Murat Rəmzi
| Murat Rəmzi | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 10 oktyabr 1854 |
| Vəfat tarixi | 2 aprel 1934 (79 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | tərcüməçi |
Murat Rəmzi (tatar. Морат Рәмзи; 10 oktyabr 1854 — 2 aprel 1934) — Rusiya müsəlmanlarının elm və din xadimi, dini lider, tarixçi, çar Rusiyasında yaşayan türklərin tarixinə həsr olunmuş iki cildlik “Talfik əl-ahbar” əsərinin müəllifi. II Ümumrusiya Müsəlmanları Qurultayının nümayəndəsi.
Bioqrafiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]
Murat Rəmzi 10 oktyabr 1854-cü ildə (digər mənbələrə görə, 25 dekabr 1855-ci ildə) Orenburq vilayətinin Menzelinsky rayonunun (indiki Tatarıstan Respublikasının Sarmanovski rayonunun Almetyevo kəndi) Almetmullino kəndində anadan olmuşdur. Əslən Bayar qəbiləsindən olan bir başqırddır.[1] Mənbələrə görə, ata Batırşax başqırd əkinçisi idi. Ana Fəxri-Cihan Nurkey kəndinin başqırdlarından gəlmiş və Rizaəddin bin Fəxrəddinin uzaq qohumu idi.[1]
Murat doqquz yaşında ərəb qrammatikasını yaxşı bilirdi, on bir yaşında kalam öyrənməyə başladı. Əmisi Muratın valideynlərinə uşağı Şiqabutdin Mərdjani mədrəsəsinə, Kazana oxumağa göndərməsini tövsiyə etdi.
Yaradıcılığı[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şeyx Rəmzini daha çox Volqa bölgəsindəki, Uraldakı və Qərbi Sibirdəki türklərinin və islamın tarixi idi. Yaşadığı müddətdə Murad Ramzi 15-ə yaxın elmi məqalə, poetik əsər yazmış və çap etdirmişdir. Ramzi daha çox iki cildlik "Talfik əl-əhbar və talki əl-əsər fi vakai an Kazan və Bulqar və muluk at-tatarlar" («Собрание сведений из прошлых событий Казани, Булгара и татарских царей». Оренбург, 1908) əsəri daha çox populyarlıq gətirmişdir.
Rəmzi öz yazılarında müxtəlif təxəllüslərdən istifadə edirdi: özünü Məhəmməd-Murad Ramzi, bəzən şeyx Məhəmməd-Murad və ya Şeyx Məhəmməd-Murad əl-Qazan, əl-Menselevi, əl-Bulgari, əl-Makki, bəzən Məhəmməd Murad, Murad adlandırırdı. Uşaqlıqda Merdanşah adlandırılırdı və əsərlərində Tugi, Andelib, Abu al-Hasan, Akmal istifadə edirdi. Hicazda uzun müddət yaşadığına görə (nisbə) "əl-Makki" adından da istifadə edirdi.
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Насыров И. Р. Взгляды Мурада Рамзи по вопросам реформирования и модернизации ислама / Ежегодник «Арабские исследования». — М.: РУДН, 2012. — С. 27—34. (rus.)
- Насыров И. Р. Духовный отец нации // Ватандаш. № 9. 1998. 119—122. ISSN 1683-3554. (rus.)
- Насыров И. Р. Мурат Рамзи и его взгляды на джадидизм // Религиозные аспекты глобализации: фактор ислама. Кн. 3: Тезисы докладов V Всероссийского съезда востоковедов 26-27 сентября 2006 г. — Уфа: Вилли окслер, 2006. (rus.)
- Temir A. Doğumunun 130. ve Ölümünün 50. Yılı Dolayısıyla Kazanlı Tarihçi Murad Remzi (1854—1934). — Belleten Türk Tarih Kurumu. — Cilt 5O. — Sayı 197. — Ankara, 1986. — S.495-505. (türk.)
- Заки Валиди Тоган. Воспоминания: Книга I — Уфа: Башкирское издательство «Китап», 1994. — Б. 57—61. — 400 б. — ISBN 5-295-01269-7.
- Ямаева Л. А. Суфийские братства на территории исторического Башкортостана // Ватандаш. — 2008. — № 7. — С. 162—181. — ISSN 1683-3554
- Журнал «Минарет» № 3(03) 2004.
- Татарский энциклопедический словарь. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1998—703 с.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 "Мурад Рамзи. Талфик аль-ахбар ва талких аль-асар фи вакаи' Казан ва Булгар ва мулюк ат-татар. Том I / Научн. ред., авт. вступ. статьи и комментариев С. И. Хамидуллин. — Уфа: БашГУ; ЦИИНБ «ШЕЖЕРЕ»; НБ РБ; Китап, 2017. — 600 с. С.5" (PDF). 2020-03-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-15.