Ovçular təpəsi boyunbağısı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Ovçular təpəsi boyunbağısı
Material qızıl
Ölçü uzunluğu: 18 sm
eni: 6 mm
Yaranıb Eneolit
Yeri Ovçular təpəsi
Tarixi 2008
Kəşf olunub Vəli Baxşəliyev, Ketrin Marro və Səfər Aşurov
Saxlanılır Heydər Əliyev Mərkəzi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ovçular təpəsi boyunbağısıOvçular təpəsi yaşayış yerindən aşkar edilmiş Eneolit dövrünə aid qızıl boyunbağı. Boyunbağı AMEA Naxçıvan Bölməsi və Fransa Milli Araşdırmalar Mərkəzinin birgə həyata keçirdiyi arxeoloji tədqiqatlar zamanı arxeoloqlar Vəli Baxşəliyev, Ketrin Marro və Səfər Aşurov tərəfindən aşkarlanmışdır. Artefakt Cənubi Qafqazın ən qədim qızıl əşyası kimi qiymətləndirilmişdir.

Ərəfə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Naxçıvan ərazisi qədim tarixi abidələr və yaşayış məskənləri ilə zəngindir. Naxçıvan İkiçayarasına yaxın yerləşdiyinə görə burada mədəniyyət daha tez inkişaf etmiş və bu ərazidə yaşayan tayfalar İkiçayarası mədəniyyətləri ilə daimi əlaqədə olmuşlar. Regionda yerləşən I KültəpəII Kültəpə, Naxçıvantəpə, Maxta, Oğlanqala və digər çoxsaylı qədim yaşayış yerlərində aparılmış tədqiqatlar bölgənin qədim tarixinə dair maraqlı məlumat və artefaktların üzə çıxarılmasına imkan vermişdir.

Ovçular təpəsi yaşayış yeri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şərur rayonunun Dizə kəndi yaxınlığında yerləşən və e.ə. V–III minilliklərə[1] aid edilən Ovçular təpəsi yaşayış yerində ilk tədqiqatlar Vəli Əliyev və A. Q. Seyidov tərəfindən aparılmışdır. Həmin tədqiatlar zamanı arxeoloqlar abidə ərazisindən Eneolit və İlk Tunc dövrünə aid mədəni təbəqə və müvafiq artefaktlar aşkar etmişlər.[1] Daha sonra abidədə S. H. Aşurov arxeoloji qazıntı işləri aparmış və çoxsaylı tikinti qalıqları üzə çıxarmağa müvəffəq olmuşdur. Tədqiqatçıların fikrincə, Ovçular təpəsi yaşayış yerinin əsas xüsusiyyətlərindən biri, burada Cənubi Qafqaz ölkələri üçün xarakterik olan Kür-Araz mədəniyyəti təbəqəsinin sonrakı dövrlərin mədəni qatları ilə örtülməməsidir.[2]

Boyunbağı[redaktə | mənbəni redaktə et]

2006-cı ildən etibarən Ovçular təpəsi yaşayış yerində AMEA Naxçıvan bölməsi və Fransa Milli Araşdırmalar Mərkəzinin mütəxəssisləri Vəli Baxşəliyev, Ketrin Marro və Səfər Aşurov birgə arxeoloji qazıntılara başlamışlar. Bu qazıntılar nəticəsində Son Eneolit dövrünə aid daştəməl üzərində inşa edilmiş kərpic yaşayış evlərinin qalıqları aşkar olunmuş və Ovçular təpəsi sakinlərinin Übeyd sakinləri ilə əlaqə saxlaması müəyyən edilmişdir. 2010-cu ildə arxeoloqlar yaşayış yerindən şərti olaraq "şahzadə qəbri" adlandırılan məzar aşkar etmişlər. 2008-ci ildə isə Ovçular təpəsindən qızıl boyunbaının qalıqları aşkarlanmışdır. AMEA Naxçıvan Bölməsinin İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun Təsviri və Dekorativ Sənətlər Şöbəsinin müdiri Fizzə Quliyevanın "Qafqaz ərazisində tapılmış ən qədim qızıl əşya"[3] kimi qiymətləndirdiyi boyunbağı həmin dövr üçün xarakterik olan çəngəlşəkilli başlığa malikdir. Son Eneolit dövrünə aid edilən zinət əşyasının uzunluğu 18 sm, eni isə 6 mm-dir.[4] Sənət əsəri Qafqaz arxeologiyası, etnoqrafiyası, dekorativ-tətbiqi sənətləri tarixində yeni səhifə açmaqla, Azərbaycan zərgərlik sənəti və milli geyim mədəniyyəti tarixində mühüm kəşf kimi qiymətləndirilmişdir.[4]

Sərgilənməsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

16 mart 2018-ci ildə Bakıdakı Heydər Əliyev Mərkəzində açılmış "Azərbaycan inciləri: tarixin axarında" adlı sərgidə boyunbağı ilk dəfə ictimayətə təqdim edilmişdir.[5]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. 1,0 1,1 Н. Г. Алиев, И.Г.Нариманов. Култура Северного Азербайджана эпохи позднего Энеолита. Баку. 2000. (#accessdate_missing_url)
  2. VƏLI BAXŞƏLIYEV, CATHERINE MARRO, SƏFƏR AŞUROV. O V Ç U L A R T Ə P Ə S İ (2006—2008-ci il tədqiqatlarınin ilk nəticələri / First Preliminary Report: the 2006- 2008 seasons) (PDF). Baku: Elm. 2010. 2016-03-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 19 mart 2018.
  3. "Naxçıvanda Qafqazın ən qədim qızıl bəzək əşyası tapılıb". azertag.az. AzərTac. 19.12.2017. 2020-02-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 mart 2018.
  4. 4,0 4,1 "Naxçıvanda Qafqazın ən qədim qızıl bəzək əşyası tapılıb". report.az. 19 Dekabr, 2017. 2020-10-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 mart 2018.
  5. "CƏNUBİ QAFQAZIN ƏN QƏDİM ZİNƏT ƏŞYASI HEYDƏR ƏLİYEV MƏRKƏZİNDƏ". http://heydaraliyevcenter.az. Heydər Əliyev Mərkəzi. 16 mart 2018. 2018-10-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 mart 2018.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]