Nankin qətliamı

Vikipediya, açıq ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Nankin qətliamı
Əsas münaqişə: İkinci Çin-yapon müharibəsi
Nanking bodies 1937.jpg Sinxuay çayının sahilində qətliam qurbanlarının yanında dayanan yapon əsgəri.
Tarix 13 dekabr 1937 – yanvar 1938
Yeri Nankin, Çin
Nəticəsi 50.000–300.000[1][2] ölü (əsas mənbələr)
40.000–300.000[3] ölü (alimlərin konsesusu)
300.000[4][5][6] ölü (Çin hökuməti)
VikiAnbarda Commons-logo.svg əlaqəli mediafayllar

Nankin qətliamı (çin 南京大屠殺; yap. 南京事件) – İkinci Çin-yapon müharibəsi zamanı 1937-ci ildə Yaponiya ordusu tərəfindən Çin Respublikasının paytaxtı Nankin şəhərinin dinc sakinlərinə qarşı törədilmiş qətliam.

Haqqında[redaktə | əsas redaktə]

Qətliam 13 dekabr 1937-ci ildə – Nankin şəhərinin tutulduğu gündən başlamış və 6 həftə davam etmişdir. Qətliam zamanı yaponlar 40.000-300.000[7][8] dinc sakini və silahsız əsgəri qətlə yetirmiş, şəhərdə kütləvi zorlamalar və təcavüzlər təşkil etmişdirlər.[9][10]

Qətliamla bağlı qeydlərin çoxu gizli saxlandığından və 1945-ci ildə Yaponiyanın təslim olmasından sonra məhv edildiyindən tarixçilər qətliam zamanı dəqiq nə qədər insanın öldüyünü müəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkirlər. 1946-cı ildə Tokioda Uzaq Şərq beynəlxalq hərbi tribunalı qətliam zamanı 200.000-dən çox çinlinin öldürüldüyünü müəyyən etmişdir.[11] 1947-ci ildəki Nankin hərbi cinayətlər tribunalının araşdırmasına əsaslanan Çinin rəsmi rəqəmi isə 300.000-dən çoxdur. Dəqiq say 1980-ci illərdən bəri alimlər tərəfindən araşdırılır.[3][12]

Hadisə hələ də Çin-Yaponiya münasibətlərində mübahisəli məsələ olaraq qalır. Çin hökuməti qətliamın miqyasını şişirtməklə günahlandırıldığı halda,[13] bəzi tarixçilər və yapon millətçilər daha da irəli gedərək qətliamın siyasi məqsədlərlə uydurulduğunu iddia edirlər.[8][14][15][16] Qətliam Yaponiyanın digər Asiya ölkələri – Cənubi Koreya və Filippinlə münasibətlərində də mübahisə mövzusudur.[17]

Yaponiya hökuməti Nankinin tutulmasından sonra İmperiya ordusunun şəhərdə böyük sayda dinc əhali və silahsız əsgər öldürdüyünü etiraf etsə də və yapon müharibə veteranları xeyli sayda insanın öldürüldüyünü təsdiq etsələr də,[18][19] Yaponiyada hələ də kiçik qruplaşma hadisənin qətliam deyil, müharibənin bir parçası olduğunu hesab edir. Qətliamın rəddi yapon millətçiliyinin bir hissəsi olmuşdur.[20] Yaponiyada qətliamla bağlı fikirlər müxtəlif olsa da, çox az adam qətliamın baş verdiyini inkar edir.[20]

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

  1. ↑ "The Nanking Atrocities: Fact and Fable". Wellesley.edu. Arxivləşdirilib: [1] saytından February 28, 2011 tarixində. https://web.archive.org/web/20110228031202/http://www.wellesley.edu/Polisci/wj/China/Nanjing/nanjing2.html. İstifadə tarixi: 2011-03-06.
  2. ↑ "Nanking Atrocities – In the 1990s". nankingatrocities.net. Arxivləşdirilib: [2] saytından October 26, 2013 tarixində. https://web.archive.org/web/20131026021444/http://www.nankingatrocities.net/1990s/nineties_01.htm.
  3. ↑ 3,0 3,1 (2008) in Bob Tadashi Wakabayashi: The Nanking Atrocity, 1937–38: Complicating the Picture. Berghahn Books, 362. ISBN 1-84545-180-5.
  4. ↑ "论南京大屠杀遇难人数 认定的历史演变" (PDF). Jds.cass.cn. Arxivləşdirilib: [3] saytından 2014-03-22 tarixində. https://web.archive.org/web/20140322091900/http://jds.cass.cn/UploadFiles/2010/11/201011041014223781.pdf. İstifadə tarixi: 2016-03-16.
  5. ↑ "近十年" 侵华日军南京大屠杀"研究述评" (PDF). Jds.cass.cn. http://www.hprc.org.cn/pdf/DSZI200603018.pdf. İstifadə tarixi: March 16, 2016.
  6. ↑ "Modern China". Arxivləşdirilib: [4] saytından March 6, 2016 tarixində. https://web.archive.org/web/20160306190621/http://modernchina.org.cn/uploadfiles/zyqk/2010/12/201012021431330066.pdf. İstifadə tarixi: May 30, 2014.
  7. ↑ Levene, Mark and Roberts, Penny. The Massacre in History. 1999, page 223–224
  8. ↑ 8,0 8,1 Totten, Samuel. Dictionary of Genocide. 2008, 298–299.
  9. ↑ Iris Chang, The Rape of Nanking, p. 6.
  10. ↑ Lee, Min (March 31, 2010). "New film has Japan vets confessing to Nanjing rape". Salon/Associated Press. http://www.salon.com/2010/03/31/as_film_japan_massacre_documentary.
  11. ↑ "Judgement: International Military Tribunal for the Far East". Chapter VIII: Conventional War Crimes (Atrocities). November 1948. http://www.ibiblio.org/hyperwar/PTO/IMTFE/IMTFE-8.html.
  12. ↑ MacDonald, David B. (December 2005). "Forgetting and Denying: Iris Chang, the Holocaust and the Challenge of Nanking" Nəşr edən: Palgrave Macmillan. International Politics 42 (4): 403–27. DOI:10.1057/palgrave.ip.8800111. İstifadə tarixi: February 23, 2014.
  13. ↑ Japan, David Askew, Associate Professor, Ristumeikan Asia Pacific University,. "The Nanjing Incident: Recent Research and Trends". www.japanesestudies.org.uk. http://www.japanesestudies.org.uk/articles/Askew.html.
  14. ↑ Fogel, Joshua A. The Nanjing Massacre in History and Historiography. 2000, pp 46–48.
  15. ↑ Dillon, Dana R. The China Challenge. 2007, pp. 9–10
  16. ↑ Tokushi Kasahara, "数字いじりの不毛な論争は虐殺の実態解明を遠ざける", in 南京大虐殺否定論１３のウソ, ed. Research Committee on the Nanking Incident (Tokyo: Kashiwa Shobo, 1999), pp. 74–96.
  17. ↑ Gallicchio, Marc S. The Unpredictability of the Past. 2007, p. 158.
  18. ↑ "Q8: What is the view of the Government of Japan on the incident known as the "Nanjing Massacre"?". Foreign Policy Q&A (page content changed to "Under construction following the Statement by Prime Minister Shinzo Abe on August 14, 2015". Ministry of Foreign Affairs of Japan. http://www.mofa.go.jp/policy/q_a/faq16.html#q8.
  19. ↑ «I'm Sorry?». NewsHour with Jim Lehrer. December 1, 1998. İlkin mənbədən arxivləşdirili February 22, 2008.
  20. ↑ 20,0 20,1 Yoshida, Takashi. The Making of the "Rape of Nanking" (2006), pp. 157–58.

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

Vikianbarda Nankin qətliamı ilə əlaqəli mediafayllar var.

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Nankin_qətliamı&oldid=4571677"