On üç müəmma

On üç müəmma
ing. The Thirteen Problems ing. The Thursday Club Murders
Müəllif	Aqata Kristi
Janr	Dedektiv fantastika Qısa hekayələr
Orijinalın dili	İngilis dili
Ölkə	Birləşmiş Krallıq
Orijinalın nəşr ili	iyun 1932
Nəşriyyat	Collins Crime Club
Səhifə	256

On üç müəmma ilk dəfə 1932-ci ildə Böyük Britaniyada müəllifi Aqata Kristi olmaqla Collins Crime Club tərəfindən nəşr olunmuş detektiv hekayələr toplusudur. ABŞ-da toplu 1933-cü ildə Dodd, Mead and Company tərəfindən The Tuesday Club Murders adı ilə nəşr edilmişdir. Kolleksiyaya on üç hekayə daxildir ki, onların hər biri Miss Marplın qonaqlarından birinin “anlatdığı” detektiv hekayəsidir. Qalan qonaqlar sirri həll etməyə və cinayətkarın adını çəkməyə dəvət olunur.

Klub Üzvləri

• Miss Marple - əyri , həvəskar detektiv
• Raymond West - Miss Marplın qardaşı oğlu, gənc yazıçı
• Coys Lamprier - rəssam, Raymondun sevgilisi
• Ser Henry Clittering - Scotland Yardın keçmiş komissarı
• Doktor Pender - qoca kahin
• Cənab Peterik - yerli hüquqşünas

Bir il sonra kluba daxildir:

• Polkovnik Bantri
• Dolli Bantri - Polkovnikin arvadı
• Jane Helier - aktrisa
• Dr Lloyd

Süjetləri xülasəsi

"Çərşənbə axşamı" klubu

Ser Henrinin hekayəsi. Üç nəfər - evli cütlük və arvadın yoldaşı - şam yeməyinə otururlar. Nahardan sonra hamı özünü pis hiss edir, amma sonda arvad ölür. Ölüm səbəbi naharda verilən konservlərin tərkibində olan ptomain ilə zəhərlənmə olub. Xidmətçinin şəhadəti göstərir ki, ər arvadının ölümünü arzulayır. Polis cəsədi çıxarır və ölümün arsenik zəhərlənməsindən olduğunu müəyyən edir . İstintaq dalana dirənir: ərin motivi var idi, amma cinayət törətmək imkanı yox idi, yoldaşın imkanı var idi, amma motivi yox idi.

Astarte ziyarətgahı

Dr. Penderin hekayəsi. Doktor Pender dostu Ser Riçard Haydon tərəfindən Silent Grove adlı yeni mülkə dəvət edildi. Qonaqlar arasında ziyafətdə demək olar ki, bütün kişilərin başını döndərən sosialist Diana Eşli də olub. Evdən bir qədər aralıda, yamacda daş dövrünə aid binanın xarabalıqları - yaşayış evlərinin bünövrəsindən dairələr qorunub saxlanılmışdır. Bu yer " Astarte bağı " və ya "Astarte ziyarətgahı" adlanır . Ziyarətgahın qalıqları arasında gəzintilərin birində ilahə Astartenin geyimində olan Diana bir keşiş obrazını canlandırmağa və ona toxunan hər kəsi ölümlə hədələməyə başladı. Ona tərəf addım atan ev sahibi ölür. Ürəyi deşilib, amma yaxınlıqda silah yoxdur.

Qızıl külçələr

Raymond Westin hekayəsi. Təsvir edilən hadisələrdən iki il əvvəl Raymond Cornwallda yeni tanışı Con Nyumanla istirahət edirdi. Nyuman İspan Armadasının gəmilərindən xəzinə axtarışındadır . Kornuollda Raymond Nyumanın evində qalır. Onlar yerli Three Anchors meyxanasına gedirlər . Meyxananın sahibi Raymona şübhəli görünür. Ertəsi gün xəzinə ovu yerində tufan qopdu və Raymond pis hiss etdi. Nyuman gəzintiyə çıxıb yoxa çıxanda özlərini haqlı çıxardılar. O, ertəsi gün aşkar edilib. O, xəndəkdə huşsuz vəziyyətdə uzanmışdı.

Səkidə qan

Coys Lamprier tərəfindən rəvayət edilmişdir. Bu hekayənin səhnəsi həm də mənzərəli Wrathoul kəndi olan Kornuolldur. Bir səhər o, mənzərə çəkirdi ki, iki maşın bir-birinin ardınca otelə yaxınlaşdı. Birincisi evli cütlük, ikincisi qırmızı paltarlı qadın idi. Adı Dennis olan kişi qırmızı geyimli qadına Kerol adını verib və onu köhnə tanışı ilə tanış edərək həyat yoldaşı Margery ilə tanış edib. Coys kətan üzərində işləyərkən onların üçünün danışdığını və Dennisin qayıq icarəyə götürüb körfəzdə gəzmək təklifini eşitdi. Qayıqları sevməyən Kerol həmin yerə piyada gəlməyi və cütlüklə orada görüşməyi təklif edib. Coys daha sonra yerli pubda rəsm üzərində işləməyə qayıtdı. O, Dennisin Kerolu axtardığını gördü. O və Margery onu axtarmağa getdilər. Bütün bu müddət ərzində Coys meyxananın qarşısındakı səkidə qan ləkələri gördüyü hissini özündən çıxara bilmir, amma indi onlar yoxa çıxıb.

Motiv və imkan

Cənab Peterik hekayəsi. Bir vaxtlar onun Simon Claude adlı müştərisi var idi. Simon zəngin adam idi və onun yeganə oğlu Birinci Dünya Müharibəsi zamanı öldü. Oğlunun arxasında yeniyetmə yaşlarında ölən yetim qızı qalıb. Simonun qardaşı da öldü və onun üç yetkin uşağı Simonla yaşamağa başladı. Vəsiyyətnaməyə görə, bütün əmlak bu üç nəfərə bərabər payla keçirdi. Simonun evində ekstrasens xanım Spraqq peyda oldu və o, Simona ölmüş nəvəsi ilə ruhani görüş təşkil edəcəyinə söz verdi. Spragg və əri evin daimi sakinləri oldular. Bu vəziyyətdən təşvişə düşən cənab Peterik Simonun bacısı oğullarına seanslarda iştirak etmək üçün evə peşəkar birini dəvət etməyi təklif etdi. Qonaq professor Spraggların fırıldaqçılar olduğu qənaətinə gəlir. Simon professoru dəvət etdiyi üçün qardaşı oğluna qəzəblənir. O, Peteriki çağırır və yeni vəsiyyətnamə tərtib edir, ona əsasən qardaşı qızlarının hər birinə beş min funt sterlinq, mirasın əsas hissəsini isə Spraqlara qoyur. Peterik onu danışdıra bilmir. Vəsiyyət edildi. Simon iki ay sonra öldü. Peterik vəsiyyətnamə ilə zərfi açdıqdan sonra içərisində boş bir vərəq aşkar edir.

Müqəddəs Pyotrun barmaq izləri

Miss Marplın hekayəsi. Miss Marplın qardaşı qızı Meybel uğursuz bir evlilik keçirdi. Əri kobud və tez əsəbləşən adam idi. Tez-tez mübahisə edirdilər. Miss Marpl Mabelin evinə baş çəkməkdən imtina etdi və həmişə ona baş çəkməmək üçün bəhanələr tapırdı. Mabelin əri gözlənilmədən ölür. Meybel Miss Marpldan xahiş edir ki, gəlib ona təcili kömək etsin. Bütün şəhər ona tərəf çevrildi. Bütün cəmiyyət onun ərini zəhərlədiyinə əmindir. Qəfil ölümündən bir neçə gün əvvəl Mabel aptekdən arsen alırdı. Onun sözlərinə görə, intihara hazırlaşırdı. Bununla belə, arsen yox olub. Miss Marpl cəsədin eksqumasiyasında israrlı olmağı məsləhət görür. Yarılma ölüm səbəbinin qətiliklə arsen zəhərlənməsi olmadığını təsdiqləyir. Miss Marpl, ölümündən əvvəl Geoffrey'nin daim təkrarladığını iddia edən aşpazın ifadəsi ilə maraqlandı: "bir çanta balıq".

mavi ətirşah

Klubun ilk iclasından bir il keçdi. Ser Henri yenidən Sent Meri Medə gəlir və miss Marplı polkovnik Bantri və arvadı Dollinin evinə şam yeməyinə dəvət edir. O, bütün iştirakçıları klubun iclaslarını davam etdirməyə dəvət edir. Polkovnik Bantrinin hekayəsi. Hekayə Corc Priçard və onun indi ölmüş həyat yoldaşından bəhs edir. Xanım Pritçard çətin bir insan idi, əlil idi, onun ətrafında tibb bacıları ordusu qaynaşırdı, lakin heç biri xəstə ilə dil tapa bilmədiyi üçün uzun müddət qalmadı. Yeganə istisna Coppling bacı idi. Xanım Priçard falçıları sevirdi. Bir gün nə mister Priçard, nə də Kopplinq bacı evdə olmayanda evdə bir Zarida peyda oldu. Cənab Pritçard qayıdanda arvadı ona dedi ki, Zaridə evin bədbəxt olacağını proqnozlaşdırıb və ona evdə mavi çiçəklərdən uzaq durmağı tövsiyə edib. Bir neçə gün sonra falçıdan müxtəlif mavi rənglərin mənalarını sadalayan xəbərdarlıq məktubu gəldi. Məktubda deyilir ki, mavi ətirşah ölüm deməkdir. Bir neçə gündən sonra evdəki divar kağızı üzərindəki güllərin rəngi maviyə çevrilməyə başlayıb. Xanım Priçardın otağındakı divar kağızı üzərində ətirşah çiçəkləri tamamilə mavi rəngə çevriləndə o öldü.

Yoldaş

Dr. Lloydun hekayəsi. Onun hekayəsi Kanar adalarında Las Palmasda baş veribhəkim tibbi səbəblərdən bir müddət burada yaşamışdır. Bir gün o, sahildə iki orta yaşlı qadının diqqətini çəkdi. Biri kök, digəri arıq idi. Həkimin müəyyən etdiyi kimi, xanımlar ingilis olub. Bir neçə gün sonra həkim öyrənib ki, faciə baş verib və digəri ona kömək etməyə çalışsa da, xanımlardan biri boğulub. Boğulan qadın Miss Durant son beş ay ərzində ikinci xanım Miss Bartonun yoldaşı olub. Miss Bartonun miss Duranta heç kömək etmədiyini, əksinə başını suyun altında saxladığını iddia edən şahidlərdən birinin ifadəsi doktor Lloydun təəccübünə səbəb olub. Miss Barton adanı tərk etməzdən əvvəl ona məhkəməsiz qırğına bəraət verilməsi ilə bağlı qəribə suallar verəndə doktor Lloyd şübhələndi.

Dördü şübhə altındadır

Ser Henrinin hekayəsi. Hekayənin ilkin ipucu yoxdur, yalnız dörd şübhəli bilinir, onlardan üçü az olmayan qurbandır. Söhbət müharibədən sonra yaranmış Alman gizli cəmiyyəti “Qara Əl”dən ( almanca: Schwartze Hand ) gedir. Cəmiyyət öz metodları və məqsədləri ilə Camorraya bənzəyir.. Müəyyən bir Dr.Rozen təşkilatı məhv etmək üçün içəri daxil olur. Uğurlarına baxmayaraq, bir gün öldürüləcəyinə tam əminliklə İngiltərəyə qayıtdı. Onun ailə üzvləri bunlar idi: qardaşı qızı Qreta, qoca qulluqçu Gertrude, bağban Dobbs və katib Çarlz Templeton. Bir gün Rosen ölü tapılır, ölüm səbəbi pilləkənlərdən yıxılmadır. Dörd şübhəli alibi təqdim edə bilmir, lakin hər biri ölüm zamanı orada olmadığını iddia edir.

Milad faciəsi

Miss Marplın hekayəsi. Miss Marpl Miladdan əvvəl kurortda istirahət edirdi. Orada gənc evli cütlük, Cek və Qledis Sanders ilə tanış oldu. O, intuitiv olaraq anladı ki, əri arvadını öldürəcək. Səbəb puldur. Gənc cütlük Qledisin gəliri hesabına yaşayır, lakin onların paytaxta nəzarəti yoxdur. Qledis bütün kapitalı ərinə vəsiyyət etdi, əri öləcəyi təqdirdə ondan istifadə edə biləcək. Miss Marpl onu tramvaydan itələyərək öldürmək istədiyinin şahidi oldu, lakin sonra konduktor onu xilas etdi. Qarşıdan gələn bədbəxtlik mühiti qurulmağa davam etdi, pansionatın iki əməkdaşı öldü. Miss Marpl bu gözlənilməz ölümləri iki xanımla müzakirə edir və Sandersin onları dinlədiyini görür. Növbəti axşam xanım Sanders ölü tapılır.

ölüm otu

Xanım Bantrinin hekayəsi. O, əri ilə Ser Bursinin evində qaldı. Axşam yeməyində bağdan yığılmış adaçayı yarpaqları ilə yeməklər verilirdi . Adaçayı yarpaqları arasında tülkü cücərtilərinə rast gəldi . Axşam yeməyindən sonra hamı xəstələndi, lakin himayəçisi Ser Bursi olan Silviya Kin öldü. Yarılma onun tülküdə olan digitalis zəhərlənməsindən öldüyünü göstərdi. Qonaqlar arasında Silviyanın keçmiş nişanlısı Cerri Lorrimer, eləcə də Cerrinin guya sevgilisi olan Maud Vey adlı gənc də var idi. Silviyanın ölümündən altı ay sonra ikisi evləndi.

Bungalov hadisəsi

Jane Helier tərəfindən hekayə. O, bir əyalət şəhərində qastrol səfərində idi. Orada polislə əlaqə saxlamalı oldu. Yaxınlıqdakı bungalovda quldurluq olub və Leslie Folkner adlı gənc həbs edilib və quldurluqda ittiham olunub. O, uğursuz dramaturq olduğunu söylədi. Əsərlərindən birini oxumaq üçün Ceynə göndərdi. O, ona tamaşanı bəyəndiyini söylədi və onu öz bungalovuna gəlib müzakirə etməyə dəvət etdi. Gəldi, qulluqçunun ona təklif etdiyi kokteyli içdi və yuxuya getdi. O, yolda oyanıb, orada polis onu aparıb. Bungalov aktyor Klod Lisonla evli olan məşuqəsi, aktrisa Meri Kerrlə tanış olduğu ser Henri Kohenə məxsus idi. Kimsə Kerrin adından polisə zəng edərək Folkneri soyğunçu kimi qələmə verərək soyğunçuluq haqqında danışıb. Bir neçə gün sonra gələn Kerr bütün zinət əşyalarının yox olduğunu bildirdi.

Suda boğularaq ölüm

Ser Henri yenidən Müqəddəs Meri Medin yanına gəlir. Gəldiyi səhər yerli bir qız boğulmuş vəziyyətdə tapılır. Yerli sakinlər Rouzun London memarı Reks Stenforddan hamilə olduğunu və utanaraq intihar etdiyini dedilər. Daha sonra məyus olmuş Miss Marpl ser Henrinin yanına gəldi və Rouzun öldürüldüyünü bildirdi. O, hərtərəfli araşdırma aparılmasını xahiş edir. O, ser Henriyə üzərində şübhəlinin adının yazılmış və istintaqın yanlış getdiyi görünsə, oxuya biləcəyi bir vərəq verir. Qızın atası qatilin Stenford olduğuna əmindir. Müstəntiqlər gənci sorğu-sual üçün çağırır və o, Rouzun doğmamış uşağının atası olduğunu etiraf edir. Ona bir qeyd yazdı və çay kənarında görüş təyin etdi, amma gələ bilmədi. Stenford ayrılmamaq üçün yazılı öhdəliyi ilə əsas şübhəli olur.