Sərbəst gümüş
| Sərbəst gümüş | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Kateqoriya | Mineral |
| Formul (təkrarlanan vahid) |
Ag |
| Strunz təsnifatı | I/A.01[1] |
| Xüsusiyyətləri | |
| Kristalloqrafik sinqoniya | kubik sinqoniya[2] |
| Sıxlıq | 10,5 q/sm³ |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Sərbəst gümüş – Ag — Kubik sinqoniya. Mineralların rast gəlmə tezliyi şkalası: çox da tez-tez rast gəlməyən.
Növ müxtəliflikləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Küstelit (10 %-dək və daha çox miqdarda Au), animikit (Sb), çilenit (Bi), misli gümüş və b.
Xassələri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Rəng – gümüşü-ağ, çox vaxt sarı və qəhvəyi çalarlı dəyişkən rəng alır; oksidləşdikdə qaralır; Mineralın cizgisinin rəngi – gümüşü-ağ, parıltılı; Parıltı – güclü metal; Şəffaflıq – qeyri-şəffaf; Sıxlıq – 9,6-12; S – 2,5-3,0; Ayrılma – yoxdur; Sınıqlar – qarmaqvari, tikanlı, qabıqlı; Başqa xassələr – döyülən, əyilən və plastikdir; ən yaxşı elektrik və istilik keçiricisidir; Morfologiya – kristallar: heksaedrik, oktaedrik, dodekaedrik, bəzən sap şəkilli kristallar – viskerlər; İkiləşmə: {111} üzrə sadə; Mineral aqreqatları: püruzlar, məftil formalı, eşilmiş məftil şəkilli, mamıraoxşar əmələgəlmələr, lövhəciklər, dendritlər, külçələr.
Mənşəyi və yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]
Hipogen sərbəst gümüş hidrotermal yolla əmələ gəlir və adətən kalsit, barit və gümüş-arsenid damarlarında qeyd olunur. Məşhur Kobalt yatağında (Ontario əyaləti, Kanada) gümüşün bir neçə yüz kiloqramlıq külçə və lövhələri tapılmışdır. Hipergen sərbəst gümüşə bəzən çox iri külçələr şəklində qurğuşun-sink, gümüş və kolçedan-polimetal yataqlarında rast gəlinir. O, mis mineralları ilə birlikdə az miqdarda misli qumdaşlarında və şistlərdə qeyd edilir. Bəzən səpintilərdə toplanır. Birlikdə rast gəldiyi minerallar: argentit, pirargirit, prustit, stefanit, polibazit, qalenit, kobaltin, arsenopirit, nikelin, uraninit, kalsit, barit, dolomit və b. Mineralın tapıldığı yerlər: Kongsberq (Norveç); Şneeberq, Mansfeld (Almaniya); Yaximov (Çexiya); Turin mədənləri (Rusiya); Zakarpatye (Ukrayna); Kobalt (Kanada); Çanyarkilo (Çili); Paçuka, Real-del-Monte (Meksika) və b. Azərbaycanda gümüş yataqları məlum deyildir. Sərbəst şəkildə o, bir çox qurğuşun-sink, kolçedan, qızıl filizi, kobalt, dəmir-kobalt yataqlarında və təzahürlərində (Ağdərə, Mehmana, Gədəbəy, Vejnəli, Bağırsaq, Şimali-Daşkəsən, Cənubi-Daşkəsən, Ağduzdağ, Filizçay və b.) qeyd edilir. 4 kq ağırlığında sərbəst gümüş külçəsi Çıraqdərə kolçedan yatağı rayonunda Çaykənd delüvisində aşkar edilmişdir. Səpinti gümüşü Tərtər və Tutqun çayları hövzələrinin allüvial çöküntülərində də tapılmışdır.
Tətbiqi[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mühüm gümüş filizidir; əsas etibarilə mislə xəlitə şəklində gümüş məmulatlarının istehsalında, mis pulların (sikkə) zərb edilməsində, zərgərlikdə, kimya və digər sənaye sahələrində istifadə edilir.
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Ralph J., Nikischer T., Mineralogy H. I. o. Mindat.org (ing.): The Mineral and Locality Database. [Keswick, VA], Coulsdon, Surrey: 2000.
- ↑ mineralienatlas.de (ing.).
Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]
- Azərbaycan mineralları. Bakı: Nafta-Press, 2004.