Külvari söyüd

Külvari söyüd
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superrosids Klad: Rosids Klad: Fabids Dəstə: Malpigiyaçiçəklilər Fəsilə: Söyüdkimilər Cins: Söyüd Növ: Külvari söyüd
Beynəlxalq elmi adı
Salix cinerea L., 1753
Şəkil axtarışı ITIS   22519 NCBI   470278 EOL   584272

Külvari söyüd (lat. Salix cinerea) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin söyüdkimilər fəsiləsinin söyüd cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Avropa, Kiçik Asiya, Qara dəniz sahilləri, Qərbi Sibir, Orta Asiya, Qafqazda yayılıb. Vətəni Cənub-Qərbi Asiyadır. Türkiyə, Zaqafqaziyanın cənubu, Şimali İran, Misir, İraq, Əfqanıstan və Pakistanda rast gəlinir.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 5 m-ə qədər olan yoğun budaqlı ağac və ya koldur. Qabığı bozdur, birillik və ikillik zoğları sıхsacaqlı-keçətüklüdür. Soyulmuş oduncaqda 1,5 sm-ə qədər uzunluqda düyünlər vardır. Yarpaqlarının uzunluğu 4-12 sm, eni 1-3 sm-dir, tərsinə yumurtaşəkilli və ya uzunsov ellipsşəkillidir, qaidəyə tərəf daralmışdır, uc tərəfi sivri, üst tərəfi bulanıq-yaşıl, alt tərəfi boz-yaşıl olub, damarları qabarıq, hər iki tərəfi qısa keçətüklüdür və ya yalnız alt tərəfində damarların yanları tüklüdür, kənarları хırda mişardişlidir. Yeni açılan zaman təхminən 2 sm uzunluqda, ipək kimi, yanları içəri qatlanmışdır. Yarpaqaltıqları böyrəkşəkillidir, kənarları dişlidir. Yarpaq saplaqları qısa və tüklüdür. Tumurcuqları aralı, qonur rəngdə, boz tüklüdür, uzunluğu 4 mm-ə qədərdir. Dişicik sırğaları silindrşəkilli, uzunluqları 3-4 sm-dir. Çiçəkaltı pulcuqları qonurumtul, ağ tüklü, erkəkcikləri 2-dir. Çiçək ballığı 1-dir. Yumurtalığı uzunsov-konusşəkilli, boz keçətüklü, qısa sütuncuqludur. Aprel ayında çiçəkləyir. Toхum vasitəsilə çoхaldılır, yazda əkilir.

Hündürlüyü 2,5-10 m çatan kol və ya ağacdır. Yalançı zoğları tumurcuqvari, saplağı 4-12 mm, əks yumurtavaridən ellipsvariyədək, 5-15 x 3-6 sm, alt tərəfi boz tükcüklüdür. Dişi çiçək 4-6 x 1-1,5 sm, meyvəsi 7-9 mm-dir.

Ekologiyası

Rütubətli, çimli torpaqlarda yaxşı bitir. Əsasən çaykənarlarında rütubətli yerlərdə rast gəlinir.

Azərbaycanda yayılması

Böyük və Kiçik Qafqaz, Kür-Araz ovalığı, Talış və Naxçıvan MR-da təbii halda rast gəlinir.

İstifadəsi

Çiçəkləmə və meyvə əmələ gətirmə dövründə dekorativ görünüşə malik olur. Aşı maddəsi ilə zəngin qiymətli bitkidir, qabığında 10-12% tannid vardır. Sırğalarında 120,3 mq% C vitamini olduğu müəyyən edilmişdir. Lifli bitkidir - 32%-ə qədər lif verir.

Ekologiyası

Orta dağ qurşağında geniş yayılıb.

Azərbaycanda yayılması

Böyük və Kiçik Qafqazda, Samur-Dəvəçi düzənliyində, Lənkaran ovalığından orta dağ qurşağına qədər yayılıb.

Sinonimləri

Homotipik sinonimləri

• Capraea cinerea (L.) Opiz
• Salix aurita var. cinerea (L.) Fiori
• Vimen cinerea (L.) Raf.

Heterotipik sinonimləri

• Capraea acuminata (Mill.) Opiz
• Salix acuminata Mill.
• Salix acuminata Schleich. ex Ser.
• Salix acuminata var. obovata Ser.
• Salix acuminata var. ovalifolia Ser.
• Salix acuminata var. variegata Ser.
• Salix ambigua Pollini
• Salix aquatica Sm.
• Salix aquatica var. androgyna Klett & Richt.
• Salix caprea Boiss. & Buhse
• Salix caprea var. variegata Weston
• Salix carinthiaca Host
• Salix cinerea f. acuta E.L.Wolf
• Salix cinerea f. angustata E.L.Wolf
• Salix cinerea var. aquatica Rchb.
• Salix cinerea var. crispa E.L.Wolf
• Salix cinerea var. cuneata E.L.Wolf
• Salix cinerea var. erosa E.L.Wolf
• Salix cinerea f. glabrescens E.L.Wolf
• Salix cinerea var. laeta E.L.Wolf
• Salix cinerea var. lancifolia E.L.Wolf
• Salix cinerea var. leiocarpos Gaudin
• Salix cinerea var. obovata (Ser.) Gaudin
• Salix cinerea var. ovalifolia (Ser.) Gaudin
• Salix cinerea f. serrata E.L.Wolf
• Salix cinerea var. spuria Wimm. & Krause
• Salix cinerea f. subintegra E.L.Wolf
• Salix cinerea var. timmii Rchb.
• Salix cinerea f. tricolor Dippel
• Salix cinerea f. variegata (Weston) Rehder
• Salix cinerea var. variegata (Ser.) Gaudin
• Salix cinerea var. virgata Fr.
• Salix constricta Guss.
• Salix discolor Host
• Salix dubia Andersson
• Salix dumetorum Suter
• Salix guseniensis Wimm.
• Salix hoffmanniana Bluff & Fingerh.
• Salix incanescens J.Forbes
• Salix lutescens A.Kern.
• Salix phlomoides M.Bieb.
• Salix polymorpha Host
• Salix praecox Dumort.
• Salix rothii Hoppe ex Rchb.
• Salix spadicea Vill.
• Salix timmii Schkuhr ex Rchb.
• Salix tortuosa Host
• Salix vaudensis A.Kern.
• Usionis aquatica Raf.
• Vimen acuminata Raf.