Onxoserkoz

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Onxoserkoz
XBT-10-KM B73
XBT-9-KM 125.3[1]
DiseasesDB 9218
MeSH D009855
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Onxoserkoz (çay korluğu) — filarioz qrupuna aid olan, dərialtı düyünlərin əmələ gəlməsi, dərinin və gözlərin zədələnməsi ilə xarakterizə olunan helmintoz.[2] Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı bu patologiyanı unudulan xəstəliklər qrupuna daxil etmişdir.

Etiologiya və epidemiologiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

100.000 əhaliyə onxoserkozun dünya miqyasında yayılması.
  məlumat yoxdur
  10 az
  10-50
  50-60
  60-70
  70-80
  80-90
  90-100
  100-150
  150-200
  200-300
  300-400
  400 daha çox

Xəstəliyin törədicisi Onchocerca volvulus adlı helmintdir. Helmintin uclarına doğru incələn saplı bədəni var, dişilərdə təxminən 35–50 mm, erkəklərdə isə 19–42 mm, eni 0,27–0,40 mm (dişilərdə) və 0,130–0,210 mm (erkəklərdə) olur. Parazit qurd Simulium növünə aid olan hünülərin dişləmələri ilə yayılır.[3] İnfeksiya baş verməzdən əvvəl adətən bir çox dişləmələr olur.[4] Bu hünülər çayların yaxınlığında yaşayır, buna görə də xəstəliyin adı çay korluğudur.[4]

Yetkin qurdlar insanın limfa düyünlərində məskunlaşır, burada dişilər mikrofilariya adlanan çoxlu sürfələr həyata gətirir. Mikrofilariyanın bir hissəsi görmə orqanının bütün toxumalarına nüfuz edərək insan gözünə daxil olur. Göz almasında onlar iltihab, qanaxma və nəticədə görmə itkisinə səbəb olan digər ağırlaşmalara səbəb olurlar.

Yoluxmuş insanın dərisi şiddətli qaşınır, səpir və zədələnir.[5]

Dünyada 18 milyona yaxın onxoserkoz xəstəsi var, onlardan təxminən 600 minində xəstəlik görmə qabiliyyətinin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına və ya tam korluğa səbəb olub.[6] Ən çox xəstəlik Qərbi və Mərkəzi Afrikada qeydə alınır.[7] Xəstəlik Yəməndə və Latın Amerikasının altı ölkəsində də qeydə alınıb.[8]

Heyvanlar da onxoserkozdan əziyyət çəkirlər.[9]

Klinik şəkili və patogenezi[redaktə | mənbəni redaktə et]

İnkubasiya müddəti təxminən 1 ildir.

Parazitozun klinik mənzərəsi ölən mikrofilariyalara immunoallergik reaksiyalar nəticəsində yaranır. İnsan bədənində şiddətli invaziyada gündə təxminən 100.000 mikrofilariya ölür.

Ümumi simptomlar invaziyanın intensivliyindən asılıdır. Onlara daxildir:[8]

  • yüksək bədən temperaturu (ağır hallarda 39-40 ° C-ə qədər);
  • baş ağrısı;
  • zəiflik;
  • dəridə dəyişikliklər (sərt, lopa olur, səpgilər görünür).

Onxoserkozun xarakterik əlaməti dərinin altında 7 sm ölçüyə qədər sıx lifli düyünlərin əmələ gəlməsidir. Düyünlər bud-çanaq, oynaqlar, kürək sümüyü nahiyəsində və nadir hallarda başda lokallaşdırıla bilər. Afrikanın endemik bölgələrində yaşayan insanların 40-50%-da dəriyə parazitlərin təkrar yoluxması davamlı qaşınmaya səbəb olur. Tez-tez qaşınma dəridə müvafiq patomorfoloji dəyişikliklərə səbəb olur: dermatit, likenifikasiya və nəticədə atrofik vəziyyətlər. Qasıq nahiyələrində dərinin degenerativ sallanması tez-tez qeyd olunur.[10] Hal-hazırda onxoserkoz zamanı dəri dəyişikliklərinin təsnifatı hazırlanmışdır.[11]

Proqnozun ciddiliyi gözlərin zədələnməsi ilə müəyyənləşdirilir. Korluğun inkişaf riski endemik ərazinin hünü-daşıyıcıları ilə yoluxmasından asılıdır. İnvaziya uzun illər davam edərsə, sklerozan keratit və iridosiklit inkişaf edir, bu da görmə itkisinə səbəb olur. Bundan əlavə, mikrofilariyalar retinaya və göz qapaqlarını təmin edən damarlara nüfuz edə bilirlər.[12] Optik sinirin çıxışında retinanın iltihabı da görmə qabiliyyətini ciddi şəkildə poza bilər.[13]

Müalicə və proqnozu[redaktə | mənbəni redaktə et]

Onxoserkozun müalicəsində əsas vəzifə xəstənin bədənində patoloji dəyişikliklərin qarşısını almaq və vəziyyətini yüngülləşdirməkdir. Başda dərialtı lifli düyünlərin lokalizasiyası ilə patogenin gözlərin yaxınlığında yerləşməsi səbəbindən cərrahi müdaxilə tövsiyə olunur. Bütün digər hallarda əsas müalicə üsulu dərmanlardır:[14]

  • İvermektin — mikrofilariyalara qarşı təsirlidir. İldə 1-2 dəfə 150 ​​mkq / kq dozada daxili təyin edilir.
  • Suramin — güclü antibakterial dərmandır. Cinsi yetkin helmintlərə qarşı təsirlidir. XX əsrin 70-ci illərində istifadə edilmişdir.
  • Doksisiklin — Volbaxiya cinsindən olan qurdların, bakteriyaların simbionlarını öldürən antibiotikdir. Onun 4-6 həftə ərzində qəbulu bəzi yetkin dişilərin ölümünə və onların sterilizasiyasına səbəb olur.
  • Digər dərmanlar: moksidektin.

Mümkün dərin göz zədələnməsi səbəbindən onxoserkoz üçün proqnoz həmişə ciddi olmalıdır.[15]

Atlarda onxoserkoz[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu xəstəlik atlar arasında geniş yayılmışdır və dəstəkləyici toxumanın zədələnməsi ilə xarakterizə olunur (vətər, başın arxası, boyun, üzvlər). İnfeksiya otlaqlarda baş verir. Əksər heyvanlarda onxoserkoz daşıyıcı, bəzilərində aseptik formada keçir və ya nekrozla piogen (irinli) infeksiya ilə çətinləşir.[16]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Disease Ontology (ing.). 2016.
  2. ↑ "Онхоцеркоз (речная слепота) на medikk.ru". 2012-10-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-07-25.
  3. ↑ "Parasites – Onchocerciasis (also known as River Blindness) Epidemiology & Risk Factors". CDC. 21 May 2013. 19 April 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 March 2014.
  4. ↑ 1 2 "Onchocerciasis (also known as River Blindness)". Parasites. CDC. 21 May 2013. 26 February 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 March 2014.
  5. ↑ "Onchocerciasis (river blindness)". www.who.int (ingilis). 2020-04-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-06.
  6. ↑ Evans TG. Socioeconomic consequences of blinding onchocerciasis in West Africa. Bull WHO 1995; 73: 495-506.
  7. ↑ "WHO | Priority eye diseases". 2011-12-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-12-11.
  8. ↑ 1 2 "Онхоцеркоз на gelminty.ru". 2012-10-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-07-25.
  9. ↑ "Онхоцеркоз крупного рогатого скота". Московский ветеринарный веб-центр. 2018-08-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-09-01.
  10. ↑ Nelson GS. Hanging groin and hernia, complications of onchocerciasis. Trans R Soc Trop Med Hyg 1958; 52: 272-275.
  11. ↑ Murdoch ME, Hay RJ, Mackenzie CD, et al. A clinical classification and grading system for the cutaneous changes in onchocerciasis. Br J Dermatol 1993; 129: 260-269.
  12. ↑ Rodger FC. The movement of microfilariae of Onchocerca volvulus in the human eye from lid to retina. Trans Roy Soc Trop Med Hyg 1959; 53: 138-141.
  13. ↑ Abiose A, Jones BR, Cousens SN, et al. Reduction in incidence of optic nerve disease with annual ivermectin to control onchocerciasis. Lancet 1993; 341: 153-154.
  14. ↑ "Онхоцеркоз на Эпидемиолог.ру". 2012-05-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-07-26.
  15. ↑ "Онхоцеркоз на medkarta.com". 2013-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-07-26.
  16. ↑ В.С.Ершов и др. Паразитология и инвазионные болезни сельскохозяйственных животных. М. 1959.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Onxoserkoz&oldid=6787518"