Məzmuna keç

Qeyri-müntəzəm məşğulluq

Vikipediya, azad ensiklopediya

Qeyri-müntəzəm məşğulluq və ya müvəqqəti əmək münasibətləri (ing. Casual employment or Contract employment) — işçi ilə işəgötürən arasında əmək hüququ çərçivəsində qısa müddətli və ya qeyri-müntəzəm əsaslarla qurulan əmək münasibətləri. Bu növ məşğulluqda işçi işə ehtiyac olduğu hallarda işə cəlb olunur və daimi iş qrafiki ilə təmin edilmir.

Avstraliyada 2021-ci ildən etibarən Fair Work Act 2009 qanununa uyğun olaraq adi məşğulluq anlayışı hüquqi şəkildə tərif olunmuşdur. Qanuna əsasən bir şəxs aşağıdakı hallarda adi işçi hesab olunur:

  • ona iş təklif olunur;
  • təklifdə işin qeyri-müəyyən müddətdə davam edəcəyinə dair "qəti öhdəlik" yoxdur;
  • şəxs bu şərtlərlə razılaşaraq işə başlayır.[1][2]

Qanunvericilik yalnız dörd əsas faktoru nəzərə almağa icazə verir:

  1. işəgötürənin işi təklif etmək və işçinin bu işi qəbul etmək seçiminin olub-olmaması;
  2. işin yalnız müəssisənin ehtiyacına əsasən təklif edilməsi;
  3. işin müqavilədə "casual" olaraq qeyd olunması;
  4. işçiyə "casual loading" — əlavə maaş verilməsi.[3]

Bundan əlavə, Milli Əmək Standartlarına görə, 12 ay eyni müəssisədə və son 6 ayda müntəzəm iş qrafiki ilə çalışan adi işçilər daimi işçi olmaq hüququ qazanırlar (kiçik müəssisələr istisna ola bilər).[4]

2003-cü ildə Avstraliyada işçilərin təqribən 28%-i adi əsaslarla işləyirdi. Adətən işəgötürənlər adi işçiləri ehtiyac olduqca həftəlik çağırırlar.[5]

Yeni Zelandiya

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Yeni Zelandiyada adi işçilərə ya pro-rata illik məzuniyyət, ya da ümumi qazanca əlavə olaraq 8% məzuniyyət ödənişi verilir. Lakin bu müqavilələrdə xəstəlik məzuniyyəti və zəmanətli iş saatları nəzərdə tutulmur.

Jinkinson v Oceana Gold (NZ) Ltd işində Məhkəmə belə qənaətə gəlmişdir:

Əgər işçi və işəgötürən arasında öhdəliklər yalnız iş müddətində varsa, bu adi məşğulluq hesab olunur. Əgər işdən kənar dövrlərdə də qarşılıqlı öhdəliklər mövcuddursa, bu artıq daimi əmək münasibəti sayılır.[6]

Lee v Minor Developments Ltd (2008) işində adi işə aid aşağıdakı xüsusiyyətlər göstərilmişdir:[7]

  • qısa müddətli və konkret məqsədli işə cəlb olunma;
  • müntəzəm iş qrafikinin olmaması;
  • iş ehtiyac əsasında təklif olunur;
  • həftədən-həftəyə zəmanətli işin olmaması;
  • işin "lazım olduqda" əsaslı olması;
  • tərəflər arasında işə cəlbetmə və ya qəbul öhdəliyinin olmaması;
  • hər dəfə ayrıca müddətli iş əlaqəsi.

2008-ci ildə Yeni Zelandiyada Əmək hökuməti adi işçilərin hüquqlarının genişləndirilməsini təklif etsə də, həmin il hakimiyyətdən getmişdir.[8]

Birləşmiş Krallıq

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Böyük Britaniya Hökuməti adi məşğulluğu aşağıdakı kimi müəyyən edir:[9]

  • işçilər müəyyən biznes üçün zaman-zaman çalışırlar;
  • biznes iş təklif etməyə və işçi də qəbul etməyə məcbur deyil;
  • müqavilədə “casual”, “freelance”, “zero hours” və ya bənzər terminlər istifadə olunur;
  • işçi şifahi və ya yazılı razılıqla şərtləri qəbul edir;
  • işçi rəhbərin nəzarəti altındadır və başqasını əvəz edə bilməz;
  • vergilər və sosial ödənişlər işəgötürən tərəfindən tutulur;
  • iş üçün lazım olan materiallar və alətlər biznes tərəfindən təmin edilir.

Həmçinin bax

[redaktə | vikimətni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ Fair Work Act 2009 (Cth) [1] Arxiv surəti 26 may 2025 tarixindən Wayback Machine saytında.
  2. ↑ "Casual employees". Fair Work Ombudsman. Commonwealth of Australia. 2 iyun 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 iyun 2023.
  3. ↑ Fair Work Act 2009 (Cth) s 66A to s 66M Arxiv surəti 24 iyun 2024 tarixindən Wayback Machine saytında.
  4. ↑ "Casual employees". Law Handbook (South Australia). Legal Services Commission of South Australia. 2 iyun 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 iyun 2023.
  5. ↑ Parliamentary Library, Department of Parliamentary services
  6. ↑ Jinkinson v Oceana Gold (NZ) Ltd [2009] CC 9/09 CRC 4/08.
  7. ↑ "Am I a casual employee?". 24 yanvar 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 iyun 2025.
  8. ↑ Stronger Protections for Casual and Temp Workers. Beehive Arxiv surəti 11 iyun 2023 tarixindən Wayback Machine saytında.
  9. ↑ Employee status. UK Government Arxiv surəti 6 iyun 2025 tarixindən Wayback Machine saytında.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Qeyri-müntəzəm_məşğulluq&oldid=8258120"