Paraskevi Qiriazi
| Paraskevi Qiriazi | |
|---|---|
| alb. Parashqevi Qiriazi | |
 | |
| Doğum tarixi | 2 iyun 1880 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1970[1][2] |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | dilçi |
.svg){kind=small} |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Paraskevi Qiriazi (alb. Parashqevi Qiriazi; 2 iyun 1880, Bitola – 1970[1][2], Tirana) — Alban qadın təhsilinin qabaqcılı, özünü təhsilə adamış şəxs və pedaqoq.
Bioqrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]
1880-ci ildə Osmanlı imperatorluğunun Manastır şəhərində, indi Makedoniyanın Bitola şəhərində iki qardaş və iki bacı olan Kiriazi ailəsində anadan olub.
On bir yaşında ikən qardaşı Gerasimə və bacısı Sevastiyə 1891-ci il oktyabrın 15-də Korca şəhərində açılan Albaniyada ilk qızlar məktəbində qızlara dərs deməyə köməklik edir[3]. Daha sonra İstanbuldakı Robert kollecində oxuyur, sonra Korcaya qayıdır. Burada 1887-ci ildə açılmış ilk alban ibtidai məktəbində müəllim işləmişdir.
1908-ci ildə o, yeni alban əlifbası haqqında qərar qəbul edən Manastır konqresində iştirak edən yeganə qadın idi. O, həmçinin Albaniyanın digər kəndlərində uşaq təhsili və axşam məktəblərinin təşkilatçısı kimi tanınırdı, burada yerli kitabxanaların yaradılmasına kömək edirdi. O, 1909-cu ildə Yll' i Mëngjesit assosiasiyasını qurmağa kömək edir. 1917-ci ildə bacısı və əri ilə birlikdə ABŞ-a mühacirət edəndə orada eyni adlı dövri nəşri (1920-ci ilə qədər) çap etməyə davam edir. Jurnal iki həftədən bir nəşr olunurdu və burada Albaniya siyasəti, cəmiyyəti, tarixi, filologiyası, ədəbiyyatı və folkloruna dair materiallar yer alırdı.
1914-cü ildə qohumları ilə Rumıniyaya, oradan isə Amerikaya mühacirət edir. 1919-cu ildə Paris Sülh Konfransında iştirak edərək, albanların hüquqlarını müdafiə etdiyi Alban-Amerika icmasının üzvü olur. 1921-ci ildə Albaniyaya qayıdır və burada ictimai-siyasi həyatda iştirakını davam etdirir. O, Tiranada "Kyrias" adlı Qadınlar İnstitutunun həmtəsisçisi (bacısı ilə) və daha sonra direktoru olub. 1928-ci ilin oktyabrında o, Tiranada Kraliça Ana və Kral Zoqunun bacısı şahzadə Kseniyanın himayəsi altında mövcud olan və ölkə daxilində filialları olan Qruaja Şqiptare (Alban Qadını) təşkilatını qurur. Təşkilatın məqsədi təhsil, gigiyena və xeyriyyəçilik fəaliyyətinin inkişafına, qadınların Alban cəmiyyətində rolunun artırılmasına yönəlib. Savadlı bir insan olan Paraskevi orada rəhbər vəzifə alır. 1929–1931-ci illərdə bu təşkilat Paraskevi və onun bacısı Sevastinin fəal işlədiyi "Şqiptarja" mətbəsini nəşr etdirir.
1939-cu ildə İtaliyanın Albaniyaya hücumu ilə başlayan zaman Qiriazi II Dünya Müharibəsi boyu antifaşist mövqelərdə olub. Fikirlərinə görə o, bacısı ilə birlikdə əsir götürülərək Belqrad yaxınlığındakı Banica konsentrasiya düşərgəsinə yerləşdirilir. Müharibədən sonra sərbəst buraxılaraq Tiranaya qayıdırlar. Kral Zoqu ilə əlaqəyə görə bacıların bütün ailəsi repressiyaya məruz qalır. Alban alimi və antifaşist Skander Luarasinin səyləri, həmçinin siyasətçi Vito Kaponun müdaxiləsi ilə bacılar qismən reabilitasiya olunublar.
İllərdir həbs həyatı 1970-ci ildə Tiranada vəfat edən Paraskevinin səhhətinə təsir göstərir.
Xatirə[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qiriazi bacıları "Alban təhsilinin anaları" hesab olunurlar. Alban yaşayış məntəqələrindəki bir çox təhsil müəssisələri onların adını daşıyır[4].
Nyu-Yorkdakı Alban Amerika Qadınlar Təşkilatı Qiriazi bacılarının adını daşıyır.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ 1 2 Parashqevi Qiriazi // WomenWriters (ing.).
- ↑ 1 2 Parasqevia Qiriazi // Faceted Application of Subject Terminology.
- ↑ Elsie, Robert. Historical Dictionary of Albania. — Scarecrow Press Inc., 2010. — P. 377–378. — ISBN 978–0810861886
- ↑ "Nënat e kombit, historia e motrave Sevasti dhe Parashqevi Qiriazi" (alban). "Bota Sot" Online. 2012-03-30. 2016-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-04-09.