 8, 2017: e13070. doi:10.1111/ctr.13070. PMID 28787529.
  8. ↑ Dieterle, Christoph D. "Glucose metabolism after pancreas transplantation: cyclosporine versus tacrolimus". Transplantation. 2004-05-27. 1561–1565. 2020-04-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-25.
  9. ↑ Rigotti, P. "Mycophenolate mofetil (MMF) versus azathioprine (AZA) in pancreas transplantation: a single-center experience". Clinical Nephrology. 2000-01-04. suppl 52–54. 2019-01-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-25.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Mədəaltı_vəzin_transplantasiyası&oldid=6850505"