Qış sarayının Hərbi qalereyası

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Hərbi qalereya
E.P.Hau, 1862
Qalereyanın sarayın planında yeri

Hərbi Qalereya (rus. Военная галерея) - Sankt-Peterburqdakı Qış sarayındakı qalereyalardan biridir. Qalereya 1812-ci il Vətən müharibəsində iştirak etmiş 332 rus generalının portretindən təşkil olunmuşdur. Portretlərin müəllifləri ingilis rəssamı Corc Dou, onun assisentləri Aleksandr Polyakov və Vilhelm Avqust Qolikedir.

1830-cu illərdə Dou, Polyakov və Qolike tərəfindən işlənmiş portretlərdən başqa qalereyada imperator I Aleksandr, onun müttəfiqləri Prussiya kralı III Fridrix Vilhelm, Avstriya imperatoru II Fransın da at üzərində iri portretləri asılmışdır. Həmin üç portretdən ilk ikisi Berlin saray rəssamı Frans Krüger, üçüncüsü isə Peter Kraft tərəfindən çəkilmişdir.

Sovet dövründə qalereya, 1827-ci ildə veteranlar evinin mühafizəsi üçün yaradılmış xüsusi hərbiçilər birləşməsi qrenaderlərdən dördünün portreti ilə tamamlanmışdır. Bu portretlərin də müəllifi Corc Doudur. Sonradan qalereyada Peter fon Qessin iki əsəri də asılmışdır:"Borodino döyüşü""Fransızların Berezina çayı ilə geri çəkilməsi".

Qalereyanın yerləşdiyi zal 1826-cı ilin iyun-noyabr aylarında memar Karl Rossinin layihəsi əsasında inşa edilmişdir. Sarayın əsas blokunda – Ağ zalBöyük taxt zalının arasında, saray kilsəsinin yaxınlığında yerləşən zal bir neçə kiçik otağa bölünmüşdü. Zalın üç pəncərəli tavanı C. Skottinin eskizləri əsasında rəsmlərlə bəzədilmişdir. Zalın təntənəli açılış mərasimi 25 dekabr 1826-cı ildə baş tutmuşdur. Zalın açılışı zamanı portretlərin bir çoxu hələ hazır deyildi və hazır olmayan portretlərin yerinə yaşıl parça çəkilmiş çərçivələr asılmışdı ki, bu çərçivələrdə də portreti olacaq hərbçilərin adları yazılmışdı. Sonradan portretlər tamamlandıqca yerlərinə asılmışdır. Portretlərin əksəri naturadan çəkilmiş dünyasını dəyişmiş hərbçilərin portretləri isə onların əvvəlki portretləri əsasında işlənmişdir. Lakin 1812–ci il qəhrəmanlarından on üçünün portreti tapılmadığından, onların portretləri yerinə yaşıl atlaslı çərçivələr asılmışdır.

17 dekabr 1837-ci ildə Qış sarayında baş vermiş yanğın nəticəsində sarayın bütün otaqlarının, o cümlədən, Hərbi Qalereyasının urbanlaşması pozulmuşdur. Lakin portretlərdən heç biri zədələnməmişdir. Qalereyanın yeni görünüşü Vasili Stasovun cizgiləri əsasında işlənmişdir. Memarın keçmiş dizayna etdiyi bəzi dəyişikliklər qalereyaya daha təntənəli-ciddi və təsiredici görünüş vermişdir: Qalereyanın uzunluğu təxminən 6 metr arıtılmışdır, karnizlərin altında isə şinlər yerlərşdirilmişdir.

Hərbi Qalereyadakı portretlərin siyahısının formalaşdırılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qalereyada 1812-1814-cü illərdə Napoleon ordusuna qarşı müharibədə general rütbəsində mübarizə aparmış və ya müharibədən sonra göstərdiyi qəhrəmanlıqlara görə rütbə almış hərbçilərin portretləri asılmışdır.[1] Baş Qərargahın İnspeksiya Departamenti Hərbi Qalereyaya dı düşməyə layiq olan hərbiçilərin ilkin siyahısını hazırlamışdı.[2] 1819-cu ildə həmin siyahı Baş Qərargahda 18 (30) avqust 1814-cü ildə Hərbi Qalereyaya adı düşəcək generalların siyahısının attestasiya edilməsi üçün xüsusi olaraq yaradılmış komitəyə təqdim edilmişdi. 1820-ci ilin avqustunda attestasiya komitəsi öz işini tamamlamışdı.[2] Lakin heç də Hərbi Qalereyaya adının düşməsi üçün bütün kriteriyalara cavab verən generallar bu şərəfə nail olmamışdır. Məsələn, general-mayor qraf M. A. Dmitriyev-Mamonovun namizəliyinə heç baxılmamışdır, çünki, attestasiya komitəsi onu formulyar siyahıya salmamışdı[2], Parisin alınmasına görə 1814-cü ildə general-mayor rütbəsi almış M. F. Arlovun namizədliyi isə naməlum səbəbdən attestasiya komitəsi tərəfindən rədd edilmişdi[2], P. P. Passek isə şəxsən imperator I Aleksandr tərəfindən səbəbi izah edilmədən siyahıdan çıxarılmışdır.[2] Buna baxmayaraq, müharibə zamanı təchizat və tətbiqi məsələlər üzə cavabdeh olan, lakin aktiv hərbi əməliyyatlarda iştirak etməyən A. A. Arakçeyev siyahıya salınmışdı.

General-leytenant A. V. Sibirskinin Hərbi Qalereyaya daxil edilməsi 1822-ci ildə təsdiqlənmişdir. 1826-cı ildə qalereyanın açılışı zamanı onun portreti hələ hazır deyildi və yerində yaşıl parçalı çərçivə asılmışdı. 22 noyabr 1833-cü ildə İmperator sarayı naziri P. M. Volkonski imperator I Nikolayın əmrinə əsasən Sibirskinin portreti üzərində işin başlamamasını buyurmuşdu. Buna görə də boş çərçivə qalereyada saxlanılmışdı. 3 Yanvar 1836-cı ildə “Ən yüksək əmrə əsasən” hələ də çəkilməmiş A. V. Sibirskinin portretinin yerində A. B. Fokun portreti asılmışdır. Bir sıra tarixçilərin, məsələn, V. M. Qlinkanın fikrincə Sibirskinin adı, P. İ. Pestel, N. İ. LorerP. V. Avramov kimi dekabristlərlə işlədiyinə görə çıxarılmışdı.[1][3] Tarixçi A. A. Podmazo isə qeyd edir ki, əgər imperator dekabristlərə “simpatiya”sına görə Krımskini cəzalandırmaq istəsəydi, bunun üçün on il gözləməzdi. Podmazonun fikrincə general-leytenantın adının Hərbi Qalereyadan çıxarılmasının səbəbi onun xəzinə pulunun həddən artıq xərclənməsinə görə məhkəməyə verilməsi olmuşdur.[2]

Dekabristlər hərəkatının aktiv üzvlərindən biri, general-mayor S. Q. Volkonskinin adı Hərbi Qalereyada portreti asılacaq hərbiçilərin siyahısına salınmışdı. 1823-cü ildə çəkilmiş[4] portret 7 sentyabr 1825-ci ildə Corc Dounun emalatxanasından imperator sarayının qofmarşalına verilmişdir.[2] İddiaya görə, həmçinin tarixçilərin ümumi rəyinə əsasən[5], dekabristlərin üsyanının başlamasından sonra portret qalereyadan çıxarılmış, boş çərçivə isə parça ilə tamamlanmışdır. Lakin Hərbi Qalereyanın layihələşdirilməsinə 1826-cı ildə, Senat meydanındakı hadisələrdən bir neçə ay sonra başlanılmışdır. Hərbi Qalereyanın inşasına 1826-cı ildə başlanmışdır ki, həmin vaxt da Bolkonski artıq ölüm cəzasına məhkum edilmişdi (bu cəza iyirmi illik latorqa cəzası ilə əvəzlənmişdi). Əlbəttə ki, dövlət cinayətinin törədilməsində günahkar olan bir şəxsin portretini Vətən müharibəsi qəhrəmanları ilə bir sırada asmağı planlaşdırmazdılar. Çəkilmiş portret Qış sarayının zirzəmisində saxlanılmış və yalnız XX əsrdə aşkarlanmışdır ki, bu zaman da həm cəmiyyətdə, həm də hakimiyyətdə dekabristlərə münasibət dəyişmişdi.[2] 1903-cü ildə Volkonskinin portreti qalereyada səhvən «Г. В. Грековъ 8й, Г. М.»[6] yazılmış boş çərçivə yerinə asılmışdı.

Portretlərin asılma cədvəli[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cədvəl 1[redaktə | mənbəni redaktə et]

I Aleksandrın portreti, Krüqerin işi olan bu əsər Qalereyanın baş divarında asılıb.
Sol divar Sağ divar
5-ci cərgə 4-cü cərgə 3-cü cərgə 2-ci cərgə 1-ci cərgə 1-ci cərgə 2-ci cərgə 3-cü cərgə 4-йcü cərgə 5-ci cərgə

İ.N.Essen

V.D.İlovayski

İ.İ.Alekseyev

Y.Vürtemberq

A.P.Ojarovski

D.V.Vasilçikov

İ.M.Duka

V.Q.Kostenetski

S.X.Stavrakov

A.P.Kutuzov

M.F.Vlodek

D.İ.Pışnitski

A.Talzin

A.F.Mişo

M.İ.Platov

A.Vürtemberq

F.F.Dovre

P.A.Filisov

İ.P.Rossi

A.Koloqrivov

A.A.Protasov

K.B.Knorrinq

A.V.Voeykov

A.A.Arekçeyev

P.M.Volkonski

P.K.Suxtelen

P.A.Kozen

N.Q.Şerbatov

İ.D.Pançul

A.B.Fok

Z.D.Olsufyev

R.E.Renni

P.İ.İveliç

F.F.Leviz

M.A.Miloradoviç

N.M.Borozdin

D.P.Rezvıy

X.İ.Truzson

A.P.Nikitin

N.V.Kretov

H.A.Şostakov

N.D.Olfusyev

İ.A.Velyaminov

F.V.Tel van Seraskerken

P.X.Vitgenşteyn

D.V.Qoltsin

S.S.Andreyevski

N.V.Dexterev

M.A.Arsenyev

İ.N.Qalatte

V.N.Şenşin

Y.Y.Qemper

Y.İ.Olenin

K.V.Budberq

F.V.Osten-Saken

İ.F.Paskeviç

F.K.Korf

A.A.Başilov

B.B.Qelfreyx

Y.İ.Vlastov

Troşinski

II Fransın portreti
Kraftın əsəri

P.N.Uşakov

N.F.Yemelyanov

III Fridrix Vilhelmin portreti
Krüqerin əsəri

M.İ.Damas

S.N.Uşakov

A.İ.Qudoviç

P.K.Essen

N.D.Kudaşev

A.İ.Qresser

P.A.Çiçerin

N.N.Xovanski

M.K.Krıjanovski

İ.S.Leontyev

K.İ.Opperman

K.X.Benkendorf

K.F.Tol

S.N.Lanskoy

L.L.Benniqsen

G.A.Emmanuel

V.V.Levaşov

T.İ.Zbiyevski

Q.Q.Engelqart

P.Y.Kornilov

I Leopold

N.Q.Repnin-Volkonski

A.İ.Qorçakov

V.D.Laptev

A.P.Urusov

İ.S.Jevaxov

L.O.Rot

A.A.Karpov

A.Y.Patton

V.V.Eşin

A.N.Rıleyev

A.D.Balaşov

D.V.Şuxanov

Y.F.Stal

A.N.Berdyayev

A.S.Jemçujnikov

A.A.Yurkovski

M.D.Balk

Y.E.Qine

A.İ.Tsivilenev

Q.İ.Lisaneviç

P.A.Tolstoy

D.M.Yuzefoviç

M.İ.Mezençev

Y.A.Qolovin

A.A.pisarev

N.M.Sipyagin

S.S.Pototski

A.Y.Rudzeviç

Z.F.Jeltuxin

İ.O.Suxozanet

A.İ.Çernışyov

A.İ.Voinov

K.K.Sivers

A.Y.Qamen

F.İ.Sanders

K.M.Hersdorf

A.A.Zass

Y.İ.Markov

A.P.Velikopolski

Q.P.Veselitski

N.A.Tuçkov

F.F.Şteyngel

A.V.İlovayski

F.F.Vintsinherode

P.İ.Neydqart

V.P.Obolenski

B.Y.Knyajnin

V.İ.Karatayev


P.P.Turçaninov

P.P.Palen

P.M.Kaptseviç

D.M.Mordvinov

A.F.Şerbatov

A.S.Umanets

N.V.Vasilçikov

M.A.Şkapski

Knorrinq

Böyük knyaz Konstantin Pavloviçin portreti

M.İ.Palen

A.A.Tuçkov

Smolensk knyazı General-feldmarşal M.İ.Kutuzovun portreti

Y.P.Kulnev

M.Rıleyev

Y.Y.Udom

D.S.Doxturov

F.P.Uvarov

D.D. Kuruta

P.İ. Merlin

A.N. Seslavin

D.V. Davıdov (II)

V.V. Orlov-Denisov

F.A. Lukov

A.P. Yermolov

P.İ. Baqration
Müqəddəs Georgi zalına giriş Gerb zalına giriş

Cədvəl 2[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sol divar Sağ divar
5-ci cərgə 4-cü cərgə 3-cü cərgə 2-ci cərgə 1-ci cərgə 1-ci cərgə 2-ci cərgə 3-cü cərgə 4-cü cərgə 5-ci cərgə

Vadbolski

General feldmarşal gertsoq A.Vellinqtonun portreti

V.T.Denisov

S.Volkonski

General-feldmarşal knyaz Barklay-de-Tollinin portreti

İ.S.Doroxov

K.A. Kreyts

S.A. Hilkov

V.Q. Madatov

D.Y. Kuteynikov

N.F. Titov

Y.A. Potyomkin

Ost.Tolstoy

D. Neverovski

P.A. Şuvalov

A.P. Tormasov

P. Konovnitsın

N.N. Rayevski

M.İ. Ponset

R.İ. Baqration

Mezentsev

Y.K. Sivers

İ.L. Şaxovskoy

D.D. Şeppelyov

İ.N. İnzov

L. Valmoden-Gimborn

F.P. Aleksopol

T.D. Qrekov

F.V. Zvarıkin

Q.A. Lukovkin

F.Q. Qogel

S.Q. Qangeblov

İ.İ. Dibiç

İ.V. Sabaneyev

F. Sazonov

D.V. Lyapin

Turçaninov

P.V. Denisyev

K.F. Klodt

K.P. di Borqo

F.F. Rozen

P. Kablukov

İ.N. Durnovo

M.S. Vorontsov

Pançulidzev

P.Q. Lixaçyov

A.E. Peyker

A.İ. Balla

A.K. Ridinger

E. Filippstal

M.F. Stavitski

Repninski

P.P. Palen

A.F. Lanjeron

İ.O. Vitt

A. Bistrom

N. Çiçerin

A. Krasovski

M.M. Okulov

N.V. Davıdov

A.S. Qlebov

M.S. Vistitski

L.M. Yaşvil

V. Kablukov

B.M. Berq

V.İ. Qarpe

İ.B. Reren

Vsevolojski

D.L. İqnatyev

A.P. Teslev

A. Knyajnin (I)

L.A. Narışkin

Q.M. Berq

F.N. Posnikov

F.Y. Kniper

A.A. Bibikov

M.L. Treskin

A.İ. Markov

N.İ. Selyavin

İ. Kozlyaninov

D.P. Lyapunov

İlovayski

İ. Sazonov

A.S. Şulgin

A. Bartolomey

A.T. Maslov

İ. Sokolovski

M.N. Matsnev

A.İ. Quryev

V.S. Raxmanov

N.V. Vuiç

B.V. Poluyektov

K.O. Lambert

Şerbatov

P.P. Şreyder

F.V. Ridiger

S.V. Dyatkov

Q.X. Şele

V.D. Rıkov

N.M. Sveçin

Xrapovitski

P. Suxtelen

A. Benkendorf

D.A. Levin

P.İ. Balabin

İ.L. Pol

Repninski

Boqdanovski

P. Zaqryajinski

İ.Z. Yerşov

M.İ. Karpenko

A.V. Rozen

E.F. Sen-Pri

İ.K. Orurk

E.F. Kern

İlovayski

F.P. Naniy

İlovayski

N.D. Myakinin

P. Kolyubakin

K. Bistrom

P.A. Tuçkov

P. Qol.-Kutuzov

Depreradoviç

A.S. Çalikov

İlovayski

O.İ. Buxholts

Kazaçkovski

A.A. Skalon

A.İ. Yuşkov

İ.F. Udom

F.F. Ertel

Y.İ. Çaplits

P. Jeltuxin

P.E. Benardos

P.A. Kikin

M.M. Volkov

İ.A. Xruşov

A.A. Yefimoviç

A.N. Potapov

Y.M. Pillar

A. Melissino

P.A. Stroqanov

D.A. Delyanov

A.İ. Albreht

İ. Çernozubov

A.P. Zass

İ. Geydenreyx

F.A. Lindfors

K.F. Oldekop

Q.V. Rozen

K.F. Baqqovut

A. Zakrevski

Q.V. Jomini

K. Poltaratski

N.S. Sulima

İ.Y. Şeviç

İ.İ. Palitsın

Arqamakov

B.X. Rixter

F.V. Drizen

A.İ. Kutaysov

P.N. Çoqlokov

İ.A. Liven

L.A. Denisyev

İ.D. İvanov

Arqamakov

O.F. Dolon

F.V. Nazimov

İ.A. Nabokov

Y.Y. Savoini

K. Levenştern

Vasilçikov

A. Baxmetev

F. Talızin

M.F. Naumov

S.E. Jevaxov

Y.A. Ahte

K.Q. Stal

Y.V. Davıdov

P.S. Kaysarov

İ. Manteyfel

V.S. Trubetskoy

F.O. Pauluççi

F.İ. Mosolov

Y.Y. Ştaden

Meller-Zakomelski

N.İ. Lavrov

Hərbi Qalereya mədəniyyətdə[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Aleksandr Puşkinin Mixail Barklay-de-Tolliyə həsr olunmuş "Sərkərdə" şerinin ilk misralarında Hərbi Qalereya təsvir edilir.
  • Bihuşedici səhər ulduzu adlı Sovet filmində, dekabristlərin üsyanından sonra Hərbi Qalereyadan sonra S.Q.Volkonskinin portretinin çıxarılması təsvir edilir.
  • Sovet yazıçısı Sergey Alekseyev, Çar I Nikolayın dekabrist Volkonskinin çıxarılmış portretinin gözünün qabağına gəlməsi səbəbiylə qorxması haqqında uşaq hekayəsi yazmışdır.[5]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. 1,0 1,1 В. М. Глинка. "Пушкин и Военная галерея Зимнего дворца". 2012-03-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-16.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 А. А. Подмазо. "Декабристы и военная галерея". museum.ru. 2008. 2012-05-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-04-18.
  3. Глинка В.М., Помарнацкий А.В. Военная галерея // Военная галерея Зимнего дворца. — 3-е изд. — Л.: Искусство, 1981.
  4. А. В. Кибовский. "Загадки Военной галереи Зимнего дворца. II часть". Прогулки по Эрмитажу. museum.ru. 2003. 2012-02-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-16.
  5. 5,0 5,1 С. П. Алексеев. "Портрет". 1983. 2012-08-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-08-02.
  6. А. А. Подмазо. "Декабристы и военная галерея" (rus). museum.ru. 2008. 2012-05-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-16. Ошибка, допущенная чиновниками Главного штаба, состояла в том, что Высочайшее разрешение на написание в галерею было получено в отношении генерал-майора Войска Донского Грекова 8-го. Во время Отечественной войны 1812 г. и Заграничных походов 1813-1814 гг. этот номер носил генерал-майор Петр Матвеевич Греков, но при перенумерации после войны Донских офицеров и генералов этот номер получил полковник Г.В.Греков (П.М.Греков к этому времени уже умер).

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]