Mahmud Hesabi

Mahmud Hesabi
Mahmud Hesabi
İranın Təhsil naziri
	6 may 1951 – 16 iyul 1952
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	23 fevral 1903
Doğum yeri	Tehran, Tehran şəhristanı, Tehran ostanı, İran;
Vəfat tarixi	3 sentyabr 1992 (89 yaşında)
Vəfat yeri	Cenevrə, Cenevrə kantonu, İsveçrə;
Dəfn yeri	Təfriş;
Təhsili	Sorbonne Paris Universiteti,; Tehran Universiteti,; Beyrut Amerika Universiteti;
Fəaliyyəti	nüvə fiziki, akademik, siyasətçi
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Seyid Mahmud Hesabi və ya Mahmud Xan Mirzə Hesabi (fars. سید محمود حسابی‎; 23 fevral 1903, Tehran – 3 sentyabr 1992, Cenevrə) — iranlı fizik. O, həmçinin Məhəmməd Musəddiq İranın baş naziri olduğu dövrdə 1951–1952-ci illərdə İranın Təhsil naziri vəzifəsində çalışmışdır. Eyni zamanda o, İranda akademik və nüvə fizikasının əsasını qoyan alim hesab edilir.^[1]

Həyatı

Seyid Mahmud Hesabi 23 fevral 1903-cü ildə Təfriş şəhərində anadan olmuşdur. 4 yaşında olan ailəsi Beyruta köçdüyünə görə ibtidai sinfə burada getmişdir. O, məktəbdə oxuduğu zaman Birinci Dünya müharibəsi başladığına görə oxuduğu məktəb bağlanmışdır. Bundan sonra Hesabi təhsilini evdə davam etdirmiş və 1922-ci ildə Beyrut Amirakan Universitetinin yol mühəndisliyi ixtisasına qəbul olmuşdur. Universiteti bitirib, bir müddət Livan Nəqliyyat Nazirliyində işlədikdən sonra təhsilini davam etdirmək üçün Fransaya getmişdir.^[2] O, Fransanın " École Superieure d'Electricité" universitetinin elektrik mühəndisliyi ixtisasına qəbul olmuş, 1927-ci ildə qeyd edilən təhsil müəssisəsində doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Parisdə Aimé Cotton ilə çalışmışdır. Mahmud Hesabi 3 sentyabr 1992-ci ildə Cenevrə Universitetinin xəstəxanasında vəfat etmişdir.^[3]

O, elmdən başqa ədəbiyyat, musiqi və idmanla maralanmış, Qurani Kərim və Hafizin divanını əzbər bilmişdir. Hesabi İran klassik şeri və ədəbiyyatı, eləcə də klassik qərb musiqisi ilə yaxından tanış idi. O, həmçinin skripka və pianoda çox gözəl ifa etməyi bacarırdı. İdman ilə də məşğul olmuş, bir çox idman sahələrində uğurlara imza atmışdır.^[4]

İranın Yol və Şəhərsalma Nazirliyi bu ölkənin arsenalında olan gəmilərdən birinə Mahmud Hesabinin adını vermişdir.

Siyasi fəaliyyəti

Pəhləvilər dövründə Mahmud Hesabi İranın 1-ci, 2-ci və 3-cü çağırış Senatının Tehrandan seçilmiş senatoru olmuşdur. O, həmçinin Məhəmməd Musəddiqin baş nazir olduğu dövrdə 1951–1952-ci illər ərzində Təhsil naziri vəzifəsində çalışmışdır.^[5]

Elmi və ictimai fəaliyyətləri

Mahmud Hesabi xaricdə qalıb, öz fəaliyyətinə davam etmək şansına sahib olsa da, İrana qayıtmış və öz ölkəsində modern elm sahələrinin tədrisi, müəllimlər institutunun, Tehran Universitetinin elm və mühəndislik fakültələrinin təsisi, yüzlərlə kitabın yazılması, eləcə də İranda fizika və innovativ fizikanın əsasısının qoyulmasında yeganə şəxs olmuşdur.^[6]

Tehran Universitetinin yaradılması layihəsi

Mahmud Hesabi Tehran Universitetinin yaradılmasından sonra texniki elmlər fakültəsinin ilk dekanı olmuşdur. Tehran Universitetinin yaradılmasında iranlı fizikin rolunun olması ilə bağlı isə müxtəlif fikirlər səsləndirilməkdədir. Bəzi tədqiqatçılar Mahmud Hesabinin Tehran Universitetinin yaradılmasında rolu olan əsas şəxslərdən biri olduğunu bildirsələr də, digər qism bunu inkar edir.^[7]^[8]

İstinadlar

↑ ""ḤESĀBI, MAḤMUD – Encyclopaedia Iranica"". 17 may 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.
↑ "Iran Chamber Society". 21 iyul 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.
↑ "«به مناسبت هفدهمین سالروز درگذشت پروفسور دکتر سید محمود حسابی پدر فیزیک ایران»". 23 sentyabr 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.
↑ ""سالشمار زندگی پروفسور دکتر محمود حسابی"". 9 dekabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.
↑ ""استاد دکتر محمود حسابی رهگشای فیزیک نوین در ایران"". 27 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.
↑ "زندگینامه دکتر حسابی؛ پدر علم فیریک ایران". 12 avqust 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.
↑ "دربارهٔ دکتر حسابی، بزرگنمایی شده‌است". 18 fevral 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.
↑ ""پروفسور حسابی، فیزیکدانی فکور و بزرگوار بود"". 17 may 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.

[1] ""ḤESĀBI, MAḤMUD – Encyclopaedia Iranica"". 17 may 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.

[2] "Iran Chamber Society". 21 iyul 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.

[3] "«به مناسبت هفدهمین سالروز درگذشت پروفسور دکتر سید محمود حسابی پدر فیزیک ایران»". 23 sentyabr 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.

[4] ""سالشمار زندگی پروفسور دکتر محمود حسابی"". 9 dekabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.

[5] ""استاد دکتر محمود حسابی رهگشای فیزیک نوین در ایران"". 27 iyul 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.

[6] "زندگینامه دکتر حسابی؛ پدر علم فیریک ایران". 12 avqust 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.

[7] "دربارهٔ دکتر حسابی، بزرگنمایی شده‌است". 18 fevral 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.

[8] ""پروفسور حسابی، فیزیکدانی فکور و بزرگوار بود"". 17 may 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 noyabr 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]