Məhəmmədhəsən bəy Vəliyev-Baharlı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Məhəmmədhəsən bəy Vəliyev-Baharlı
Məhəmmədhəsən bəy Nəcəfqulu bəy oğlu Vəliyev
Məhəmmədhəsən bəy Vəlili-Baharlı.jpg
Şəxsi məlumatlar
Təhsili
Doğum tarixi 1896
Doğum yeri
Vəfat tarixi 24 iyun 1937(1937-06-24)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi Siyasi repressiya
Vətəndaşlığı Rusiya İmperiyası Rusiya İmperiyası→
Azərbaycan AXC→
SSRİ SSRİ
Atası Nəcəfqulu bəy Şeyda

Məhəmmədhəsən bəy Vəliyev-Baharlı (tam adı: Məhəmmədhəsən bəy Nəcəfqulu bəy oğlu Vəliyev; 1896, Şuşa, Yelizavetpol quberniyası – 24 iyun 1937(1937-06-24), Bakı) — Azərbaycan Dövlət Bankının ilk müdiri, iqtisadçı, etnoqraf, siyasi repressiya qurbanı.

Həyatı[redaktə | əsas redaktə]

Məhəmmədhəsən bəy Nəcəfqulu bəy oğlu 1896-cı ildə Şuşa şəhərində dünyaya gəlmişdir. Bakı gimnaziyasını bitirdikdən sonra təhsilini Kiyеv univеrsitеtinin iqtisadi-coğrafiya fakultəsində davam еtdirmiş və 1915-ci ildə oranı bitirmişdir.

Baharlı Azərbaycan Dеmokratik Cumhuriyyəti hökumətinin fəaliyyəti dövründə təsis еdilmiş Bakı Dövlət Univеrsitеtində dərs dеmiş, həmin dövrdə, 1919-cu ilin sеntyabrın 30-unda yaradılmış Azərbaycan Dövlət Bankının müdiri vəzifəsində çalışmışdır. Sovеt dövründə isə əmək fəaliyyətini Azərbaycan SSR Dövlət Plan Komitəsində davam еtdirmişdir.

O, 1923–1929-cu illər arasında fəaliyyət göstərən Azərbaycanı Tədqiq və Təbliğ Cəmiyyətinin üzvü olmuş, həmçinin 1937-ci ilə qədər gizli surətdə fəaliyyət göstərən Azərbaycan İstiqlal Təşkilatının katiblərindən biri olmuşdur. M.Baharlı 1926-cı ildə Solovko əsir düşərgəsindən sürgündən qayıtdıqdan sonra, ikinci dəfə 1937-ci ildə həbs еdilmişdi.

M.Vəliyev (Baharlı) 27 iyul 1937-ci ildə güllələnmişdir.[1]

Ölümündən sonra[redaktə | əsas redaktə]

Məhəmmədhəsən bəy Baharlının anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə AMEA-nın müxbir üzvü, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Zakir Məmmədov (Baharlı) dövri mətbuatda onun yaradıcılığının müxtəlif aspektlərini işıqlandıran 17 məqalə dərc etdirmişdir. Zakir Məmmədovun təşəbbüsü ilə 25 may 1998-ci ildə AMEA-nın Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunda yubiley tədbiri keçirilmişdir.[2]

Məhəmmədhəsən bəy Baharlının anadan olmasının 110 illiyi münasibətilə Orxan Zakiroğlu (Baharlı) "İlk Azərbaycanşünas alim" ("Azərbaycan müəllimi" qəzeti, 10 fevral 2006-cı iı), "Unudulmaz Azərbaycanşünas alim — Məhəmmədhəsən Baharlı" ("525-ci qəzet", 17 fevral 2006-cı il) və "Görkəmli Azərbaycanşünas alim" Arxivləşdirilib 2016-06-03 at the Wayback Machine ("Xalq qəzeti", 20 iyul 2006-cı il) məqalələrini çap etdirmişdir.

Ailəsi[redaktə | əsas redaktə]

  • Nəcəfqulu bəy Şeyda

  • Züleyxa xanım Vəliyeva

  • Səltənət xanım Vəliyeva

  • Atası Nəcəfqulu bəy Şeyda — azərbaycanlı şair.
  • Anası İmarət xanım Vəliyeva (Məlikova) — Həsən bəy Zərdabinin bacısı Şirinxanım Məlikovanın qızı.
  • Bacısı Səltənət xanım Həsənova-Vəliyeva — Azərbaycan pedaqoqu. Səltənət xanım Həsənova-Vəliyeva 4 fevral 1893-cü ildə anadan olmuşdur. O, 1901–1905 illərdə Həsən bəy Zərdabinin həyat yoldaşı Hənifə xanım Məlikovanın müdiri olduğu Tağıyev Qızlar Gimnaziyasında oxumuş, rus dilində təhsil almışdır. Tağıyev Qızlar Gimnaziyasının ilk məzunlarından biridir.[3] Səltənət xanım Həsənova-Vəliyeva uzun illər pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmuşdur.[3] Səltənət xanım Həsənova-Vəliyeva Bakı milyonçusu Mir Əbdüləhəd Seyid Qəhrəman oğlu Seyidhəsənzadə ilə 1917-ci ildə ailə həyatı qurmuşdur. Səltənət xanım Həsənova-Vəliyeva 1976-cı ildə, 83 yaşında Bakıda vəfat etmişdir.[3]
  • Bacısı Züleyxa xanım Nəcəfqulu bəy qızı Vəliyeva — Tağıyev Qızlar Gimnaziyasının ilk məzunlarından biri, Züleyxa xanım Vəliyeva 22 fevral 1890-cı ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur. Əslən Şuşalıdır. O, 1901–1905-ci illərdə Həsən bəy Zərdabinin həyat yoldaşı Hənifə xanım Məlikovanın müdiri olduğu Tağıyev Qızlar Gimnaziyasında oxumuş, rus dilində təhsil almışdır. Tağıyev Qızlar Gimnaziyasının ilk məzunlarından biridir[4]. Züleyxa xanım Vəliyeva qısa ömür yaşamışdır. O, toyu ərəfəsində, 1908-ci ildə, 18 yaşında vəfat etmişdir[4].

Əsərləri[redaktə | əsas redaktə]

  • Zakir Məmmədov , Orxan Zakiroğlu .Məhəmmədhəsən bəy Vəliyev (Baharlı). Bakı, 2015
    Vəlili (Baharlı) M. Azərbaycan (coğrafi-təbii, etrioqrafik və iqtisadi mülahizat), Bakı, Azərnəşr, 1993. 208 səh.

Mənbə[redaktə | əsas redaktə]

  • Zakir Məmmədov (Baharlı), Orxan Zakiroğlu (Baharlı).Məhəmmədhəsən bəy Vəliyev (Baharlı) (soykökü, həyatı, yaradıcılığı). Bakı, 2015
  • Ənvər Çingizoğlu, Baharlı oymağı,"Soy" dərgisi, 6(14) Bakı, 2008, səh. 22–79
  • Orxan Məmmədov (Baharlı). Ağdamın adlı-sanlı pedaqoqları, alimləri. Bakı, Sabah, 2001
  • Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Şərq tarixi: Baharlılar. I kitab. Bakı, 2013
  • Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Şərq tarixi: Baharlılar (Ensiklopedik məlumat kitabı).II kitab. Bakı, 2013
  • Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Mirzə Vəli bəy ocağı (sələfləri, xələfləri). Bakı, 2015
  • Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Xanlar xanı Bayram xan (sələfləri, xələfləri). Bakı, 2015
  • Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Əlişəkər bəy nəslinin tarixi şəxsiyyətləri. Bakı, 2015
  • Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Mirzə Vəli bəy və onun nəslinin tanınmış övladları. "Azərbaycan Tarixi Şəcərə Cəmiyyətinin Xəbərləri" (Doqquzuncu buraxılış). Bakı, 2014.

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

  1. ↑ Orxan Məmmədov (Baharlı). Ağdamın adlı-sanlı pedaqoqları, alimləri. Bakı, Sabah, 2001
  2. ↑ Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Unudulmaz Azərbaycanşünas alim — Məhəmmədhəsən Baharlı. "525-ci qəzet", 17 fevral 2006-cı il
  3. ↑ 1 2 3 Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Şərq tarixi: Baharlılar.(I kitab. Bakı, 2013)
  4. ↑ 1 2 Orxan Zakiroğlu (Baharlı). Şərq tarixi: Baharlılar.(I kitab. Bakı, 2013)

Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Məhəmmədhəsən_bəy_Vəliyev-Baharlı&oldid=6086206"