Pontika yemişanı

Pontika yemişanı
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Fabidlər Dəstə: Gülçiçəklilər Fəsilə: Gülçiçəyikimilər Yarımfəsilə: Gavalıkimilər Triba: Maleae Yarımtriba: Malinae Cins: Yemişan Növ: Pontika yemişanı
Beynəlxalq elmi adı
Crataegus pontica K.Koch, 1853
Şəklin VikiAnbarda axtarışı

Pontika yemişanı (lat. Crataegus pontica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin yemişan cinsinə aid bitki növü.

Ümumi yayılması

Azərbaycanda, Orta Asiya Respublikalarında, Türkiyə, İraq və İranda yayılmışdır.

Azərbaycanda yayılması

Zaqatala-Balakən və Naxçıvan MR (Babək, Şahbuz) ərazilərində dəniz səviyyəsindən 800–2000 m yüksəkliklərdə təbii halda rast gəlinir.

Statusu

Azərbaycanın nadir bitki növüdür. EN A1abc; Bb(i, ii).

Bitdiyi yer

Quru, əsasən daşlı, bəzən yamaclarda tək ağaclarla bitir, bəzən kiçik kolluqlar əmələ gətirir.

Təbii ehtiyatı

Azərbaycanda dar bir arealda yayılmışdır.

Bioloji xüsusiyyətləri

Hündürlüyü 6–10 m-ədək olan, enli çətirli ağacdır. Budaqları tünd boz, illik budaqları və zoğları tükcüklüdür. İynələri yoxdur. Yarpaqları möhkəm, göyümtül yaşıl; alt yarpaqları tərs yumurtavarı, çox vaxt uzunsov, ucu iridişli və ya üç hissəli, yuxarı yarpaqların uzunluğu və eni 4,5–6,5 sm, rombvari və ya enli tərs yumurtavarı, bünövrəsi enli, dərin 5 bölümlü, çox vaxt 3 yerə bölünmüş orta hissəli və ya yeddi yerə bölünmüşdür. Qanadları əsasən uzunsov, onların uzunluğu çox vaxt enindən 3 dəfə çox, kənarları bütöv, ucunda 1–4 iri dişlidir. Bəzi fərdlərdə bütün yarpaqları üç qanadlıdır. Saplağının uzunluğu 1–1,5 sm-dir. Çiçək qrupları yığcam, diametri 3–5 sm, 8–14 çiçəkli, tükcüklü oxlu və uzunluğu 3–7 mm olan çiçək saplaqlıdır. Çiçəklərin diametri 1,5–2 sm olub kasayarpaqları enli üçkünc, biz, meyvələrində əyilmişdir. Erkəkcikləri 20, ağ tozluqludur. Sütuncuqları 2–3-dür. Meyvələri 1–2 ədəd olub diametri 15–28 mmə qədər olur və rəngi sarı, yaşıl narıncıdan narıncı sarıyadək, bəzən qırmızımtıl olur. Çəyirdəkləri 2–3 ədəd, birinci halda hamar üst tərəfi, ikincidə küt, üç hissəlidir. Mayda iyulda çiçəkləyir. Sentyabrda meyvə verir.

Çoxalması

Təbiətdə generativ və vegetativ yolla çoxalır.

Təbii ehtiyatının dəyişilməsi səbəbləri

Başlıca olaraq insan fəaliyyətidir.

Becərilməsi

Mədəni halda Nəbatat bağlarında becərilir.

Qəbul edilmiş qoruma tədbirləri

Qəbul edilmiş qoruma tədbiri yoxdur.

Zəruri qoruma tədbirləri

Azərbaycanın "Qırmızı Kitabı"na daxil edilməsi zəruridir.