Mureş Daşqını Milli Parkı
| Mureş Daşqını Milli Parkı | |
|---|---|
 | |
| Sahəsi |
|
| Yaradılma tarixi | 2005[1] |
| Yerləşməsi | |
| 46°09′29″ şm. e. 21°15′51″ ş. u. | |
| Ölkə | |
| luncamuresului.ro | |
|
|
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Mureș Daşqını Təbiət Parkı ― Rumıniyanın qərbində, Arad şəhərinin kənarında yerləşən milli park. Rumıniya hökuməti tərəfindən 2005-ci ildə ayrılmışdır. Park 17,455 ha ərazini əhatə edir və Arad şəhərindən qərbə, Macarıstan sərhəddinə qədər Mureş çayını izləyir. Park, bataqlıq əraziləri üçün tipik bir ekosistemdir. Axar suları, gölləri, bataqlıqları və meşələri, quş növlərinin yaşaması və yuva qurması üçün mühüm yerdir və bu ərazilər hər üç ildə bir dəfə olmaqla dövri daşqınlara məruz qalır. Parkdakı meşələr (7500 ha) əsasən palıd, ensizyarpaq göyrüş, qara və ağ qovaq, ağ söyüd və amerikan qara qozunun qarışığından ibarətdir. Bu sahə, əksəriyyəti beynəlxalq səviyyədə qorunan, təxminən 200 növ quş üçün yuva və köç üçün əhəmiyyətli bir yerdir.
Mureș Daşqını Milli Parkının əsas məqsədi[2] bölgədəki yaşayış yerlərini və landşaft müxtəlifliyini qorumaqdır. Parkın bir hissəsi RAMSAR konvensiyası ilə qorunur. Parkın daxilində 4 ciddi qorunan təbiət qoruğu var: Cenad Meşəsi (310.5 ha), Böyük Cenad Adası (2,1 ha), İqrian Adaları (7 ha) və Prundul Mare (717.9 ha).
Park Macarıstandakı Köröş-Maroş Milli Parkı ilə "bacı" parkdır. İki park bir-birləri ilə həmsərhəddir və gələcəkdə ümumi idarəetmə planı ilə sərhədyanı bir mühafizə zonası yaratmışlar.
Biologiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mureș Daşqını Təbiət Parkı, bataqlıq ərazilər üçün tipik olan, axan sular, böyük meşələr və dövri daşqınları ilə tipik bir ekosistemə malikdir.
Flora[redaktə | mənbəni redaktə et]
Parkdakı bitki örtüyü kontinental iqlim şəraitində, isti yay və mülayim qışda böyüyür. Burada illik orta temperatur 10,5 dərəcə, orta illik yağıntı isə 550 mm-dir. Parkdakı bir çox bitki cücərmək və suda təzə həll olunan qidaları istehlak etmək üçün dövri daşqına ehtiyac duyur.
Parkdakı çox sayda bitki "Rumıniyadakı bitkilərin qırmızı siyahısı"-da daxildir. Yəni olduqca nadir və həssas növlərdir. Bunlardan bəziləri bunlardır: Adi boymadərən (Achillea thracica), Stratiotes aloides, Cirsium brachycephalum, Lindernia procumbens, Najas minor), Aptek dağçətiri (Peucedanum), daha az miqdarda Qoşayarpaq platantera (Platanthera bifolia), Rumex aquaticus və fransız lərgəsi (Vicia narbonensis L. ssp. serratifolia).
Bundan əlavə bunlar arasında Bern Konvensiyasına uyğun olaraq ciddi şəkildə qorunan üç növ də: Marsilea quadrifolia, Salvinia natans, Trapa natans da var.
Parkda palıd (Quercus robur), göyrüş (Fraxinus angustifolia) qara və ağ qovaq (Populus nigra və Populus alba) və ağ söyüd (Salix alba) birlikdə üstünlük təşkil edir. Bu növlər, əsasən Cenad bölgəsindəki kiçik meşədə və Mureș çayı boyunca 6000 ha ərazidə yayılmışdır.
Fauna[redaktə | mənbəni redaktə et]
Parkdakı fauna iri məməlilərdən çay dibində yaşayan növlərə qədər çox sayda növü əhatə edir.
Parkda məməli növlərin böyük bir populyasiyası var. Bunlar arasında: Avropa dağsiçanı (lat. Ricetus cricetus), Avropa gəlinciyi (lat. Mustela putorius), qonur palazqulaq (lat. Plecotus auritus), həmçinin adi susamuru (lat. Lutra lutra), meşə pişiyi (lat. Felis silvestris), adi tülkü (lat. Vulpes vulpes), nəcib maral (lat. Cervus elaphus), çöldonuzu (lat. Sus scrofa), lan (lat. Dama dama) və Avropa cüyürü (lat. Capreolus capreolus) də var.
1988-ci ildə müasir Mureș Daşqını Milli Parkı olan ərazi çox sayda quş növünün mövcudluğu səbəbindən "Əhəmiyyətli quş sahəsi" olaraq təyin olundu. Bu növlərin arasında parkda sayı az olan, lakin milli parkın simvolu seçilən Kiçik xallı qartal (Aquila pomarina) da var.
Hər il təxminən 200 növ quş burada yaşayır və ya parkdan keçir. Bunlara böyük qarabatdaq (Phalacrocorax carbo), adi qarıldıq (Nycticorax nycticorax), boz vağ (Ardea cinerea), yaşılbaş ördək (Anas platyrhynchos), göl qağayısı (Larus ridibundus), adi qaşqaldaq (Fulica atra) danquşcuq (Ixobrychus minutus), maygülü (Tachybaptus ruficollis), sufərəsi (Rallus aquaticus), qızılı qızlarquşu (Merops apiaster) daxildir.
Parkda həmçinin çox sayda sahil qaranquşu (Riparia riparia) var. Mureș çayı üzərindəki sahil qaranquşlarının təxminən yarısına Mureș Daşqını Milli Parkında rast gəlmək olar.
Parkda müəyyən edilən sürünənlərin və altı növ amfibiya növlərinin hamısı Bern Konvensiyasının əlavələrində qeyd edilmişdir. Onların bu siyahılara daxil edilməsi, ekosistemin vəziyyəti üçün mühüm sayılan bu növlərin məhvi ilə əlaqədardır. Bu növlərə Avropa bataqlıq tısbağası (Emys orbicularis), damalı suilanı (Natrix tessellata), Avropa qızılca qurbağası (Bombina bombina) və böyük daraqlı triton (Triturus cristatus) daxildir.
Parkdakı balıq növləri üçün Mureș çayının dövri olaraq daşması bu müddətdə yeni qidalanma və qorunma yaratmaqla yanaşı, yeni yumurtlama sahələrini də təmin edir. Parkdakı su ekosistemi zəngin bir müxtəlifliyə və Mureș çayının digər hissələrindən daha çox balıq növünə malikdir. Mureș çayının bu hissəsindəki növlərə poru (Abramis sapa), qarasol (Vimba vimba), qızılı daban balığı (Carassius carassius), Ameiurus nebulosus, Gymnocephalus schraetser və Zingel zingel daxildir.
İstirahət və turizm[redaktə | mənbəni redaktə et]
Parkın bir çox yaşayış məntəqəsinə yaxınlığı səbəbindən, indi Mureş Daşqını Milli Parkı olan bölgə əsrlər boyu istirahət üçün istifadə edilmişdir. Vaxt keçdikcə yerli vətəndaşlar həm istirahət etmək, həm də həyatlarını davam etdirmək üçün bu sahədən asılı idilər. 2005-ci ildə burada gələcək də də dəvam edəcək bir qoruma bölgəsi yaradılır. Parkın ən çox ziyarət edilən yerləri Keala Meşəsi (Arad şəhərinə yaxınlığı səbəbindən) və Bezdin ərazisidir (geniş şəkildə parkın ən təbii hissəsi kimi tanınır).
Keala Meşəsi İstirahət Mərkəzi[redaktə | mənbəni redaktə et]
2001–2005 illəri arasında Rumıniyanın ən böyük təbiət dotasiyası olan (2.6 milyon avro qarşılığında maliyyələşdirilən) Mureș Daşqını Təbiət Parkı yaradıldı. Digər infrastruktur layihələrlə birlikdə burada parkın indiki istirahət mərkəzi də tikildi. 2007-ci ilin may ayında Arad şəhərinin kənarında yerləşən Keala Meşə İstirahət Mərkəzinin açılışı oldu. Binada 34 çarpayılıq otel, 70 nəfərlik qonaq otağı olan konfrans zalı, mətbəx və yemək sahəsi, laboratoriya və parkın inzibati ofisləri var.
Mədəniyyət[redaktə | mənbəni redaktə et]
Park sərhədləri daxilində üç monastır var. Hər üç monastır müvafiq kilsələr tərəfindən idarə olunur, lakin Mureș çayı və onun vacib ekosisteminə yaxınlıqları səbəbindən bu torpaqlar Mureș Daşqını Milli Parkının nəzarəti və qorunması altındadır.
Çayın şimal tərəfində Müqəddəs Parasçiva monastırı var. Bu parkdakı ən yeni monastırdır.
Çayın cənub tərəfində daha iki monastır yerləşir. Hodoș-Bodroq monastrı 1177-ci ildən qalmış Rumıniya pravoslav kilsəsinin qədim monastır təşkilatlarından biridir. Monastır hal-hazırda aktivdir və orada yaşayan və işləyən bir çox rahib var.
1539-cu ildə qurulan Bezdin Manastırı, hələ də qorunan və Rumıniyadakı az sayda Serb Pravoslav monastırlarından biridir. Hodoș-Bodrog Manastırı ilə müqayisədə Bezdin çox təcrid olunmuşdur və Mureș Daşqını Təbiət Parkının ən təbii hissəsi hesab olunan yerdədir.
Vəhşi təbiətə baxış[redaktə | mənbəni redaktə et]
Park içərisində zəngin quş həyatı yaşadığına görə park rəhbərliyi tərəfindən Bezdin monastırı ərazisində iki tikili inşa edilmişdir: 2004-cü ildə park, meşənin vəhşi həyat keçirmə potensialı olduğu bilinən bir ərazidə gözləm üçün "canlı qüllə" quruldu. 2005-ci ildə isə Bezdin bataqlığı yaxınlığında quşların seyri üçün qüllə tikildi. Bu qüllələrin hər ikisinə Bezdin Manastırı və Munar kommunasından çıxmaq mümkündür.
Ovçuluq və balıqçılıq[redaktə | mənbəni redaktə et]
Parkda müəyyən fəsillərdə və müəyyən ərazilərdə ovlanmağa icazə verilir. Balıq ovuna da icazə verilir, lakin balıq ovu üçün xüsuai lisenziya tələb olunur.
Ekoloji təhsil[redaktə | mənbəni redaktə et]
Böyük bir şəhərə yaxın olması və bunun parka səbəb ola biləcəyi böyük təsir səbəbi ilə ilk üç ildə parkın ekoloji təhsil proqramı sürətlə böyüdü: 100 şagirf (2006), 900 şagird (2007) və 2000-dən çox şagird (2008).
Park rəhbərliyi 2007-ci ilin yayında Rumıniya tərəfindən təyin olumuş təcrübi təhsil strategiyaları üzrə təlim keçməyə başlamışdır.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 3 4 Nationally designated areas (CDDA) (ing.).
- ↑ "Parcul Natural Lunca Muresului". 2017-09-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-03.
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Rəsmi sayt Arxivləşdirilib 2017-09-24 at the Wayback Machine
- Rosilvanın veb saytı