Makli nekropolu
| Sufi | |
| Makli Nekropolu | |
|---|---|
| مکلی کا شہرِ خموشاں | |
.jpg) | |
| Ölkə | Pakistan |
| Yerləşdiyi yer | Tatta |
| Sahəsi |
|
| Dini tərkib | Sufizm |
| 24°45′13″ şm. e. 67°53′59″ ş. u. | |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Makli Nekropol (مکلی کا شہرِ خموشاں ; sindhi مڪلي جو مقام ) Pakistanın Sind əyalətindəki Thatta şəhəri yaxınlığında, 10 kvadrat kilometr ərazidə yerləşən dünyanın ən böyük nekropollarından biridir. Burada 400 il ərzində tikilmiş təxminən 500.000-1 milyon [1] türbə var.[2] Makli nekropolunun yaxınlığında müxtəlif sufi müqəddəslərinə və hörmətli alimlərə aid bir neçə böyük cənazə abidəsi var. Nekropol 1981-ci ildə 14-18-ci əsrlər arasında Sindhi sivilizasiyasına "görkəmli vəsiyyət" olaraq YUNESKO-nun Ümümdünya irsinə daxil olmuşdur.[2]
Makli Nekropolu 17-ci əsrə qədər Sindin aşağı paytaxtı olan[3] Thatta şəhərindən təxminən 6 kilometr məsafədə olan bir yaylada yerləşir.[1] Bura Kəraçinin təxminən 98 km şərqində,Hind deltasının yaxınlığındadır. Sahənin cənub nöqtəsi orta əsr Kallankot qalasının xarabalıqlarından təxminən 5 mil şimaldadır.
Etimologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ərazi və yaxın təpələri, öz adlarını bir Həcc ziyarətçisinin ərazidə dayanaraq mənəvi həzz aldığını, buranın onun üçün Məkkə olduğunu bildirdiyi əfsanədən almışdır. Sufizmin müqəddəs şeyxi Şeyx Həməd Camalının daha sonra həcc əhvalatını eşitdikdən sonra ərazini "Makli" ya da "Kiçik Makkah" adlandırdığı deyilir.[4]
Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sufizmin müqəddəsi, şair və alim Şeyx Cəmali Maklidə bir xanəgah qurdu və sonda orada dəfn edildi.[4] 4-cü əsr Traxan hökmdarı Jam Tamachi, müqəddəsə ehtiram göstərdi və Maklini cənazə yeri olaraq istifadə etmək ənənəsinə başlamış müqəddəsin yaxınlığında olmaq istədi.
Ərazi, paytaxtlarını Thatta yaxınlığında elan edən Samma sülaləsinin hakimiyyəti dövründə böyük bir cənazə yeri olaraq məşhurlaşdı.[4]
Nekropoldakı memarlıq baxımından ən əhəmiyyətli məzarlar, Moğol dövrünün 1570-1640-cı illəri arasındadır.[3]
Layihə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Makli Nekropolu10 kvadrat kilometr ərazini tutur və burada ən azı 500.000 məzar yerləşirdi.[2] Makli təpələrinin cənub ucundakı Pir Patodan, şimala kobud bir almaz şəklində uzanır.[5] Onun şərq kənarı Makli Hills silsiləsi ilə əhatə olunub. Samma məzarları şimalda tapılsa da, ən böyük abidələr ümumiyyətlə ərazinin cənubundadır.
Memarlığı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ən böyük abidələrin cənazə arxitekturasıChaukhandi stili kimi də tanınan Aşağı Sind üslubunda müsəlman, hind, fars və moğol təsirlərini sintez edir.[2]Chaukhandi üslubu daş dövrləri tərəfindən həkk olunmuş qum daşlarından hazırlanmış plitələri mürəkkəb və mükəmməl dizaynlara daxil etmək üçün gəldi.[6]
Ən qədim məzarlarda kiçik bir piramida şəklində bir-birinin üstünə yığılmış üç-altı lövhə daş müşahidə olunur. İnkişaf edən məzarlar isə sonradan kiçik postimentləri özündə birləşdirdi.
16-cı əsrə aid piramidal quruluşda olan Türk Traxan sülaləsinin türbələrində bənzərsiz bir üslubda çiçəkli naxışlarla bəzədilmiş minarələr öz əksini tapmışdır. Qəbiristanlığın Leilo Şeyx hissəsindəki 17-ci əsrdə qurulan tikililər, uzaqdan Caynizm məbədlərinə bənzəyən[6], yaxınlıqdakı Gujarat bölgəsinin görkəmli təsiri ilə böyük məzarlara sahibdir.
Bir neçə böyük qəbirdə müsəlmanların cənazə abidələrinə rast gəlinməyən bir təcrübə- heyvanların, döyüşçülərin və silahların oymaları var. Sahədəki digər məzarlar bəzən tamamilə bir kərpicdən və ya yalnız qumdaşından düzəldilmişdir.[1]
Qədim Çauxandi üslubunda ən böyük quruluş, Orta Asiya və Fars təsirlərini əks etdirən bu üslubda, taxta qapılar ilə ağ rəngli, sarı qum daşlı örtüklərdir. Günbəzin ölçüsü, dəfn olunmuş şəxsin şöhrətini ifadə edir və alt tərəfi həkk olunmuş çiçək naxışları ilə bəzədilirdi[6]. Bəzi günbəzlərin alt tərəfində Hinduizmlə əlaqəli bir simvol olan lotus çiçəkləri yer alır.[4]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 "Makli Hill". ArchNet. Aga Khan Trust for Culture and the Massachusetts Institute of Technology (MIT). 2019-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 İyul 2017.
- ↑ 1 2 3 4 "Historical Monuments at Makli, Thatta". UNESCO. 2018-12-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 İyul 2017.
- ↑ 1 2 Furnival, WJ. Leadless Decorative Tiles, Faience, and Mosaic: Comprising Notes and Excerpts on the History, Materials, Manufacture & Use of Ornamental Flooring Tiles, Ceramic Mosaic, and Decorative Tiles and Faience, with Complete Series of Recipes for Tile-bodies, and for Leadless Glazes and Art-tile Enamels, Volume 1. W. J. Furnival. 1904. İstifadə tarixi: 17 July 2017.
- ↑ 1 2 3 4 Qureshi, Urooj. "In Pakistan, imposing tombs that few have seen". BBC Travel. 8 August 2014. 8 February 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 July 2017.
- ↑ "Makli Necropolis". Asian Historical Architecture. 31 January 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 July 2017.
- ↑ 1 2 3 Malik, Iftikhar. Culture and Customs of Pakistan. Greenwood Publishing Group. 2006. ISBN 9780313331268. İstifadə tarixi: 17 July 2017.
