Qəmər Almaszadə

Vikipediya, açıq ensiklopediya
Jump to navigation Jump to search
Qəmər Almaszadə
Gamar almazade49 3.jpg
Doğum tarixi 10 mart 1915(1915-03-10)
Doğum yeri Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vəfat tarixi 7 aprel 2006 (91 yaşında)
Vəfat yeri Bakı, Azərbaycan
Dəfn yeri
Milliyyəti Azərbaycanlı
Vətəndaşlığı Flag of Russia.svg Rusiya İmperiyası→
Flag of Azerbaijan 1918.svg AXC→
Flag of the Soviet Union.svg SSRİ→
Flag of Azerbaijan.svg Azərbaycan
Həyat yoldaşı Əfrasiyab Bədəlbəyli (1931–1940)
Atası Hacıağa Almaszadə
Peşələri Balet rəqqasəsi
Aktrisa
Rejissor
Baletmeyster
Mükafatları "SSRİ xalq artisti" fəxri adı — 1959 "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı — 1943 "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı — 1940 Stalin mükafatı — 1952
"Lenin" ordeni  — 1985 "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni  — 1938 "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni  — 1976 "Oktyabr İnqilabı" ordeni — 1971 SU Order of Friendship of Peoples ribbon.svg "Şöhrət" ordeni (Azərbaycan) — 1995
Commons-logo.svg Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qəmər Hacıağa qızı Almaszadə (10 mart 1915, Bakı, Bakı quberniyası, Rusiya İmperiyası — 7 aprel 2006, Bakı, Azərbaycan) — Azərbaycanın ilk balerinası, baletmeyster, pedaqoq, SSRİ xalq artisti (1959). O, 1953–1972-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında baş baletmeytser, 1972–1988-ci illərdə isə balet truppasının bədii rəhbəri olmuşdur.

Həyatı[redaktə | əsas redaktə]

Qəmər Almaszadə (Tamara ləqəbi ilə də tanınan) 10 mart 1915-ci ildə Bakı şəhərində çəkməçi ailəsində anadan olub. Uşaqlıqda baletlə məşğul olan dostu onda bu sənətə maraq oyandırıb. Mühafizəkar müsəlman atasından gizli olaraq dostunun məsləhəti ilə özəl balet studiyasına yazılır (daha sonra studiya Bakı Xoreoqrafiya Məktəbinə çevrilir). Atasını baletlə yox, idmanla məşğul olduğunu inandıra bilir. Lakin bir neçə ildən sonra sirrin üstü açılır. Atası əvvəllər qəzəblənsə də, sonralar teatra gizlicə gəlir və qızının çıxışlarında tamaşaçılar arasında tez-tez görünür.

Bəstəkar Əfrasiyab Bədəlbəyli ilə 1931-ci ildə qurduğu evlilik övladları olmadığından "Qız Qalası" baletindən az sonra boşanma ilə sonuclanır. Sənət bağlılıqları isə illərlə davam edir.[1][2].

Sənəti[redaktə | əsas redaktə]

1930-cu ildə Qəmər Almaszadə Xoreoqrafiya Məktəbini bitirib Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında işləməyə başlayır. Bu arada həmçinin ali pedaqoji məktəbinə də daxil olur. 1932-də Reynhold Qlierin "Şahsənəm" operasında ikinci dərəcəli rola seçilir. 1933-cü ildə indiki Sankt-Peterburqda Leninqrad Xoreoqrafiya Məktəbinə daxil olur və orada məşhur balerina Qalina Ulanovanın anası Mariya Romanovanın sinfində oxuyur. 1936-cı ildə ali məktəbi bitirib Bakıya qayıdır. 1937-ci ildə Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının nəzdində Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblının əsasını qoyur. Üzeyir Hacıbəyovun rəhbərliyi ilə Azərbaycan əyalətlərinə elmi səyahət təşkil edib ilk mənbədən xalq rəqsləri haqqında məlumat toplayır. 1939-cu ildə Bakı Xoreoqrafiya Məktəbində ilk rəqs dərsini deyir. Daha sonra həmin məktəbin direktoru olur. 1940-cı ildə Əfrasiyab Bədəlbəylinin "Qız Qalası" baletində ilk peşəkar çıxışını edir. Sonralar Fransada, Hindistanda, Nepalda da çıxış etmişdir. 1970-ci ildə Bağdada İraq Xalq Rəqsləri Ansamblını qurmaq üçün dəvət olunur. 1950-ci illərdə baleti tərk etsə də, 1990-cı illərin sonuna qədər Bakı Xoreoqrafiya Məktəbinin direktoru kimi çalışır.

Quruluş verdiyi əsərlər[redaktə | əsas redaktə]

Qəmər Almaszadənin 1937–2006-cı illərdə yaşadığı evin fasadına vurulmuş xaritə lövhəsi

Mükafatları[redaktə | əsas redaktə]

SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədri Mixail Kalinin tərəfindən Qəmər Almaszadəyə "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeninin təqdim olunması. Moskva, 1938-ci il.

İfa etdiyi rollar[redaktə | əsas redaktə]

Filmoqrafiya[redaktə | əsas redaktə]

  1. Rəqs edən bağalar (film, 1935)
  2. Axşam konserti (film, 1948)
  3. Doğma xalqıma (film, 1954)
  4. Əmək və qızılgül (film, 1962)
  5. Əfsanələr aləmində (film, 1975)
  6. Qəmər Almaszadə (film)
  7. Qızıl fonddan seçmələr (film, 2001)
  8. Odla təmasda (film, 1972)
  9. Respublikam haqqında həqiqət (film, 1972)
  10. Dünya bir pəncərədir. Qəmər Almaszadə. GünAzTv-də veriliş, 2008.

Kitablar[redaktə | əsas redaktə]

İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]

  1. ↑ Z. Fərəcova - Azərbaycanın ilk balerinası
  2. ↑ Алмасзаде Гамар Гаджи Ага кызы - первая балерина Азербайджана
  3. ↑ K. Shahverdiyev - Azərbaycan baletini yaradıcısı, səhnəmizin şahzadəsi Qəmər xanım Almaszadə
  4. ↑ Галина Микеладзе. Азербайджанский балет - корни и исторический путь. İRS jurnalı, 2010, № 4 (46)
  5. ↑ Azərbaycan balet tamaşaları xronologiyası
  6. ↑ K. Shahverdiyev - Azərbaycan baletinin divası Qəmər Almaszadə
  7. ↑ Parisdə Beynəlxalq rəqs festivalının ən çox fərqlənmiş iştirakçılarının Azərbaycan SSRİ Ali Sovetinin fəxri fərmanı ilə təltif edilməsi haqqında Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 21 may 1970-ci il tarixli Fərmanı — anl.az saytı
  8. ↑ "Qəmər Almaszadənin “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı" (azərb.). e-qanun.az (27 mart 1995).
  9. ↑ "Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdlərinin verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 942 saylı, 11 iyun 2002-ci il tarixli Sərəncamı" (azərb.). e-qanun.az. e-qanun.gov.az (11 iyun 2002).

Xarici keçidlər[redaktə | əsas redaktə]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Qəmər_Almaszadə&oldid=4552399"