Qumral palıd

Qumral palıd
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrozidlər Klad: Rozidlər Klad: Fabidlər Dəstə: Fıstıqçiçəklilər Fəsilə: Fıstıqkimilər Yarımfəsilə: Palıdkimilər Cins: Palıd Növ: Tüklü palıd Yarımnöv: Qumral palıd
Beynəlxalq elmi adı
Quercus pubescens subsp. crispata Greuter & Burdet, 1982
Şəklin VikiAnbarda axtarışı

Qumral palıd (lat. Quercus pubescens subsp. crispata) — bitkilər aləminin fıstıqçiçəklilər dəstəsinin fıstıqkimilər fəsiləsinin palıd cinsinin tüklü palıd növünə aid bitki növü.

Arealı

Yunanıstanda, Krit adasında, Krımda, Türkiyədə və keçmiş Yuqoslaviya ərazisində yayılmışdır.

Botaniki xarakteristikası

Təbiətdə hündürlüyü 30 m, diametri 60 sm-ə çatan uzunömürlü ağacdır. Qumral palıdı gürcü palıdından fərqləndirən əsas əlamətlərdən başlıcası onun yarpaqlarının alt tərəfində damarların ol-masıdır. Gürcü palıdının yarpaqları isə çılpaq olur. Qumral palıdın yar-paqlarında yan damarlar 5-7 ədəd, gürcü palıdında isə yan damarları bir qədər artıq olur. Qumral palıdın yarpaqları nazik, uzunsov və ensiz, tərs ovalvarı olduğu halda, gürcü palıdının yarpaqları isə tərs oval və ya uzunsov oval, üstdən parıldayan tünd-yaşıl rəngli olmaqla möhkəm dərivarıdır.

Bitkinin zoğları boz sıx keçə tüklüdür və sonralar tədricən çıl¬paq-laşır. Yarpaqların uzunluğu 3-8 sm, eni 2-5 sm olub, ovalvarı uzunsovdur. Üst tərəfdən tünd-yaşıl, sıx, xırda keçəvarı tüklərlə, alt tərəfdən açıq-yaşıl, sıx, boz, uzun keçəvarı tüklərlə örtülmüşdür. Yarpaqların qaidəsi ürəkvarı və ya zəif pazvarıdır. Yarpağın uc hissəsində yerləşən dilimlər iti, yandakılar isə uzunsov, yuxarıya tərəf sıxılmış iti, bəzən küt, çox hallarda 1-2 dişli dalğavarı burulmuşdur.

Dilimlər arasındakı yarıqlar yarpaq ayasının yarısına qədər və ya bir qədər dərindir. Yarpaqların saplağı 0,5-1 sm uzunluqdadır, çanaqcığı ya-rımşar formalı olub, səthi boz keçə tükcüklüdür. Qozalar oturan olub, 3 sm uzunluqdadır. Çanaqcıqlar yarımşar formalı boz keçə tüklüdür. Pulcuqlar zəif, şişkin, tüklü olub, uzun sıx uclara malikdir. Mart-aprel ayında çiçəkləyir, oktyabr ayında toxumları yetişir.

Azərbaycanda yayılması

Şərqi Böyük Qafqazda – Quba, Qusar, Şabran, İsmayıllı, Qəbələ, Goranboy, Xankəndi, Lənkəran, Lerik rayonlarının meşələrində dəniz səviyyəsindən 500–1000 m yüksəklikdə yayılmışdır.

Statusu

Azərbaycanın nadir bitkisidir.DD.

Bitdiyi yer

Orta dağ qurşağında meşələrdə rast gəlinir.

Təbii ehtiyatı

Təbii arealı çox geniş deyildir.

Çoxalması

Təbiətdə toxum vasitəsilə çoxalır.

Təbii ehtiyatının dəyişilməsi səbəbləri

Başlıca olaraq insan fəaliyyəti və bəzi abiotik amillərin təsiridir.

Becərilməsi

Botanika bağlarında mədəni halda becərilir.

Qəbul edilmiş qoruma tədbirləri

Qəbul edilmiş qoruma tədbiri yoxdur.

Zəruri qoruma tədbirləri

Azərbaycanın "Qırmızı kitab"ına daxil edilməsi tövsiyə olunur.

Еkоlоgiyаsı

İşıqsеvən mеzоfitdir.

İstifаdəsi

Oduncаğı аğır, möhkəm, еlаstikdir. Döşəmə, qаpı, çərçivə, təkər, fаnеr, mеbеl, gəmi düzəldilməsində, körpü, yаşаyış binаlаrının tikintisində, intеryеrlərin bəzədilməsində istifаdə еdilir. Mеbеl istеhsаlındа çоx illər suyun аltındа qаlmış və qаrаlmış pаlıd gövdələri xüsusilə qiymətlidir. Bu mаtеriаlа su, tоrpаq, аtmоsfеr yаğıntılаrı, tеmpеrаtur dəyişkənliyi mənfi təsir göstərmir.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

• Quercus cerris var. crispata (Steven) Hausskn.
• Quercus crispata Steven
• Quercus lanuginosa subsp. crispata (Steven) Nyman
• Quercus pubescens f. crispata (Steven) Medw.

Heterotipik sinonimləri

• Quercus anatolica O.Schwarz
• Quercus pubescens subsp. anatolica O.Schwarz