Nikolay Qoqol

Nikolay Qoqol
ukr. Микола Васильович Гоголь-Яновський гербу Яструбець
Doğum adı	Микола Васильович Яновський Николай Васильевич Яновский
Doğum tarixi	20 mart 1809
Doğum yeri	Bolşıye Soroçintsı, Poltava quberniyası, Rusiya İmperiyası
Vəfat tarixi	21 fevral 1852 (42 yaşında)
Vəfat yeri	Moskva, Rusiya imperiyası
Dəfn yeri	Novodeviçye qəbiristanlığı Danilov monastrı[d]
Vətəndaşlığı	Rusiya imperiyası
Təhsili	Sankt-Peterburq Dövlət Universiteti
Fəaliyyəti	dramaturq, tarixçi, ədəbiyyat tənqidçisi, müəllim, şair, nasir, publisist, yazıçı
Fəaliyyət illəri	1827–1852
Əsərlərinin dili	rusca
Janrlar	dram, nəsr
Tanınmış əsərləri	Taras Bulba
Nikolay Qoqol Vikimənbədə
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Nikolay Vasilyeviç Qoqol (rus. Николай Васильевич Гоголь; 20 mart (1 aprel) 1809, Bolşıye Soroçintsı, Poltava quberniyası — 21 fevral (4 mart) 1852, Moskva) — rus yazıçısı, dramaturqu, şairi, tənqidçisi, publisisti. Rusiya və Ukrayna ədəbiyyatının klassiki hesab edilir.

Həyatı

Nikolay Vasilyeviç Qoqol 1809-cu ilin mart ayının 19-da Malorusiyanın Poltava quberniyasında, Soroçi qəsəbəsində anadan olmuşdur. Qoqolun atası Malorusiyanın xırda mülkədarlarından olub xoş xasiyyət, eyş-işrət sevən bir şəxs imiş ki, vaxtının çoxunu kefdə keçirirmiş. Anası isə sadədil bir qadın imiş ki, hər sözə inanarmış, çox vaxt ibadətə məşğul olarmış və bəzi vaxtları da səbəbsiz kədərlənər, darıxarmış. Qoqolun təbiət və məzacında valideynin bu müxtəlif cəhət və əxlaqı müşahidə olunurdu. Belə ki, Qoqol gah şad və xürrəm olub, insanları şirin söhbətləri ilə valeh edərmiş, gah da adamlardan qaçıb, bir bucağa sonsuz qəmə mübtəlaolub xəyal aləminə dalarmış.

Qoqol on üç yaşına kimi atasının mülkündə dinc və rahat yaşayıb, kənd əhlinin dolanacağı ilə tanış olmuşdur. Burada Qoqol malorusların eyş-işrətlərini, çalıb-oynamaqlarını, gözəl nəğmələrini, ənənə və adətlərini, əxlaq və adablarını mütəmadi müşahidə edib, sonralar gördüklərini bütünlüklə məharətlə yazıb, özünün həqiqətyazan bir ədibi-kamil olduğunu aşkar etmişdir.

Təhsil dövrü

Qoqol 13 yaşına çatanda təlim üçün Nejin gimnaziyasına yazılır. Burada Qoqol istək və rəğbətini ədəbiyyata salıb, təlim işlərinə elədə şövq və həvəs göstərmir; 1828-ci ildə bir növ gimn 90 aziyanı qurtarıb qulluq etmək şövqünə düşür və bu niyyətlə Peterburq şəhərinə yollanır. Amma burada onun işləri istədiyi kimi getmir və bir müddət asrət ilə dolanıb, ancaq iki ildən sonra departamentlərin birisində özü üçün alçaq bir çinovniklik xidməti tapır.

İş dövrü

Peterburqda Qoqol məşhur Jukovski ilə tanış olur və onun vasitə və köməyi ilə kənardan özünə bir iş tapıb, maaş sarıdan işini bir az yüngülləşdirir. 1831-ci ildə Qoqol Puşkin ilə tanış olur və bu tanışlıqdan istifadə edir. Puşkinin ona təsiri çox olur. Onun əvvəlinci əsərlərinə diqqət yetirib təqdir edir və gələcəkdə Qoqolun böyük və müqtədir bir ədib olacağını bildirib, bununla onun təbinə tab və qələminə qüvvət verir. Puşkin ilə yaxın olduqdan sonra Qoqola sanki təzə bir həyat verilir: onun təbi, istiqaməti-qəlbi nuraniyyət və fikri cəladat kəsb edir. Bu vaxta kimi onun üçün qaranlıqda olan çox sirrlər, pərdədə olan çox mənalar açılıb aydınlığa çıxır.

Yaradıcılığı

Rus ədiblərinin ən məşhurlarından birisi Qoqoldur.

Rusların milli ədəbiyyatının binasını qoyan Puşkin və Qoqol olubdur. Bu iki müqtədir ədibin qələmi sayəsində rusların ədəbiyyatı təbii halına və təbii rənginə düşüb, fransızların, ingilislərin və almanların ədəbiyyatı təsirindən xilas olmağa başlayıbdır.

Qoqol və Puşkin milli ədəbiyyatlarını məişətlərinin güzgüsü edib, özlərindən sonra gələn üdəba və şüəraya sağlam bir məslək, düz bir yol açıblar. Qoqol həqiqətyazan ədiblərin (realistlərin) babası və qabaqcıl örnəyidir.

Qoqol və Puşkin və bunlardan sonra Nikolay Nekrasov, İvan Turgenyev, Fyodor Dostoyevski, İvan Qonçarov, Lev Tolstoy, Anton Çexov və hal-hazırda Maksim Qorki və Leonid Andreyev əllərində məşəl rusların məişətinə daxil olub, onun hər səmtinə və küncünə işıq salıb, millətin yaralarını, ruhani və cismani qaranlıqları, qəm və şadlıqlarını görüb və gördüklərinin surətini və şəklini mahir nəqqaş kimi eyni ilə çəkib, bütün aləmə göstərib deyirlər: "Baxın, görün! Budur bizim millət; bu sayaqdır onun diriliyi və dolanacağı; budur onun halı, fikirləri, hissiyyatı və xəyalatı!"

Filmoqrafiya

1. Dikanka yaxınlığında xutor axşamları (film, 1961)
2. Peterburqdan anonim adam (film, 1977)

Mənbə

• anl.az saytı

Xarici keçidlər

• Britanika ensiklopediyası
• Columbiya ensiklopediyası Arxivləşdirilib 2007-02-02 at the Wayback Machine