Qütbşahlılar

سلطنت قطب شاهی
Qolkonda sultanlığı
سلطنت قطب شاهی; Qolkonda sultanlığı
1518–1687
	Bayraq
Paytaxtı	Qolkonda 1518-1591, Heydərabad 1591-1687
Rəsmi dilləri	Fars dili Azərbaycan türkcəsi .
Dini	Şiəlik
İdarəetmə forması	Monarxiya
• 1518-1543	Sultanqulu bəy Baharlı
• 1543-1550	Cəmşidqulu bəy Baharlı
• 1550	Sübhanqulu bəy Baharlı
• 1550-1580	İbrahimqulu bəy Baharlı
• 1580-1611	Məhəmmədqulu bəy Baharlı
• 1611-1625	Sultan Məhəmməd bəy Baharlı
• 1626-1672	Abdullah Qütb şah
• 1672-1686	Əbülhəsən Tana Şah
Tarixi
• Yaranması	1518
• Süqutu	1687
	Xələfi
Böyük Moğol İmperiyası
İndi tərkibində	Hindistan

Qütbşahlar xanədanlığı və ya Qolkonda sultanlığı — soyu Qaraqoyunlu hökmdarı Qara İsgəndərə söykənən^[5] Hindistanda, Qolkonda da (1518-ci ildən 1687-ci ilədək) hakimiyyətdə olmuş türk sülaləsi.^[6]

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cənubi Hindistanda iki böyük dövlətin – Bəhməni sülaləsi^[7] (fars-tacik) və Vicayanaqara (hind) racəliyinin uzun sürən çəkişməsi onların çökməsinə səbəb oldu. Bəhməni sultanlığı kiçik əmirliklərə bölündü. Varanqalanın sadiq hakimi Sultanqulu bəy bundan bəhrələndi. Qütbülmülk ləqəbli Sultanqulu bəy Baharlı bölünmüş əmirlikləri birləşdirib böyük bir səltənət yaratdı.^[8] Onun sultanlığı bütün Hindistan yarımadasını əhatə edirdi, Ərəbistan dənizindən Benqal körfəzinədək uzanırdı. Sultanqulu bəy Qütbülmülk yaratdığı dövlət Bicapurdan sonra Dekan vadisində ikinci böyük müsəlman dövləti idi.

Qara Yusifin siyasətini yürüdən bu Baharlı şahı islamın şiə məzhəbini dövlət dini hesab etdi. Qolkonda tez bir zamanda varlı bir ölkəyə çevrildi, dəniz ticarəti inkişaf etdi. Xarici ölkələrdən gələn gəmilər bu ölkəyə həvəslə yan aldılar. Sənətkarlıq, əsasən də toxuculuq inkişaf etdi. Polad məmulatların istehsalı ilə Qolkonda bütün Hindistanda tanındı. Qılınclar, ox və nizə ucluqları burdan bütün yaxın ölkələrə daşındı. Tarlalar çəkilən arxların hesabına bol məhsul verdi. Nəhayət, Qolkondada məşhur almaz yatağı tapıldı.

Qolkonda sultanlarının sarayı

Qütbşahlar dağların zirvələrində möhkəm qalalar ucaltdılar ki, ətəklərindəki şəhərlər yeri gələndə bu istehkamlardan istifadə etdilər. Sülalənin bütün üzvləri öz qədim adət-ənənələrini saxlayırdılar. Yerlərə hakimləri tanınmış türkman soylarından təyin edirdilər, yerli əhaliyə də hörmətlə yanaşırdılar. Hindistan tacirləri və möhtəkirləri bu dövlətdə təsirə malik idilər. Qolkondada yaşayan bütpərəst hindlilər Dekanın digər ölkələrindəki kimi təqib olunmurdular.^[9] Qütbşahlar dövləti dönəmində şifahi xalq ədəbiyyatı və kitab mədəniyyəti inkişaf etmişdi. Qolkondanın sultanlarından biri Məhəmmədqulu Qütbşah böyük ədəbiyyatçı idi. Onun hakimiyyəti (1580–1619) zamanında mədəniyyət öz zirvəsinə çatdı. O, yerli xalqların adətlərinə hörmətlə yanaşırdı, ölkədə fars, urdu və telequ dillərində yazılı ədəbiyyat vardı.^[10] Məhəmmədqulu Qütbşahın əmri ilə Dekanda mütamadi olaraq hindi bayramları keçirilirdi. Şahın şerləri bu bayramlarda həvəslə oxunurdu.

1591-ci ildə Məhəmmədqulu Qütbşah Heydərabad şəhərini saldırdı və bu şəhər Qolkondanın paytaxtına çevrildi (bu şəhər hazırda Andhra-Pradeş ştatının inzibati mərkəzidir). Heydərabad dakı Qütbşahlar sülaləsinin saray kompleksi müsəlman və hind memarlığının sintezidir.

Qütbşahların Qolkonda dövləti 1687-ci ildə Böyük Moğol İmperiyasının tərkibinə daxil oldu.^[11]

Qütbşahlar sülaləsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qütbülmülk Sultanqulu (1518–1543)
Qütbşah Cəmşidqulu (1543–1550)
Sübhanqulu şah Qütbşah (1550)
İbrahimqulu şah Qütbşah (1550–1580)
Məhəmmədqulu şah Qütbşah (1580–1611)
Sultan Məhəmməd şah Qütbşah (1611–1625)
Abdullah şah Qütbşah (1625–1672)
Əbülhəsən Tana Şah Qütbşah (1672–1687)

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

↑ Brian Spooner and William L. Hanaway, Literacy in the Persianate World: Writing and the Social Order, (University of Pennsylvania Press, 2012), 317.
↑ Öztuna, Yılmaz, "Devletler ve Hanedanlar, Cilt:1", Kültür Bakanlığı, Ankara (1996), s. 972-974
↑ Christoph Marcinkowski, Shi'ite Identities: Community and Culture in Changing Social Contexts, (LIT Verlag GmbH & Co., 2010), 169.
↑ Salma Ahmed Farooqui, A Comprehensive History of Medieval India: From Twelfth to the Mid-Eighteenth Century, (Dorling Kindersley Pvt. Ltd, 2011), 180.
↑ Minorsky, V. "The Qarakoyunlu and the Qutb-Shahs, Turkmenica", BSOS, Londra (1955), s. 50
↑ Annemarie Schimmel, Classical Urdu Literature from the Beginning to Iqbāl, (Otto Harrasowitz, 1975), 143.
↑ Vgl. Speziale 87.
↑ George Michell, Mark Zebrowski, Architecture and Art of the Deccan Sultanates, (Cambridge University Press, 1999), 17.
↑ Salma Ahmed Farooqui, A Comprehensive History of Medieval India: From Twelfth to the Mid-Eighteenth Century, (Dorling Kindersley Pvt. Ltd, 2011), 181.
↑ A Social and Historical Introduction to the Deccan, 1323–1687, Richard M. Eaton, Sultans of the South: Arts of India's Deccan Courts, 1323–1687, ed. Navina Najat Haidar, Marika Sardar, (Metropolitan Museum of Art 2011), 8.
↑ Satish Chandra, Medieval India: From Sultanat to the Mughals, Part II, (Har-Anand, 2009), 331.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

VikiSəyahətdə Hyderabad haqqında səyahət məlumatları var.
Telugu Literature and Culture of Qutub Shahi Dynasty
Sultans of Golkonda Arxivləşdirilib 2007-06-29 at the Wayback Machine

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

[1] Brian Spooner and William L. Hanaway, Literacy in the Persianate World: Writing and the Social Order, (University of Pennsylvania Press, 2012), 317.

[2] Öztuna, Yılmaz, "Devletler ve Hanedanlar, Cilt:1", Kültür Bakanlığı, Ankara (1996), s. 972-974

[3] Christoph Marcinkowski, Shi'ite Identities: Community and Culture in Changing Social Contexts, (LIT Verlag GmbH & Co., 2010), 169.

[Farooqui2-4] Salma Ahmed Farooqui, A Comprehensive History of Medieval India: From Twelfth to the Mid-Eighteenth Century, (Dorling Kindersley Pvt. Ltd, 2011), 180.

[5] Minorsky, V. "The Qarakoyunlu and the Qutb-Shahs, Turkmenica", BSOS, Londra (1955), s. 50

[6] Annemarie Schimmel, Classical Urdu Literature from the Beginning to Iqbāl, (Otto Harrasowitz, 1975), 143.

[7] Vgl. Speziale 87.

[Michell-8] George Michell, Mark Zebrowski, Architecture and Art of the Deccan Sultanates, (Cambridge University Press, 1999), 17.

[Farooqui1-9] Salma Ahmed Farooqui, A Comprehensive History of Medieval India: From Twelfth to the Mid-Eighteenth Century, (Dorling Kindersley Pvt. Ltd, 2011), 181.

[10] A Social and Historical Introduction to the Deccan, 1323–1687, Richard M. Eaton, Sultans of the South: Arts of India's Deccan Courts, 1323–1687, ed. Navina Najat Haidar, Marika Sardar, (Metropolitan Museum of Art 2011), 8.

[Chandra2-11] Satish Chandra, Medieval India: From Sultanat to the Mughals, Part II, (Har-Anand, 2009), 331.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Hindistan sultanlıqları
Şimali Hindistan	Dehli sultanlığı (1206—1526, 1539—1555) • Kəşmir sultanlığı (1339—1589) • Kalpi sultanlığı (1400—1443) • Caunpur sultanlığı (1399—1479) • Malva sultanlığı (1401—1531, 1537—1542, 1555—1562)
Şərqi Hindistan	Benqal sultanlığı (1352—1576)
Qərbi Hindistan	Handəş sultanlığı (1399—1601) • Qucarat sultanlığı (1407—1573, 1583—1583) • Berar sultanlığı (1490—1574) • Əhmədnaqar sultanlığı (1490—1636)
Cənubi Hindistan	Maduray sultanlığı (1334—1378) • Bəhməni sultanlığı (1347—1527) • Bidər sultanlığı (1527—1619) • Bicapur sultanlığı (1490—1686) • Qolkonda sultanlığı (1512—1687)