Quşçu (Şamaxı)
![]() |
Bu məqalə Quşçu (Şamaxı) haqqındadır. Digər mənalar üçün Quşçu səhifəsinə baxın. |
QUŞÇU | |
---|---|
40°26′14″ şm. e. 48°44′21″ ş. u. | |
Ölkə |
![]() |
Rayon | Şamaxı rayonu |
Tarixi və coğrafiyası | |
Saat qurşağı | |
Əhalisi | |
Əhalisi | 4.800 nəfər |
Quşçu – Azərbaycan Respublikasının Şamaxı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. Lütfən, məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına uyğun şəkildə tərtib edin. |
Tarixi[redaktə | əsas redaktə]
Quşçular kəndinin adı qədim mifoloji inamlara söykənir. Belə ki, qədim dövrlərdə Azərbaycan türkləri arasında quş onqonu geniş yayılmışdır. Odur ki, nağıl və dastanlarımızda quşlara xüsusi yer verilmişdir. Hətta oğuz qəbilələri quşu özləri üçün simvol seçmişlər. Xalq arasında, eləcədə nağıl və dastanlarımızda geniş şəkildə özünə yer almış “Dövlət quşu” haqqında rəvayətlər imkan verir deyək ki, quş var-dövlət, başda ağıl simvolu sayılmış, Dövlət quşu kimin başına qonarsa onu padşah seçərmişlər. Azərbaycan xalqının əski mifologiyasında Simurq, Səməndər, Humay, Şahin və s. quşlara insanın köməkçisi, uğur gətirən bir varlıq kimi baxmışlar. Odur ki, xalqımızın quş onqonuna inamının nəticəsidir ki, Azərbaycanda quş adları toponim kimi geniş yayılmışdır. Ehtimal olunur ki, bu yer adları türkdilli quşçu tayfasının adı ilə bağlıdır. Bu tayfa məskunlaşdığı ərazini quşçu tayfasının yaşadığı ərazi kimi adlandırmışlar.
Tədqiqatçıların fikrincə, Azərbaycan ərazisində bu tayfanın məskunlaşması nəticəsində yaranmış bir sıra toponimlər vardır: “Quşçu dağı” (Şamaxı və Daşkəsən rayonları), “Quşçu yol ayrıcı” (Laçın rayonu), “Quşçu qalası dağı (Laçın rayonu), “Quşçular dağı (Xocavənd rayonu, Tyan kəndi), “Quşçunun yalı (Gədəbəy rayonu, Göyəli kəndi). Eyni zamanda bu topokomponent Orta Asiya (xüsusilə Türkmənistan), Ermənistan, Gürcüstan, Şimali Qafqaz, Türkiyə, və Cənubi Azərbaycan ərazisində də yayılmışdır. Ermənistan ərazisində ki, quş etnoimi ilə bağlı yer adları (sonuncu 1946-cı ildə ləğv olunub) dəyişdirilmişdir. Azərbaycanda Quşçu (Tovuz rayonu), Quşçu (Daşkəsən rayonu), Quşçu (Yevlax rayonu) və Quşçu Şamaxı rayonlaının inzibati ərazi vahidində kənd adları hal-hazırda da mövcuddur. XIX əsrdə Qafqazda quş komponentli 38 toponim qeydə alınmışdır. Quşçu etnonimi ilə bağlı toponimlərin erkən orta əsrlərdə meydana çıxmışdır.[1]
Əhalisi[redaktə | əsas redaktə]
1919-cu il tarixində ermənilər tərəfindən 600 evlik Quşçu kəndində 192 kişi, 115 qadın, 25 uşaq öldürülmüşdür.
Hazırda əhali sayına görə rayonun ikinci böyuk kəndidir.
Kənd əhalisi 4800 nəfərdir ki, onunda 2460 nəfəri kişi, 2340 nəfəri isə qadınlar təşkil edir.
Qazilər
Muradov Elvin Elimxan oğlu
Şəhidləri[redaktə | əsas redaktə]
- Bəkirov Eldəniz Xəlil oğlu
- Əzməmmədov Faiq Əzməmməd oğlu
- Bəkirov Yasər Əfqan oğlu
İqtisadiyyatı[redaktə | əsas redaktə]
Əhali əsəsən kənd təsərrüfatı, əkinçilik və maldarlıqla məşğul olur.
Tarixi[redaktə | əsas redaktə]
1918-ci il Quşçu soyqırımı[redaktə | əsas redaktə]
Ermənilərin dəhşətli faciələr törətdikləri kəndlərdən biri də Quşçu
olmuşdur. Erməni cəlladları bu qədim kənddə 192 nəfər kişi, 115 nəfər qadın və 25
nəfər uşaq qətlə yetirmişlər. Bu barədə 1919-cu il aprel ayının 18-də kənd sakini
Səbzəli Paşa oğlu Muradov Fövqəladə İstintaq Komissiyasına belə bir məlumat
vermişdir: “Mən, Muradov Səbzəli Paşa oğlu Şamaxı uyezdinin Quşçu kəndinin
starşinası, savadlı, 42 yaşım var, müsəlmanam. Bizim Quşçu kəndi Şamaxının 20
verstliyində yerləşir. Ermənilər bizim kəndə 2 dəfə basqın etmişlər. Birinci dəfə
1918-ci ilin mart ayında – dəqiq yadımdadır, bizim kəndə ermənilər səhər tezdən
soxuldular. Əvvəlcə onlar kəndi uzaqdan atəşə tutdular. Biz kənddən çıxıb
Abdulyan qəzasına tərəf çıxmalı olduq. Yol boyu ermənilər bizim üzərimizə
hücum çəkib, qırmağa başladılar. Kəndə soxulan ermənilər ən yaxşı evləri yandırır
və bütün kəndi qarət edirdilər. Heyvan-qaranın hamısını aparırdılar. Əsgərlərin
hamısı ermənilərdən ibarət idi. 15 gündən sonra biz kəndimizə qayıtdıq. Bir gün
keçəndən sonra bu dəfə malakanlar bizə hücum etdilər. Biz yenidən qaçmağa üz qoyduq. Onlar kəndə girib, onu yenidən dağıtmışlar. Biz kəndə qayıtdıqdan sonra
Mərəzədən iki malakan gəlib bizə dedi ki, biz bolşeviklərə tabe olmalı və silahları
onlara təhvil verməliyik. Yalnız bundan sonra sizin rahatlığınız ola bilər, dedilər.
Biz razılaşdıq və təslim olduq.
Hətta akt bağladıq. Hər iki hücum zamanı çoxlu itki vermişik. 300 nəfər
adam öldürülmüş, kənd yandırılmışdı”.
92
Ermənilərin kənddə törətdiyi faciələr barədə ixtiyar yaşlılar – Nəcməddin
Qüdrət oğlu (1924-2001), Ağacan Ağalar oğlu (1918-1993), Qədir Əhmədağa oğlu
(1916-1993), Misir Hacalı oğlu (1923-1994) Saçlı Soltan Mehdi qızı (1920-1998)
tərəfindən xeyli məlumatlar əldə etmişik.
Ağacan Ağalar oğlunun yaddaşından: “Həmin vaxt qırğını öz gözləri ilə
görmüş atam rəhmətə gedənə qədər yeri düşəndə deyərdi: “Bala, ermənidən bizə
dost olmaz. Onlar kənd adamlarına qarşı elə işgəncələr vermişlər ki, heç bir yerdə
görünməmişdir. Gözlərinin qarşısında balası
öldürülən ananın vəziyyətini bir anlığa gözünüzün
qabağına gətirin. Və yaxud, oğlu gözləri qarşısında
işgəncə ilə öldürülən qoca atanı fikirləşin. Arxaarxaya bağlanmış, ər-arvadın bir güllə ilə
öldürülməsini təsəvvür edin. Heç bir məmləkətdə
belə qırğın törədilməyib. O, da yadımdadır ki,
ayaqyalın, başıaçıq yaşlı insanlar, körpə uşaqlı
qadınlar qaça bilməyib Əliçapan dağının koğuşlarına
pənah aparmışlar. Boz ayın (mart ayı – müəllif)
soyuğu, sazağına tab gətirməyən 22 insanın çoxu on
beş gün içində ölmüş və ancaq 8 nəfəri salamat
qalmışdır. Onların da hamısı xəstəliyə tutulmuşdur.
Bir neçə gündən sonra onları səkkizi də sətəlcəmdən vəfat etdi: Musa Nağı oğlu,
Güllü Bayram qızı öz körpəsi ilə, Qədir Mirzəqulu oğlunun, Gülqız Babasəlim
qızının adı indi yadımdadır. Amma indi o, kafirlərlə bir yerdə yaşayır. Hər şeyi də
unutdurdular bizə. Amma biz şahidlər heç vaxt o zülmü unuda bilmərik”.
Nəcməddin Qüdrət oğlu və Saçlı Soltanmehdi qızının yaddaşından:
“Ermənilərin Bəylər obasının yanında atdıqları güllə səsindən kənddə olan əhali
pərən-pərən düşdü. Qəfil hücumdan qorxuya düşən əhali Qararx, Şıxbörkü, Çillik
istiqamətində ayağıyalın, başıaçıq qaçmağa başladı. Amma xəstə, qoca, hamilə
qadın və uşaqlar kənddən çox da aralana bilmədilər. Kafirlər kimə çatırdılarsa,
qılınc ilə qətlə yetirir və ya güllə ilə vururdular. O zaman qaçanlar arasında ancaq
Əhmədov Məhəmməd və Qəniyev Hacalıda tüfəng var idi. Çillik yolu ilə
qaçanların ardınca ermənilərin gəldiyini görən Hacalı və Məhəmməd düşməni
karıxdırmaq üçün hərdən dayanıb düşmən tərəfə bir neçə güllə atırdılar. Kafirlər,istər-istəməz, ləngiyirdilər. Ümumiyyətlə, yağı düşmən kəndimizi viran etdi, malqaranı, taxıllarımızı özü ilə apardı. Üç yüz nəfərdən artıq insanı faciəli şəkildə qətlə
yetirdi. Kəndə qayıdanda daş-daş üstündə qalmamışdı”.
Mənbələrdən: “Quşçu” kənd starşinası S.Muradovun tərtib etdiyi aktdan:
Mən, Quşçu kəndinin starşinası və 600 evdən seçilmiş sakinlər, 1919-cu ilin
aprelin 9-da tərtib edirik, həmin aktı, ondan ötrü ki, erməni talançılarının martaprel ayında bizim kənddə törətdikləri cinayətlərin ağır nəticələri aşağıdakı kimi
olmuşdur:
1. Öldürülənlər 192 kişi, 115 qadın, 25 uşaq.
2. Yaralananlar yoxdur.
3. Cəmi ziyan 11475 000 manat (Azərb.SSR MDAİ f. 1061 iş 1 vər 22)[2]
Həmçinin bax[redaktə | əsas redaktə]
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
- ↑ Azərbaycan toponimlərinin ensklopedik lüğəti, II cilddə. Bakı-2007. II cild, səh.76.
- ↑ http://erevangala500.com/uploads/pdf/1323545908.pdf[ölü keçid]
![]() |
Şamaxı rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
![]() |
Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |