Qaradağ xanlığı
Qaradağ xanlığı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1747–1808 | |||||||||
 Qaradağ xanlığı sərhədləri ilə | |||||||||
| Statusu | Xanlıq | ||||||||
| Paytaxtı | Əhər | ||||||||
| Rəsmi dilləri | Azərbaycan dili | ||||||||
| Dini | İslam | ||||||||
| İdarəetmə forması | Mütləq monarxiya | ||||||||
| Sülalə | Qaradağlı eli | ||||||||
| Xan | |||||||||
• (1747-1763) | Kazım xan Qaradağlı (ilk) | ||||||||
• (1813-1828) | Məhəmmədqulu xan Qaradağlı (son) | ||||||||
| Tarixi | |||||||||
• Yaranması | 1747 | ||||||||
• Süqutu | 1808 | ||||||||
| Ərazisi | |||||||||
| Əhalisi | |||||||||
• Təxmini | Azərbaycanlılar | ||||||||
| |||||||||
.jpg)
Qaradağ xanlığı — 1747-ci ildə yaranmış və Cənubi Azərbaycanda (indiki İran ərazisində) feodal dövlət olmuşdur. Mərkəzi Əhər şəhəri idi. Qərbdən Xoy xanlığı, Şərqdən Talış xanlığı, şimaldan Naxçıvan xanlığı, Qarabağ xanlığı, Cavad xanlığı, cənubdan isə Təbriz və Ərdəbil xanlıqları ilə həmsərhəd idi.
Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qaradağlı tayfası Səfəvilərin hakimiyyətə gəlməsində fəaliyyət göstərdiyindən I Şah İsmayıldan başlayaraq Qaradağ vilayətinin idarəsinə nail ola bilmişdi. XVI əsrdən XIX əsrin əvvəllərinədək Qaradağ vilayətinin idarəsi irsi olaraq müəyyən nəsil üzrə olmuşdu. Onlar həm də ruhani səlahiyyətlərinə malik idi. XVIII yüzilin əvvəllərində Səfəvi sülaləsi zəiflədiyindən hakim Kazım xan mərkəzi hakimiyyətə tabeçilikdən çıxmış, şah Sultan Hüseynin ehtiramına layiq görülən rus A.Volınskini Əhərə qoymamışdı. Nadir mərkəzi hakimiyyətə tabe olmayan xanın gözlərini çıxartdırmışdı. Nadirin ölümündən sonra Qaradağ xanlığı müstəqilləşmiş, Kazım xan Qaradağ xanı olmuşdu.
Kazım xan XVIII yüzilin ortalarında Qarabağ, Gəncə və Naxçıvan xanları ilə birlikdə Şəki xanlığına qarşı ittifaqa qoşulmuşdu. Bu ittifaq məqsədinə nail ola bilməmişdi. Qaradağ xanı Qarabağ xanlığına, Kərim xan Zəndə (1761), sonra isə Ağa Məhəmməd Qacara (1791) tabe olmuşdu.
Qaradağ xanı Abbasqulu xan XIX yüzilin əvvəllərində Pavel Sisianova məktub yazaraq Rusiyaya sadiq qalacağını bildirmiş, lakin 1804-1813-cü illər rus-İran müharibəsində Rusiyaya qarşı çıxmışdı.
Xanları[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Kazım xan (Məhəmmədkazım xan) (1747-1763)
- Mustafaqulu xan (1763-1782, 1786-1791)
- İsmayıl xan (1782-1783, 1791-1797)
- Nəcəfqulu xan (1783-1786)
- Abbasqulu xan (1797-1813)
- Məhəmmədqulu xan (1813-1828)
Hakimləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xanlığın hakim ailəsi Ustaclı türkmanlarının Toxmaqlı oymağına mənsub idi. I Şah Təhmasib tərəfindən Qaradağın irsi hakimləri kimi tanıdıqları Qızılbaş iyerarxiyasında 8-ci yeri tutdular,[1] onların ən qədim tanınmış əcdadı Sivasda anadan olmuş İlyas Xəlifə idi.
| 1. | I İlyas xəlifə | 1500—? | |
| 2. | I Şəmsəddin xəlifə | ?—1603 | |
| 3. | II İlyas xəlifə | 1603—1610 | |
| 4. | Bürhanəddin xəlifə | 1611—? | |
| 5. | II Şəmsəddin xəlifə | ||
| 6. | Əhməd xəlifə | ||
| 7. | Mahmud sultan | ||
| 8. | Bayandur sultan | 1701—? | |
| 9. | Məhəmmədqasım xan | ?—1721 | |
| 10. | Əbdürrəzzaq xan | 1721—1729 | |
| 11. | Kazım xan Qaradağlı | 1730—1763 | |
| 12. | Mustafaqulu xan Qaradağlı | 1763—1782,1786—1791 | |
| 13. | İsmayıl xan Qaradağlı | 1782—1783,1791—1797 | |
| 14. | Nəcəfqulu xan Qaradağlı | 1783—1786 | |
| 15. | Abbasqulu xan Qaradağlı | 1797—1813 | |
| 16. | Məhəmmədqulu xan Qaradağlı | 1813—1828 | |
| 17. | Həsənliağa xan | ?—1847 | |
| 18. | Həsənəli xan Qaradağlı | 1848—1929 | |
| 19. | Məhəmmədhüseyn xan Qaradağlı | ?—1891 | |
| 20. | Sadatqulu xan Qaradağlı | ||
| 21. | Nəcəfqulu xan Qaradağlı | 1783—1786 |
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- CƏNUBİ AZƏRBAYCAN XANLIQLARI
- Azərbaycan xanlıqları Arxivləşdirilib 2009-10-27 at the Wayback Machine
- https://web.archive.org/web/20020621224554/http://www.almanach.be/search/i/iran_garadag.html
- Ənvər Çingizoğlu. Qaradağlılar. Bakı, "Şuşa" nəşriyatı, 2008. – 160 səh.
- Ənvər Çingizoğlu, Qaradağ xanlığı, Bakı, "Mütərcim", 2011. – 212 səh.
- Ənvər Çingizoğlu, Qarşı yatan Qaradağ. Bakı, "Ozan", 1998.– 192 səh.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ I. P. Petrushevsky, Essays on the history of feudal relations in Azerbaijan and Armenia in the 16th - early 19th centuries, Leningrad State University, 1949
Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]
Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]
 | ||
|---|---|---|
| General qubernatorluqlar | Sankt-Peterburq • Moskva • Azov • Belarus • Varşava • Vladivostok • Şərqi Sibir • Qalisiya • Litva • Qərbi Sibir • İrkutsk • Kiyev • Finlandiya knyazlığı • Malorossiya • Novorossiysko-Bessarabiya • Orenburq • Orenburq və Samara • Amur ətrafı • Ryazan • Sibir • Step • Türküstan |  |
| Quberniyalar | Həştərxan quberniyası • Tavriya quberniyası • Azov • Altay • Arxangelsk • Arxanqeloqorod • Astraxan • Belqorod • Belarusiya • Bessarabiya • Bratslavski • Bukeevskaya • Vilenski • Vitebsk • Vladimir • Voznesenski • Voloqda • Volıski • Voronej • Vıborq • Vyatka • Qrodnensk • Yekaterinoslav • Yenisey • İzyaslavskaya • İnqermanland • İrkutsk • Kazan • Kaluqa • Kiyev • Kovenskaya • Kolıvan • Kostroma • Kursk • Litva • Malorossiya • Minsk • Mogilyov • Moskva • Nikolayev • Nijeqorod • Novqorod-Şimal • Novqorod • Novorosiyski • Olenetsk • Orenburq • Orlov • Penza • Perm • Petroqrad • Podolsk • Polotskiy • Poltava • Pskov • Ryazan • Samara • Sankt-Peterburq • Saratov • Sibir • Simbirsk • Slobodsko-Ukrayna • Slonimskaya • Smolensk • Stavropol • Tambov • Tver • Tobolsk • Tomsk • Tula • Ufa • Xarkov • Xerson • Xolmsk • Çerniqov • Yaroslavl | |
| Vilayətlər | • Amur • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Şəhər bələdiyyələri | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Çöl diyar vilayətləri | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Türküstan diyar vilayətləri | ||
| Baltikyanı diyar quberniyaları | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Finlandiya quberniyaları | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Polşa Kralığının quberniyaları | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Qalitsiya general qubernatorluğu | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Qafqaz canişinliyi | Bakı • Gürcüstan • Gürcüstan-İmeretiya • Dərbənd • Yelizavetpol • Qafqaz • Kutaisi • Tbilisi quberniyası • Qara dəniz quberniyası • Şamaxı • İrəvan • Erməni • Batumi • Dağıstan • Qars • Kaspi • Kuban • Terek • Zaqatala • Suxumi | |
| Xüsusi dairələr | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Xüsusi qurumlar | • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • [[]] • | |
| Vassal dövlət qurumları | Bakı xanlığı • Dərbənd xanlığı • Gəncə xanlığı • Talış xanlığı • Naxçıvan xanlığı • Qarabağ xanlığı • Quba xanlığı • Abxaz knyazlığı • Buxara əmirliyi • İrəvan xanlığı • Şəki xanlığı • Kokand xanlığı • Qaradağ xanlığı • Kurlandiya və Semiqaliya • Yeddi Ada Respublikası • Avar xanlığı • Reç Pospolita • Moldav knyazlığı • Şirvan xanlığı • Salyan xanlığı • Uryanxay diyarı • Xivə xanlığı • Kartli-Kaxeti çarlığı • Kazak Hetmanlığı • Krım xanlığı • Şamaxı xanlığı • İmereti çarlığı | |
