Roma imperatorlarının siyahısı

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keçin Axtarışa keçin
Roma İmperatoru
lat. Imperator Romanus
Veksillum
Veksillum

Vəzifədə sonuncu
I Feodosi (Vahid Romanın son imperatoru)
Başçılıq edir Roma imperiyası[1]
Müraciət forması İmperator həzrətləri
Vəzifənin təsis tarixi E.ə 27-ci il
Vəzifədə birinci Oktavian Avqust
Vəzifədə sonuncu I Feodosi (Vahid Romanın son imperatoru)
Vəzifənin ləğv tarixi 395(Vahid Romada)
[2]
Qədim Roma tarixi
lat. Senatus Populusque Romanus
Senat və Roma xalqı
Dövrlər
Roma çarlığı

( e. ə. 754 e. ə. 509)

Roma Respublikası

( e. ə. 509 e. ə. 27)

Roma İmperiyası

( e. ə. 271453-cü illər)

Respublika konstitusiyası
Magistratlar
Fövqəladə magistratlar
Titullar
Sülalələr
Əhali, inzibati və sosial tərkib
Qədim Romada hüquq

Roma imperatorlarının siyahısıRomanın ilk imperatoru (müasir fikrə görə) Oktavian Avqust olmuşdur: Mark Antoni üzərində qələbədən və Misirdən qayıtdıqdan sonra, 13 yanvar e.ə. 27-ci ildə o, triumf qazandı və Senat qarşısında fövqəladə səlahiyyətlərindən istefa verərək Respublikanın bərpasını elan etdi, lakin 75 legionu və imperator titulunun saxlanmasını (daimi praenomen kimi) əmr etmişdi.

Vatikan muzeyində imperator Oktavian Avqustun heykəli

İmperator Kommodun sui-qəsd nəticəsində öldürülməsindən sonra, Roma İmperiyasında çoxsaylı uruzpatorların meydana çıxması ilə səciyyələnən üçüncü əsr böhranı başlandı. Nəticədə 395-ci ildə Roma İmperiyası QərbiŞərqi Roma imperiyalarına bölündü. 476-cı ildə sonuncu Roma imperatoru Romul Avqust (rəsmi olaraq imperator özünü 480-ci ilə qədər Yuli Nepot hesab edirdi) hakimiyyətdən devrildi.

Qərbi Roma İmperiyası süqut etdi, lakin Şərq Roma imperiyası Bizans İmperiyası adı ilə təxminən min il, 1453-cü ildən paytaxt Konstantinopolun Osmanlı İmperiyası tərəfindən işğal olunmasına qədər mövcud oldu.

Roma imperatorlarının siyahısı xronoloji qaydada, uruzpatorlar isə kursivlə qeyd olunmuş şəkildə verilmişdir. İmperatorların rəsmi olaraq elan edilməməsi (ənənəvi olaraq daxil edilmişlər, məsələn, Böyük Makrian) istisna olmaqla, mərkəzi hakimiyyətə qarşı üsyanları artıran Roma rəhbərləri göstərilməmişdir. Hakimiyyət şəriki olaraq hakimiyyət varisləri göstərilib (I əsrin ortalarından bəri varis statusunun demək olar ki, həmişə Sezar titulu ilə üst-üstə düşmüşdür), bəzən — imperatorun hərəkətsiz olduğu zaman regentlər rəsmi hakimiyyət şəriki olub.

Prinsipat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yulilər-Klavdilər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Adı Azərbaycan dilində adı Şəkli Hakimiyyət illəri Hakimiyyətə gəlməsi Hakimiyyət şəriki Yaşadığı illər
Oktavian Avqust
lat. Gaius Octavius Thurinus
lat. Gaius Iulius Caesar Octavianus
Qay Oktavi Furin
e.ə. 44-cü ildə övladlığa götürdükdən sonra (vəsiyyət ilə) — Qay Yuli Sezar Oktavian
16 yanvar e.ə. 27–19 avqust 14 н. э., təbii ölüm Yuli Sezarın vəsiyyəti ilə qəbul edilmiş oğul idi, silahlı mübarizədən sonra hakimiyyətə gəlmişdir. Varisləri — Marsell (e.ə. 25–23), Aqrippa (e.ə. 23–12), sezar titulu ilə — Qay (e.ə. 17 — b.e. 4-cü ili), Lüsu (17 до н. э. — 2 н. э.), Aqrippa Postum (4–6 н. э.), Tiberi (6–14) 23 sentyabr e.ə. 63, Roma — 19 avqust 14, Nola
Tiberi
lat. Tiberius Claudius Nero
lat. Tiberius Iulius Caesar Augustus
Tiberi Klavdi Neron
4-cü ildə övladlığa götürülmədən sonra  — Tiberi Yuli Sezar Avqust
19 avqust 14 – 16 mart 37, 4 yaşından sezar, Avqustun rəsmi varisi — altı yaşında təbii ölüm; ehtimal edilir ki, Kaliqulanın əmri ilə öldürülmüşdür. Oktavian Avqustun oğulluğu kimi Varisləri — Germanik (14–19, 4-cü ildən sezar), Druz (21–23, цезарь с 4), Neron (23–27), Druz (23–30), Kaliqula (31–37); təsadüfən hökumət başına keçən Seyan (23–30). 16 noyabr e.ə. 42, Roma — 16 mart 37, Mizen burnu
Klement (uruzpator)
lat. Clemens
(tam məlum deyil)
Klement
(tam adı saxlanılmayıb)
16,
əsir götürülmüş və edam edilmişdir
Aqribba Postumun qulu olmuş, sahibi ölən zaman üsyan qaldırmışdır. rəqibi — Tiberi ö. 16
Kaliqula
lat. Gaius Iulius Caesar Augustus Germanicus
Qay Yuli Sezar Avqust Germanikin, Kaliqula adı ilə tanınan oğlu (lat. Caligula) 18 mart 37 – 24 yanvar 41, 31-ci ildən Tiberinin varisi və sezar,
Kassius Xereyanın başçılıq etdiyi su-qəsdçilər tərəfindən öldürülmüşdür.
Tiberinin nəvəsi (varisi) kimi (Oktavian Avqustun ana xətti ilə nəticəsi, nəvəsinin oğlu). Varisləri — Tiberi (37), Lepid (37–38). 31 avqust 12, Ansio — 24 yanvar 41, Roma
Klavdi
lat. Tiberius Claudius Drusus
lat. Tiberius Claudius Nero Germanicus
lat. Tiberius Claudius Caesar Augustus Germanicus
Tiberi Klavdi Druz
4-cü ildən 42-ci ilə qədər — Tiberi Klavdi Neron Germanik
əvvəl — Tiberi Klavdi Sezar Germanik
24 yanvar 41 – 13 oktyabr 54,
öz arvadı Kiçik Aqrippinanı göndərmişdi.
Tiberinin varisi kimi Varisləri — Britannik (43-cü ildən), Neron (50-ci ildən). 1 avqust 10, Luqdun — 13 oktyabr 54, Roma
Skribonian
lat. Lucius Arruntius Camillus Scribonianus
Lüsi Arrunti Kamill Skribonian 41,
özünü öldürüb
Ordu tərəfindən elan edilmişdir rəqibi — Klavdi ö. 41
Neron
lat. Lucius Domitius Ahenobarbus
lat. Nero Claudius Caesar Drusus Germanicus
lat. Nero Claudius Caesar Augustus Germanicus
Lüsi Domisi Agenobarbın
50-ci ildə oğulluğa götürməsindən sonra — Neron Klavdi Sezar Druz Germanik
54-cü ildən sonra — Neron Klavdi Sezar Avqust Germanik
13 oktyabr 54 – 9 iyun 68,
Qalbanın hakimiyyətə gəlməsindən sonra özünü öldürüb.
Klavdinin varis oğlu kimi 15 dekabr 37, Ansio — 9 iyun 68, Roma
Makr
lat. Lucius Clodius Macer
Lüsi Klodi Makr 68-ci ilin yaz-payızı,
öldürülmüşdür
Afrika əyalətinin propretoru olan Neronun üsyanın sonunda Qalba qoşunları tərəfindən öldürüldü. rəqibi — Neron, Qalba ö. 68

1-ci səltənət fasiləsi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Adı Azərbaycan dilində adı Şəkli Hakimiyyət illəri Hakimiyyətə gəlməsi Hakimiyyət şəriki Yaşadığı illər
Qalba
lat. Servius Sulpicius Galba
lat. Servius Galba Imperator Caesar Augustus
Servi Sulpisi Qalba
imperator kimi — Servi Qalba İmperator Sezar Avqust
6 iyun 68 – 15 yanvar 69,
Otonun tərəfdarları tərəfindən öldürülüb
Senar Neronun özünü öldürməsindən sonra onu imperator elan edib SezarPizon. 24 dekabr 3, Terraçina — 15 yanvar 69, Roma
Oton
lat. Marcus Salvius Otho
lat. Marcus Otho Caesar Augustus
Mark Salvi Oton
imperator kimi — Mark Oton Sezar Avqust
15 yanvar — 16 aprel 69,
Vitellinin qoşunlarının məğlubiyyətindən sonra öldürülüb
Senat elan edib (Qalbanın öldürülməsindən sonra) rəqibi — Vitelli 25 aprel 32, Viterbo — 16 aprel 69, Roma
Vitelli
lat. Aulus Vitellius
lat. Aulus Vitellius Germanicus Augustus
Avl Vitelli
imperator kimi — Avl Viteli Germanik Avqust
17 aprel — 20 dekabr 69,
Vespasianın qoşunlarının məğlubiyyətindən sonra öldürülüb
Otonun hərbi məğlubiyyətindən sonra legionlar elan edib, senat adlandırıb rəqibi — Oton 25 sentyabr 15 – 20 dekabr 69, Roma

Flavilər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Adı Azərbaycan dilində adı Şəkli Hakimiyyət illəri Hakimiyyətə gəlməsi Hakimiyyət şəriki Yaşadığı illər
Vespasian
lat. Titus Flavius Vespasianus
lat. Titus Flavius Caesar Vespasianus Augustus
Tit Flavi Vespasian
imperator kimi — Tit Flavi Sezar Vespasian Avqust
1 iyul 69 – 24 iyun 79 Vitellinin hərbi məğlubiyyətindən sonra senat tərəfindən legion elan edilib. Rəqibi — Vitelli. Sezarlar TitDomisan (69-cu ildən). 17 noyabr 9, Vikus-Faakrina — 24 iyun 79, Roma
Yuli Sabin
lat. Gaius (?) Iulius Sabinus
Qay (?) Yuli Sabin 69–70,
əsir tutulub və edam edilib.
Qal tayfalarının üsyanının rəhbəri rəqibi — Vespasian ö. 79
Tit
lat. Titus Flavius Vespasianus
lat. Titus Flavius Caesar Vespasianus Augustus
Tit Flavi Vespasian
imperator kimi — Tit Flavi Sezar Vespasian Avqust
24 iyun 79 – 13 sentyabr 81,
69-cu ildən sezar
Vespasianın böyük oğlu Vespasian;
sezar Domisian
30 dekabr 39, Roma — 13 sentyabr 81, Roma
Terenti Maksim
lat. Terentius Maximus
Terenti Maksim
(Lje-Neron)
79–80 Özünü imperator Neronu xilas edən kimi qələmə verməsi rəqibi — Tit məlum deyil
Domisian
lat. Titus Flavius Domitianus
lat. Titus Flavius Caesar Domitianus Augustus
Tit Flavi Domisian
imperator kimi — Tit Flavi Sezar Domisian Avqust
14 sentyabr 81 – 18 sentyabr 96,
69-cu ildən sezar;
Vespasianın kiçik oğlu Vespasian;
Tit
24 oktyabr 51, Roma — 18 sentyabr 96, Roma

Antoninlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Adı Azərbaycan dilində adı Şəkli Hakimiyyət illəri Hakimiyyətə gəlməsi Hakimiyyət şəriki Yaşadığı illər
Nerva
lat. Marcus Cocceius Nerva
lat. Marcus Cocceius Nerva Caesar Augustus
Mark Koksey Nerva
imperator kimi — Mark Koksey Nerva Sezar Avqust
18 sentyabr 96 – 27 yanvar 98 Senat tərəfindən təntənəli şəkildə elan edilib. 8 noyabr 30, Narni — 27 yanvar 98, Roma
Trayan
lat. Marcus Ulpius Traianus
lat. Caesar Marcus Ulpius Nerva Traianus
lat. Caesar Nerva Traianus Augustus
Mark Ulpi Trayan
97-ci ildə övladlığa götürüldükdən sonra — Sezar Mark Ulpi Nerva Trayan
imperator kimi — Sezar Nerva Trayan Avqust
27 yanvar 98–8 /9 avqust 117 Görkəmli sərkərdə, övladı olmayan imperator Nervanın oğulluğu 15 sentyabr 53, Betika — 9 avqust 117, Kilikiya
Adrian
lat. Publius Aelius Hadrianus
lat. Caesar Publius Aelius Traianus Hadrianus Augustus
Publi Eliy Adrian
imperator kimi — Sezar Publi Eliy Trayan Adrian Avqust
11 avqust 117 – 10 iyul 138 Trayanın oğulluğu (və qardaş oğlu), onun nəvəsi Vibiya Sabinin əri 24 yanvar 76, Roma — 10 iyul 138, Neapol yaxınlığında Bayi
  1. QərbiŞərqi Roma imperatorları özlərini gerçək Roma imperatoru hesab edirdilər. Bu səbəbdən də Bizanslılar ilə Qərbi Romalılar arasında ixtilaflar baş verirdi.
  2. 476 (Qərbi Roma imperiyasında)
    1453(Şərqi Roma imperiyasında)