Meyankieli dili
| Meyankieli dili | |
|---|---|
| Orijinal adı | meänkieli |
| Ölkələr | |
| Danışanların ümumi sayı |
|
| Təsnifatı | |
| Yazı | latın əlifbası |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-3 | fit |
| Ethnologue | fit |
| IETF | fit |
| Glottolog | torn1244 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Meyankieli dili (fin meänkieli) — Finlandiya İsveçliləri arasında danışılan bir dillə Finlandiyada yaşayan etnik azlıqların dili kimi tanınır.[4] Meyankieli, xüsusilə İsveçdəki Tornedalen bölgəsində (şimal İsveç) istifadə olunur və Fin-Uqor dilləri ailəsinə aiddir. Bu dil tarixi baxımdan Finlandiya və İsveç arasında dil və mədəniyyətin qarışmasının nəticəsidir.[5]
Xüsusiyyətləri
[redaktə | vikimətni redaktə et]Əsasən Şimali İsveçdə (Tornedalen bölgəsi) istifadə olunur. Finlandiya ilə sərhəd bölgələrdə də danışılır. Finlandiya dilinə yaxın olsa da, müəyyən dialektik fərqlərə malikdir.[6] İsveçdə rəsmi azlıq dili kimi tanınır (2000-ci ildən). Finlandiyada rəsmi statusu yoxdur, lakin bəzi icmalar bu dili qorumaq üçün təşəbbüslər göstərir. Finlandiya dili ilə çox oxşardır, lakin İsveç dilinin təsiri ilə müəyyən dəyişikliklər keçirmişdir. Meyankieli fonetikası və lüğəti bəzi İsveçcə sözlərlə zənginləşdirilmişdir. Finlandiya dilində olduğu kimi Latın əlifbası istifadə olunur. Yazılı formada Finlandiya dilinin qaydalarına əsaslanır, lakin İsveç təsirini əks etdirən fərqlər var.[7][8]
Dil ailəsi
[redaktə | vikimətni redaktə et]Ural dilləri → Fin-Uqor dilləri → Fin dilləri.
Tarixi
[redaktə | vikimətni redaktə et]1809-cu ildə Finlandiyanın İsveçdən ayrılması və Rusiyaya birləşdirilməsi nəticəsində Tornedalen bölgəsi İsveçdə qaldı. Bu bölgədəki fin dilli əhali İsveçlərlə daha çox təmasda olaraq dilin dəyişməsinə səbəb oldu.[9] XX əsrdə İsveç hökuməti Meänkieli danışanları İsveç dilində danışmağa məcbur etdi.[10] Bu, dilin zəifləməsinə və assimilyasiya prosesinə gətirib çıxardı. 1990-cı illərdə İsveç azlıq dillərinə daha çox dəyər verməyə başladı və Meänkieli dili qorunmalı dil kimi qəbul edildi.[11]
Müasir dövr
[redaktə | vikimətni redaktə et]Meyankieli dilini ana dili kimi istifadə edənlərin sayı təxminən 60,000-dən 80,000-ə qədərdir. Danışanların çoxu yaşlı nəsildəndir, gənclər arasında istifadə azalır.[12] İsveçdə Meyankieli tədrisi bəzi məktəblərdə mövcuddur. Televiziya və radio proqramları, həmçinin ədəbiyyat vasitəsilə dilin qorunmasına çalışılır. İsveçcə dominant olduğu üçün Meyankieli danışanların sayı azalır. Gənc nəsillər arasında dilin mənimsənilməsi zəifdir.[13]
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ 1 2 ScriptSource - Sweden.
- ↑ 1 2 ScriptSource - Finland.
- ↑ Ethnologue (ing.). 25, 19 Dallas, Texas: SIL International, 1951. ISSN 1946-9675
- ↑ Abondolo, Daniel; Valijärvi, Riitta-Liisa. The Uralic Languages. Taylor & Francis. 2023-03-31. 94. ISBN 978-1-317-23097-7.
- ↑ "Ett språk under ständig utveckling". Minoritet.se (isveç). 2024-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-10.
- ↑ "Meänkieli, yksi Ruotsin vähemmistökielistä – Kielikello". www.kielikello.fi (fin). 31 December 1999. 2019-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-26.
- ↑ "Språket meänkieli". www.isof.se (isveç). 2024-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-24.
- ↑ "Meänkieli, yksi Ruotsin vähemmistökielistä". Kielikello (fin). 1999-12-31. 2024-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-24.
- ↑ "Oulun yliopisto perustaa kääntäjäkoulutuksen meänkielen ja kveenin säilyttämiseksi | Oulun yliopisto". www.sttinfo.fi (fin). İstifadə tarixi: 2024-11-21.
- ↑ "Meänkieli, yksi Ruotsin vähemmistökielistä – Kielikello". www.kielikello.fi (fin). 31 December 1999. 2019-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-26.
- ↑ L.W.A Douglas, Hur vi förlorade Norrland – How We Lost Norrland, Stockholm 1889, p.17
- ↑ "Meänkieltä Rymäniässä / Meänkieli i Rumänien". Sveriges Radio (Meänkieli and Swedish). 2014-03-19. İstifadə tarixi: 2024-11-21.
- ↑ Aasa, Ahti; ahti.aasa@sverigesradio.se. "Meänkielen tie koulhuun aukesi 45 vuotta sitten". Sveriges Radio. 2022-11-30. 2024-03-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-10.
Xarici keçidlər
[redaktə | vikimətni redaktə et]
Vikianbarda Meyankieli dili ilə əlaqəli mediafayllar var.- Torniolaaksolaiset
- Ridanpää, Juha (2018) Why save a minority language? Meänkieli and rationales of language revitalization. – Fennia : International Journal of Geography 169 (2), 187–203.
